Білім беру саласындағы зерттеушілердің Қазақстандық ҚОҒамы
Кодекс реттейтін мәселелер
жүктеу/скачать 0,72 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4.2. Кодекс реттейтін мәселелер
Кодекс адамдар қатысуымен жүргізілген зерттеулерді реттейді. Мұн- дай зерттеулер деп келесі екі ұғымды қамтитын білім зерттеушілерінің мақсатты қызметін айтамыз: 1) «зерттеу» – білім туралы жалпыланған білімді 13 түзу я толықты- руға бағытталған, әзірлеу, тестілеу және бағалау рәсімдерінен тұра- тын, жүйелі зерделеу процесі; 2) «адамдар» – зерттеуге қатысушылар немесе сынаққа алынған- дар, олар туралы деректерге білім зерттеушісі екі жолмен қол жет- 11 Қоңыратбай, к/к. 12 Глоссарийдан «білім зерттеушілері», «зерттеу жүргізетін ұйымдар» және «зерттеу әдебі жөніндегі институциялық комитеті» ұғымдарының анықтамаларын қараңыз. 13 Глоссарийдан «жалпыланған білім» ұғымының анықтамасын оқыңыз. 17 кізеді: (a) оларға әсер ету не олармен әрекеттесу арқылы, я болмаса (b) олардың жеке деректерін алу арқылы 14 (NU IREC, 2018, Article 1). Адамдар қатысуымен жүргізілген зерттеулер осы Кодексте сипат- талған тәртіппен әдептік сараптамадан өтуге тиіс. «Адамдар қатысуымен жүргізілетін зерттеулерге» жатпайтын, соған орай әдептік сараптаманы қажет етпейтін жобалар мыналар: – ұйымның демеушілеріне, басшыларына және/немесе құрылым- дық бөлімшелеріне ұсынылатын ішкі есептер; – қайсыбір бағдарламаны жетілдіру немесе нәтижелерін өлшеу мақсатында, жалпыланған білімді толықтыру ниетісіз жүргізілетін тал- дау мен бағалау қызметі (мысалы, ұйымның және оның қызметтерінің тиімділігін бағалауға, сапаны бақылап арттыруға арналған корпора- тивтік зерттеулер); – белгілі бір оқиғалар, жағдайлар, ұйымдар немесе жүйелер туралы хабарлау және құжаттарға түсіру үшін ғана, ешқандай пайымсыз (гипо- тезасыз), ой толғаусыз, нақты адамдар туралы ақпаратты жинау мен өңдеуді меңзейтін ғылыми және журналистік қызмет (мысалы, ауызша тарих әдісімен танып білу, тірі кісілерді библиографиялық зерттеу, әде- би сын, нормативтік құқықтық актілерді зерделеу, тарихи зерттеулер); – шәкірттерді оқыту және/немесе бағалау барысында жоспарлап өткізілетін, нәтижелерін сыныптан/білім беру ұйымынан тыс пайда- лану ниетінсіз зерттеу (мысалы, білім алушыларды зерттеу әдістеріне үйрету үшін олар жөнінде деректерді жинау, зерттеушінің есебін жазу мысалын көрсету); – осы Кодекстің ережелерін ескере отырып, жалпыға қолжетімді және үшінші тараптың пайдалануына тыйым салынбаған деректерді зерттеу. 15 Білім зерттеушісі магистранттар мен докторанттардың ғылыми же- текшісі, оқытушы (мұғалім), сарапшы және рецензент ретінде қызмет атқарған кезде Кодекстің ұстанымдары мен нормаларын тиісті жағдай- ларда сақтауға тиіс. 14 Глоссарийдан «зерттеуге қатысушының дербес деректері» ұғымының анықтамасын оқыңыз. 15 Осы тізімді құрастыруда келесі дереккөздер пайдаланылды: Is it Research: What is «Contributing to Generalizable Knowledge?» (2019). https://research.ncsu.edu/sparcs/ files/2019/10/What-is-Research-and-Needs-IRB-Approval.pdf, Is your project human subjects research, or not?... (2017) https://oprs.usc.edu/files/2017/04/NHSR_v.10.26.17.pdf |