Білім беру ұйымдарының білім алушылары арасындағы аутодеструктивті мінез-құлықтың алдын алу бағдарламасы

6 
Білім алушылармен жүргізілетін жұмыс барысы 
І кезең: 
Психологиялық ағарту - тренингтер 
Бақылау – тәртібі мен оқу үлгерімін, әлеуметтік желілерін назарда ұстау 
ІІ кезең: 
Психологиялық алдын алу – жеке диагностика, жеке кеңес
– психокоррекциялық жұмыстар 
Психологиялық ағарту – психокоррекциялық тренингтер 
Бақылау – тәртібі мен оқу үлгерімін, әлеуметтік желілерін назарда ұстау 
ІІІ кезең: 
Психологиялық түзету-дамыту – жеке диагностика, жеке кеңес
– психокоррекциялық жұмыстар 
Қажет болған жағдайда – қосымша медициналық көмек, әлеуметтік көмек, 
құқықтық көмек алу үшін мамандарға бағыттау 
Бақылау – тәртібі мен оқу үлгерімін, әлеуметтік желілерін назарда ұстау 
Білім беру ұйымының бес маманы бір-бірімен тығыз байланыста жұмыс 
жасайды: 
 
Педагог-психолог - білім алушылардың психологиялық ахуалын қадағалау 
Әлеуметтік педагогтың мәліметтері 
(оқушылардың әлеуметтік және отбасылық жағдайлары) 
Мектеп инспекторының мәліметтері 
(Мектеп инспекторында тіркеуде тұрған отбасылар мен оқушылар тізімі) 
Сынып жетекшісінің талдауы 
(Оқушылардың әлеуметтік желілеріндегі парақшаларын талдау: instagram, VK, 
facebook, tik-tok, twitter; оқуда, тәртібінде өзгерулерді бақылау) 
Медбике толтыратын тізім 
(Д – есебінде тұратын оқушылар тізімі) 

7 
Аутодеструктивті мінез-құлықты әрекеттердің алдын алу бойынша 
педагог-психолог маманының жұмыс барысы 
 
р/с 
Мазмұны 
Өту мерзімі 
Жауапты 
1 
Білім алушылармен 
психокоррециялық жұмыстар 
(11 психокоррекциялық сабақтан 
тұратын бағдарлама) 
Айлық: 
наурыз, 
қыркүйек айларында 
 
Педагог-психолог 
Сынып жетекшісі 
2 
Педагогтармен кәсіби-эмоциялық 
құлдырау синдромының алдын алуда 
психокоррекциялық жұмыстар 
(бағдарлама) 
Айлық: 
наурыз, 
қыркүйек айларында 
 
Педагог-психолог 
3 
Ата-анамен психологиялық ағарту 
жұмыстары 
Айлық: 
наурыз, 
қыркүйек айларында 
Педагог-психолог 
Сынып жетекшісі 
 
Білім алушылармен жалпы жұмыстың барысы (мазмұны) 
Бастапқы кезең – әңгімелесушімен эмоциялық байланыс пен «әріптестік» 
қатынас орнату (бұл жерде НЛП-нің элементтерін қолдану пайдалы: жағымды 
психологиялық ахуал, Эриксон гипнозы, Эриксон метафорасы, т.б.). Бала 
келіспеген жағдайда, жауап беруге көңіл күйі болмаса оны сөкпей, сынамай, 
шыдамдылық танытып, әңгімесін айтқан сәтте зейін қойып тыңдап, сөзін 
бөлмеген дұрыс (жан дүниесін толғандырған мәселелерін айтуға мүмкіндік беру). 
Қорытындысында сізді жанашыр және сезімтал адам ретінде қабылдайды. 
Бірінші кездесу кезінде рефлективті тыңдаудан басқа ойлары мен 
сезімдерінің күйін анықтау үшін жасөспірімге өзін-өзі бақылау күнделігін 
жүргізуге ұсыныс жасауға болады, өйткені жабығу кезінде баланың ойлау 
қабілеті жүйесіз келеді. Терең жабығу күйінің «ем-домы» − белсенділік. Жай 
серуен де пайдалы. Жабығудан әлсіреген баланы біртіндеп қандай да бір қызмет 
түріне итермелеу қажет (алдымен 5 минуттық, содан соң біртіндеп серуендеу 
уақытын ұзарта беру). Осы күйге түскенге дейін немен айналысқанын білуге 
болады. Әлеуметтік қатынасты орнына келтіруді рөлдік ойындардан бастауға 
болады, психолог жасөспірімнің жабығу күйінің едәуір басылғандығын байқай 
бастаса, басқа ұсыныстар жасауға болады. 
Таңдау жасауға мүмкіндіктердің көп екендігін көрсету маңызды. Бірте- 
бірте іс-әрекеттің басқа да түрлерін байқап көруге ұсыныс жасай отырып, 
жасөспірімге осы жағдаятты өзі басқара алатындығына сендіру керек. 
Екінші кезең – күйзеліске жеткізген оқиғалар тізбегін анықтау, 
амалсыздық сезімінен арылту. Ол үшін «ешкімде болмаған жағдаятты жеңу», 
«жетістіктермен қолдау» тәсілдерін қолдану қажет. 
Үшінші кезең – күйзеліске ұшыраған жағдаятты бірігіп шешу. Оның 
жоспарлаған міндеттерін ауызша айтуға итермелеу, біршама уақыт үнсіз отырып,
оған жағдай жасау. 

8 
Қорытынды кезең – іс-әрекет жоспарын құрастыруды аяқтау, 
суицидентке психологиялық қолдау көрсету. «Логикалық дәлелдеме келтіру», 
«тиімді сенімділік» орнату тәсілдерін қолдану керек. Егер жасөспірімде өз-өзіне 
қол жұмсаудың нақты жоспары анықталғанмен оған уақытша бір жағдай кедергі 
болып тұрса, мұндай жасөспірімге немқұрайлы қарауға болмайды. Бұл шараға 
неғұрлым көбірек адамдар қамтылса, көрініс соншалықты айқындала түседі. 
Әңгіме кезінде бала суицидті ойларды көбірек айтып, өз ойынан қайтқысы жоғын 
сезген сәтте жақын жердегі емдеу мекемесіне жіберіп, ата-анасына ескертіп, оны 
психиатр маманына көрсету керек екендігін айтып, т.б. шара қолданған жөн. Егер 
мұндай маман және басқа да мүмкіншіліктер болмаса, суицидентке көңіл-күйдің 
мұндай ауыр ахуалы уақытша құбылыс екендігін, оның өмірі ата-анасына, 
бауырларына, туыстарына, достарына өте маңыздылығын айтып, ұқтыру қажет. 
«Барлығымызға сенің өлімің ауыр тиеді, өз өміріңді қалай сүрсең де өз еркің, оған 
құқығың бар, сен өз өміріңе аса жауапты болғандықтан, мәселені ашусыз, 
асықпай шешкен жөн» деген сияқты әңгімені әрі қарай жалғастырған жөн. 
Баланы оның жақсы іс-әрекеттер атқара алатынына, МЕН күш қуатты 
қорының бар екендігіне сендіру. Жасөспірімдердің белсенділігін арттыруда 
отбасы мүшелеріне көмектесу. 
Жеткіншектердің жабығу, күйзеліс сезімдерін жоюға психологиялық 
көмек берілсе, мұны суицидтің алдын алуға жасалған әрекеттің бірі деп есептеуге 
болады. Күйзеліс пайда болуының тағы бір себебі – баланың негізгі 
қажеттіліктерге қанағаттанбауы. Әңгімелесу кезінде оны ішкі күшіне сендіру, 
жабығу, күйзелу күйі туралы сөз қозғауына мүмкіндік беру (ол үшін психологпен 
әңгімелесу, жеке басының сезімдері мен қазіргі жағдайы туралы айтып берудің 
жалғыз мүмкіндігі болуы ықтимал, барлық уақытта маман оның әңгімесінің 
құпия сақталатынын ескертіп отырғаны жөн ). 
Жалпы суицидтік әрекетке бейім баланы бүкіл оқушылардың көзінше 
үнемі жеке шақырып алып жұмыс жасау дұрыс емес. Бұл басқа оқушылардың 
назарын оған аудартуы мүмкін. Жоғарыда берілген кезеңдерден соң, келесі 
тарауда берілетін топтық психологиялық тренингтерге қатыстыра отырып, 
топпен жұмыс жасау да тиімді әсер етеді. 
Төмендегі кешенді бағдарлама бойынша сынып жетекшісімен жұмыс 
жасау. 
а) күйзелістен арылу тәсілдері. 
ә) дау-дамай 
б) дау-дамай жағдайындағы іс-әрекет 
Әлеуметтік-психологиялық тренинг топтағы адамдармен өзара қарым- 
қатынасқа түсуде өзін-өзі танып білуі мен дағдыларын қалыптастырудың 
топтық әдістерінің жиынтығын құрайды. Бұл индивидтің коммуникативтік 
қабілеттері мен дағдыларын, өзін және оның қоршаған ортасын адекватты 
қабылдау қабілетін дамыту бағытындағы жеке тұлғаны дамыту мен топтық 

9 
қарым- қатынастарын жетілдіру мақсатын көздеген топ ішілік өзара ықпал етудің 
арнайы әдістемесінің көмегімен ұйымдастырылады. Әлеуметтік-психологиялық 
тренингтің базалық құралы топтық дискуссия және әртүрлі рөлдік ойындар 
болып табылады. 

жүктеу/скачать 1,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: