Білім және ғылым

Термототығу деструкциясы. Термототығу деструкциясы деп бір мезгілде жылудың және оттегінің қатар әсерінен жүретін үдерісті айтады. Осының себебінен полимерлер тез істен шығады. Термо- тотығу деструкциясының жылдамдығы термиялыққа қарағанда жоғары және химиялық табиғаты жөнінен жүру үдерісі өте күрделі. Термототығу деструкциясы гидропероксидтердің және еркін радикалдардың қатысуымен тізбекті реакция механизмімен жүретіні дәлелденді.
Активті орталықтың пайда болуы, яғни еркін радикалдардың түзілуі:




_{~ CH2 ~ + O2} ~ CH ~ + HOO
Бірақ бұл реакцияның жылдамдығы өте төмен. Нақты полимер- лерде инициатор болатындар: инициатор қалдығы, ауыспалы валентті металл қосылыстары, оңай тотығатын заттар және т.б.

OO
~ CH ~
OOH
+ ^{~ CH}₂ ^{~ ~ CH ~}

+ ~ CH ~

Жоғарыда келтірілген екі тізбектің өсу реакциясынан олар бір оттек молекуласын сіңіріп, бір гидропероксид тобын түзе жүретінін байқадық. Соңғы теңдеудегі гидропероксид жылу мен жарықтың әсерінен тез ыдырайды:

OOH

~ CH ~

OOH

O
~ CH ~

+ HO O

~ CH ~
+ ~ CH₂ ~ ^{~ CH ~}

₊ ~ CH ~ + H₂O

Гидропероксидтердің ыдырауы ауыспалы валентті металдардың қатысында жеделдейді:

OOH
~ CH ~

OOH

~ CH ~
O
+ Me^{+ ~ CH ~}

OO

+ Me^{2+ ~ CH ~}
+ HO + Me²⁺
+ H⁺ + Me⁺

Гидропероксидтердің ыдырауы кинетикалық тізбектің тар- мақталуына мәжбүр етеді, соның салдарынан тотығу үдерісі автокаталитикалық сипат алады.

Тотығу деструкциясы кезінде тізбектің үзілуі былай жүреді:

O
^{~ CH2} CH CH₂ CH ~

CH_3
O-
~ CH₂ C ⁺ CH₃

H₂C

CH ~ CH₃

Термототығу деструкциясы полимердің қасиеттеріне едәуір әсер етеді, әсіресе, диен каучуктеріне. Оның себебі бұл полимерлердің негізгі тізбегінде қос байланыстың болуында. Осыдан олардың молекулалық массалары төмендеп, қос байланыс бойынша тігілу де жүреді. Табиғи каучукті 80⁰С-қа дейін қыздырса тігілу басым, ал 80⁰С-тан жоғары болса, тізбектің ыдырауы жүреді. Егер табиғи