Биохимия кафедрасы
жүктеу/скачать 0,91 Mb. Pdf көрінісі
|
Бақылаусұрақтары: 1.
Өзен шаянының денесін қандай бөлімдерге бөлуге болады? 2.
Өзен шаянының аяқтарын (19жұп), олардың атқаратын қызметін атаңыздар. 3.
Өзен шаянының ас қорыту жүйесіндегі ерекшеліктері неде? 4.
Қан айналу және тыныс алу жүйелері қандай құрылысты болып келген? 5.
Өзен шаяны мен жауынқұрттың зәр шығару мүшелерінің ұқсастықтары неде? 6.
Өзен шаяны мен жауынқұрттың нерв жүйесіндегі ұқсастықтары қалай байқалады? 7.
Өзен шаянының жыныс диморфизмі, яғни аталығы мен аналығының сыртқы көрінісі жағынан өзгешелігі қалай байқалады? Жыныс бездерін атаңдар. Студенттің өз бетімен дайындалуына арналған әдебиеттер тізімі: 1.Дәуітбева К.Ә. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы - 2004, 273-320 беттер. 2. Түсіпова К.С. «Омыртқасыздар зоологиясы» 2 бөлім, Алматы - 1999, 9-52 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 137- 154 беттер. 4.Лукин Е.И.«Зоология»,М.,Агропромиздат 1989,156 – 163 беттер.
№5 зертханалық сабақ Тақырып.«Буынаяқтылар типі –Arthropoda. Насекомдар класы – Insecta».
систематикалық жағдайымен және де олардың сыртқы, ішкі құрылыстарымен танысу.
буынаяқтылар типінің ең көп таралған түрлері. Ғылымға 2 млн-ға жуық түрлері белгілі. Олар жер шарының барлық аймақтарында, сонымен қатар ыстық су қайнарларында, қарлы жерлер мен мұздарда да тіршілік етеді. Пайдалылары да жеткілікті және де жануарлар мен өсімдік зиянкестері де өте көп. Пайдалы насекомдардың бір түрі – бал арасы.
ерітінділерде қатырылған бал аралар, микротаблицалар, схемалар және де әртүрлі насекомдар коллекциялары.
СИСТЕМАТИКАСЫ: Буынаяқтылар типі – Arthropoda Трахеялылар (кеңірдектілер) тип тармағы – Tracheata Насекомдар класы - Insecta Қанатты насекомдар класс тармағы – Pterygota Жарғақ қанаттылар отряды – Hymenoptera Өкілі: Бал ара – Apis meleifera
Бақылау сұрақтары. 1.
Аралардың сыртқы құрылысындағы ерекшеліктері неде? 2.
Бал араларда ас қорыту процесі қалай жүреді? Ас қорыту жүйесінің негізгі бөлімдерін атаңыздар. 3.
жүзеге асады? 4.
Тыныс алу және қан айналу жүйесінің ерекшеліктері неде? 5.
Насекомдардың нерв жүйесі қандай бөлімдерге дифференцияланған? 6.
Көбею мүшелерін атаңыздар? Аналық араның – патшасының, трутендердің және жұмысшы бал аралардың жыныс мүшелеріндегі айырмашылықтары қандай? Студенттің өз бетімен дайындалуына арналған әдебиеттер тізімі: 1. Дәуітбева К.Ә.«Омыртқасыздар зоологиясы» II бөлім, Алматы - 2005, 379-495 беттер. 2. Түсіпова К.С. «Омыртқасыздар зоологиясы» 2 бөлім, Алматы - 1999, 52-159 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 167-193 беттер. 4. Лукин Е.И. «Зоология», Москва - 1989, 179-213 беттер.
№6 зертханалық сабақ Тақырып. «Хордалылар типі. Бас сүйексіздер тип тармағы. Басхордалылар класы » - Сhordata, Acrania. Cephalochordata.
систематикалық жағдайымен, сыртқы және ішкі құрылыстарымен танысу.
1. Махмутов С.М. «Зоология»., 2006, 207 – 212 беттер. 2. Лукин Е.И. «Зоология». М., 1989, 240-244-беттер 3. Наумов С.П. «Омыртқалылар зоологиясы»., А., 1970, 9-15 беттер
Жаттығу сұрақтары. 1.
Ланцетниктің сыртқы құрылысын сипаттаңыздар. 2.
Ланцетниктер құрылысының қандай негізгі белгілеріне қарап, оларды төменгі сатыдағы хордалыларға жатқызады? 3.
бар? 4.
Ланцетниктердің қан айналу жүйесі туралы не білесіздер? 5.
Ланцетниктердің зәр шығару мүшелерін атаңыздар? Олардың құрылысы қандай? 6.
Ланцетниктің көбею мүшелерінің құрылыс ерекшеліктері қандай?
№7 зертханалық сабақ Тақырып. «Хордалылар типі - Chordata Шеміршекті балықтар класы» - Pisces Сабақтың мақсаты: Акуланың систематикалық жағдайымен танысып және олардың сыртқы, ішкі құрылыстарын оқып білу. Сабақтың мазмұны: Балықтар – аузында қозғалмалы жақтары бар, желбезектерімен тыныс алып, суда тіршілік ететін төменгі сатыдағы омыртқалылар. Олардың 20000-нан аса түрі бар. Олардың 99 % сүйекті балықтар да, 1 % шеміршекті балықтар.
арнаулы ертінділерде қатырылған алабұғалар, балықтардың ішкі құрылысы аршылып көрсетілген сулы препараттар,балықтардың дамуы көрсетілген препараттар, алабұғаның қаңқасының макеті, әртүрлі балықтардың түрлері, табақшалар, қайшылар, пинцеттер, скальпелдер, препараттау инелері, микротаблицалар мен схемалар.
Бақылау сұрақтары. 1.Шеміршекті балықтардың сыртқы құрылысына сипаттама беріңіздер. 2.Жыртқыш балық есебінде алабұғаның ас қорыту жүйесінде қандай құрылыс ерекшеліктері бар? 3. Балықтардың тыныс алуы мен қан айналу жүйелері қалай болады? 4. Нерв жүйесінде қандай құрылыс ерекшеліктері бар? Ми бөлімдерін атаңыздар?
1. Наумов.С.П. «Омыртқалылар зоологиясы» А., 1970,23-76 беттер. 2. Лукин.Е.И. «Зоология» М.,1989, 266-276-беттер. 3. Махмутов.С.М. «Зоология» А.,2006,217-239 беттер. 4. Олжабекова.К.Б., Есжанов Б.Е. «Омыртқалылар зоологиясы» II – бөлім. -Алматы, 2007, 30-98 беттер.
№8 зертханалық сабақ Тақырып. «Хордалылар типі - Сhordata. Қосмекенділер класы - Amphibia» Cабақтың мақсаты: Көлбақаны мысалға ала отырып, қосмекенділердің систематикалық жағдайымен танысу және оның сыртқы түрі мен ішкі құрылысын оқып білу. Сабақтың мазмұны. Дүние жүзінде қосмекенділердің 2500 түрі бар. Оларды суда да, құрлықта да тіршілік етуіне байланысты қосмекенділер деп атаған. Олар 3 отрядқа топтасады: 1.Құйрықтылар 2.Аяқсыздар. 3.Құйрықсыздар. Қазақстанда 12 түрі кездеседі Сабаққа қажетті құралдар мен материалдар. Ұйықтатылған бақалар, табақшалар, қайшылар, пинцеттер, скальпелдер, препараттау инелері, бақаның қаңқасы мен дамуы көрсетілген препараттар, тритонның,саламандралардың, бақалардың сулы препараттары, микротаблицалар, схемалар.
СИСТЕМАТИКАСЫ:
Хордалылар типі- Сhordata Омыртқалылар немесе Бас сүйектілер тип тармағы-Vertebrata
Қосмекенділер класы-Amphibia Құйрықсыздар отряды-Anura
Нағыз бақалар тұқымдасы-Ranidae Өкілі: Көлбақа- Ridibunda Бақылау сұрақтары: 1.Бақаның суда және құрлықта тіршілік етуіне байланысты сыртқы құрылысында қандай ерекшеліктер бар? 2.Бақаның ас қорыту жүйесі қандай бөлімдерге бөлінген? 3.Астың қорытылуына қандай бездер қатысады? 4.Бақаның тыныс алуы қалай жүзеге асады? 5.Қосмекенділердің қантамырлар жүйесінің ерекшелігі неде? 6.Қосмекенділердің нерв жүйесінің балықтардыкінен айырмашылығы неде? 7.Зәр және жыныс жүйелеріне қандай мүшелер жатады және олардың өзара байланысы қалай берілген?
1.Наумов С.П. «Омыртқалылар зоологиясы» А., 1970, 76-101 беттер. 2.Лукин Е.И. «Зоология» М., 1989, 282-293-беттер. 3.Махмутов С.М. «Зоология» А.,2006,239-252 беттер. 4.Олжабекова К.Б., Есжанов Б.Е. «Омыртқалылар зоологиясы». 2 бөлім. Алматы, 2007, 98-127 беттер.
№9 зертханалық сабақ Тақырып. «Хордалылар типі – Сhordata. Құстар класы - Aves»
систематикалық жағдайымен, сыртқы және ішкі құрылысымен танысу.
Қазақстанда 488 түрі кездеседі. Олар 3 отряд үсті тармағына бөлінеді: 1.Қырсыз төстілер 2.Қырлы төстілер 3.Пингвиндер
денесі аршылып, мүшелер жүйелері көрсетілген сулы препараттары, көгершіннің қаңқасы, құстардың тұлыптары, препараттау жабдықтары (табақшалар, пинцеттер, қайшылар, инелер), микротаблицалар, схемалар.
СИСТЕМАТИКАСЫ: Хордалылар типі- Сhordata Омыртқалылар тип тармағы- Vertebrata Құстар класы- Aves Қырлы төсті құстар отряд үсті тармағы-Саrinatae Көгершіндер отряды-Columbiformes Өкілі: Көк көгершін-Columba livia
1.Көгершіннің сыртқы құрылысындағы қандай ерекшеліктері олардың ұшуға бейімделгендігін көрсетеді?
2.Құрлысы жағынан қалыпты (контурлы) қауырсын мамық қауырсыннан қалай ажыратылады?
3. Ұшатын құстардың қаңқасының құрылыс ерекшеліктері қандай? 4.Қосарлы тыныс алу процесінің мәні неде?
5.Құстардың жылы қандылығын қалай түсінуге болады? 6.Көгершіннің зәр шығаруы мен көбею мүшелерін атаңыздар?
1.Наумов С.П. «Омыртқалылар зоологиясы» А., 1970,141-209 беттер. 2.Лукин Е.И. «Зоология» М.,1989, 307-325 беттер. 3.Махмутов С.М. «Зоология» А.,2006, 266-285 беттер. 4.Олжабекова К.Б., Есжанов Б.Е. «Омыртқалылар зоологиясы». Алматы., 2007, 183 – 278 беттер. №10 зертханалық сабақ Тақырып. «Хордалылар типі- Сhordata. Сүтқоректілер класы-Мammalia» Сабақтың мақсаты: Ақ егеуқұйрықты мысалға ала отырып, сүтқоректілердің систематикалық жағдайымен, сыртқы және ішкі құрылысымен танысу. Сабақтың мазмұны. Қазіргі кезде сүтқоректілердің дүние жүзінде 4500-дей түрі белгілі.Соның 178 түрі Қазақстанда тіршілік етеді.Сүтқоректілер класының өкілдері үш класасты тармағына бөлінеді: 1.Жұмыртқа салушылар немесе алғашқы аңдар. 2.Төменгі сатыдағы аңдар. 3.Жоғарғы сатыдағы сүтқоректілер немесе плаценталылар.
егеуқұйрықтың сойылып, аршыла көрсетілген мүшелер жүйелері бар сулы препараттары, олардың құрастырылған қаңқасы, препараттау саймандары (табақшалар, қайшылар, скальпелдер, инелер, пинцеттер), микротаблицалар мен схемалар.
Хордалылар типі- Сhordata. Омыртқалылар тип асты тармағы- Vertebrata Плацентарлылар класс асты тармағы-Placentalia немесе Жоғарғы сатыдағы аңдар клас асты тармағы-Eutheria Кемірушілер отряды - Rodentia Өкілі: Ақ егеуқұйрық - Rattus alba
1.Сүтқоректілердің сыртқы түрінің ерекшеліктерін айтыңыздар? 1.
мүшелерінің күрделі екендігін түсіндіріңіздер. 2.
Сүтқоректілердің қантамырлар жүйесі туралы не айтасыздар? 3.
Сүтқоректілердің ми құрлысы қандай ерекшеліктерімен ажыратылады? 4.
Сүтқоректілердің көбею мүшелерінің басқа омыртқалылармен салыстырғандағы күрделі екендігін айтыңыздар.
1.Наумов С.П. «Омыртқалылар зоологиясы» А., 1970, 210-284 беттер. 2.Лукин Е.И. «Зоология» М.,1989, 332-347 беттер. 3.Махмутов С.М. «Зоология» А.,2006, 286-327 беттер. 4.Олжабекова К.Б., Есжанов Б.Е. «Омыртқалылар зоологиясы». Алматы., 2007, 278 – 357 беттер.
Тақырып. «Споралылар типі - Sporozoa. Кокцидиятәрізділер класы – Coccidiomorpha»
Сабақтың мақсаты: Қоян кокцидиясы мен безгек плазмодиясын мысалға ала отырып, споралылардың систематикалық жағдайын, құрылысын және даму сатысын оқып білу.
1.
Споралылардың даму цикліндегі негізіг сатыларды атаңыздар? 2.
Шизогония дегеніміз не? Бұл процестің нәтижесінде қандай жасушалар түзіледі? 3.
4.
Спорогония дегеніміз не? 5.
Кокцидия дамуындағы олардың өмірлік циклінде қандай сатылар экзо- және эндогенді бөліктерге жатады? 6.
Кокцидия мен гемоспоридияның даму цикліндегі айырмашылықтар? Студенттің өз бетімен дайындалуына арналған әдебиеттер тізімі: 1. Дәуітбева К. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы- 2004, 46 -56 беттер 2. Түсіпова К.С.«Омыртқасыздар зоологиясы»1бөлім,А.,1998,64-81 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 61-68 беттер 4. Лукин Е.И. «Зоология», Москва, Агропромиздат 1989. 49-56 беттер
Тақырып. «Жалпақ құрттар типі- Flathelminthes немесе Flatodes Сорғыштар класы- Trematoda». Сабақтың мақсаты: Бауыр және ланцет тәріздес сорғыштардың систематикалық жағдайларын, құрылыстары мен даму сатыларын оқып білу. Сабақтың мазмұны: Бұл класс өкілдерінің бәрі де паразиттер, олар омыртқалы және омыртқасыз жануарлардың әртүрлі ішкі мүшелерінде паразиттік тіршілік етеді. Ғылымға 4000 түрі белгілі.
1.Дәуітбева К. «Омыртқасыздар зоологиясы»1 бөлім, Алматы- 2004, 138-170 беттер. 2.Түсіпова К.С. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы- 1998, 177-214 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 84-92 беттер. 4. Лукин Е.И. «Зоология», Москва, Агропромиздат 1989. 89-9 беттер.
1.
2.
Сорғыштардың асқорыту және зәр шығару процестері қалай жүреді? 3.
Анаэробты тыныс алу дегеніміз не? 4.
Сорғыштардың қан айналу және тыныс алу жүйелерінің болмауын қалай түсіндіруге болады? 5.
Сорғыштардың даму циклінің негізгі личинкалық стадиаларын атаңдар? 6.
Бауыр сорғыш пен ланцет тәріздес сорғыштың даму цикліндегі айырмашылықтар?
№3- тәжірибелік сабақ
Аз қылтандылар класы – Oliqochaeta»
Сабақтың мақсаты: жауынқұртын мысалға алып, буылтық құрттардың систематикалық жағдайы мен құрылысын оқып білу.
1.
Жауынқұрттың сыртқы құрылысын сипаттаңыздар. 2.
Жауынқұрттың тері-бұлшық ет қапшығы қандай құрылысты болып келген? 3.
Ас қорыту жүйесінің құрылыс ерекшеліктері неде және олардың бөлімдері мен атқаратын қызметтері қандай? 4.
5.
Нерв жүйесінің күрделенуін қалай түсіндіруге болады? (бөлімдерін атаңдар). 6.
Буылтық құрттардағы метанефридиальді зәр шығару жүйесінің жалпақ және жұмыр құрттардағы протонефридиальді зәр шығару жүйесінен айырмашылығы қандай? 7.
Жауынқұрттың көбею жолдарын атаңыздар. Студенттің өз бетімен дайындалуына арналған әдебиеттер тізімі: 1. Дәуітбева К. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы - 2004, 239-273 беттер. 2. Түсіпова К.С. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы 1998, 280-332 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 111-126 беттер. 4. Лукин Е.И. «Зоология», Москва, Агропромиздат 1989, 125-140 беттер.
№4- тәжірибелік сабақ Тақырып. «Буынаяқтылар типі – Arthropoda. Өрмекшітәрізділер класы – Arachnida
өрмекшітәрізділердің систематикалық жағдайы мен құрылысын оқып білу.
1.
Өрмекшілердің сыртқы түрін суреттеңіздер. 2.
Өрмекшілерді кенелерден сыртқы түріне қарап қалай ажыратуға болады? 3.
Өрмекшілер мен кенелердің жыныс диморфизмі қалай байқалады? 4.
Өрмекшілер мен кенелердің асқорыту жүйесінде қандай ерекшеліктер бар? 5.
Өрмекшітәрізділердің тыныс алуы мен қан айналуы қалай жүзеге асады? 6.
Өрмекшітәрізділердің (отрядтары бойынша) нерв жүйесі қандай құрылысты болып келген?
7.
Өрмекшітәрізділердің көбеюі. Студенттің өз бетімен дайындалуына арналған әдебиеттер тізімі:
1. Дәуітбева К.Ә. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы - 2004, 328-352 беттер. 2. Түсіпова К.С. «Омыртқасыздар зоологиясы» 2 бөлім, Алматы - 1999, 162-187 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 154-166 беттер. 4. Лукин Е.И. «Зоология», Москва, Агропромиздат 1989, 163-177 беттер
№5- тәжірибелік сабақ Тақырып. «Молюскалар типі – Mollusca Қосжақтаулылар класы. Бауыраяқтылар класы – Lamellibranchia немесе Bivalvia, Gastropoda
Сабақтың мақсаты: Айқұлақ пен жүзім ұлуын мысалға ала отырып, моллюскалардың систематикалық жағдайлары мен құрылыстарын оқып білу керек. Бақылау сұрақтары. 1.Моллюскалардың (класы бойынша) сыртқы түрін суреттеңіздер. 2. Бақалшақ қандай қабаттардан түзілген? 3. Мантия дегеніміз не және оның атқаратын қызметі? 4. Былқылдақ денелілердің (кластары бойынша) асқорыту жүйелеріндегі құрылыс ерекшеліктері қандай? 5. Моллюскалардың (кластары бойынша) тыныс алу мүшелерінің құрлысы қандай? 6.Олардың тыныс алуы мен қан айналымы қалай жүреді? (кластары бойынша). 7. Моллюскалардың зәр шығару мүшелеріндегі ерекшеліктері қандай? 8.Былқылдақ денелілердің нерв жүйесін сипаттаңыздар. 9.Қос жақтаулы және бауыраяқты моллюскалардың көбею мүшелерінің құрылыстарында қандай айырмашылықтар бар? Студенттің өз бетімен дайындалуына арналған әдебиеттер тізімі: 1. Дәуітбева К.Ә. «Омыртқасыздар зоологиясы» 1 бөлім, Алматы - 2004, 328-352 беттер. 2. Түсіпова К.С. «Омыртқасыздар зоологиясы» 2 бөлім, Алматы - 1999, 162-187 беттер. 3. Махмұтов С.М. «Зоология», Алматы-2006, 154-166 беттер. 4. Лукин Е.И. «Зоология», Москва, Агропромиздат 1989, 163-177 беттер
№ 6- тәжірибелік сабақ Тақырып. «Хордалылар типі. Жақсыздар немесе Дөңгелек ауыздылар класы – Chordata, Cyclostomata» Сабақтың мақсаты: Өзен миногасының систематикалық жағдайымен танысып, ішкі және сыртқы құрылысын оқып білу.
жүктеу/скачать 0,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|