Жасушаның химиялық құрамы Жасушаның 98% құрайтын макроэлеметтер: Оттегі, сутек, көміртек, азот Жасушада ең көп мөлшерде кездеседі: Оттек Биоэлементтер: Күкірт, фосфор Микроэлементтер: Кобальт, йод, молибден Ағзада никель жинақталады: Ұйқыбезінде Тілдің сілемейлі қабықшасында кездесетін химиялық элемент: Қалайы Бүйректе болатын химиялық элемент: Кадмий Көздің торлы қабығында болатын элемент: Барий Гипофиз безінде болатын элемент: Хром Май ұлпасында болатын элемент: Бор Мидың ақ затында болатын элемент: Молибден Азот айналымы үшін қажет элемент: Молибден Бор элементі жетіспеуінен ауруға шалдығатын өсімдіктер: Қант қызылшасы, зығыр Топырақта жеткіліксіз болғанда жапырақтардың бозаруына әсер ететін:Магний Фотосинтезді тездететін химиялық элемент: Магний Өсімдік жапырақтарының теңбіл ауруына шалдығуы: Мырыштың азаюынан Жасушаның құрамындағы бейорганикалық заттар: Су, минералды тұздар Жасуша құрамындағы судың мөлшері:75-80% Су тіршілік көзі, себебі: Жақсы еріткіш болғандықтан жасушаға заттардың енуін, ыдыраған заттардың жасушадан шығуын қамтамасыз етеді Су ионды заттарды еріте алады, себебі: Оның молекулалары полярлы Аттас зарядталған иондарда: Электрондарға қарағанда протондар көп Адамның қал-жағдайына жақсы әсер етеді: Теріс зарядталған ион Минералды тұздардын құрамына кіреді: Са, К, Mg, Na Молекуласының құрамына көміртек немесе оның қосылыстары кіретін, сондай ақ ауада және оттекте жанатын заттар: Органикалық қосылыстар Жасушаның құрамындағы органикалық заттар: Нәруыз, көмірсу, май, нуклеин қышқыл Жануар жасушасында 1-5% болатын органикалық зат:Көмірсулар Көмірсу терминін қалаған ғалым:К.Шмид Ағзадағы негізгі энергия қоры:Көмірсу Көмірсулардың жасушада атқаратын қызметі: Энергетикалық қуат көзі Тәтті тағамды көп жегенде, адам тез толады себебі: Көмірсу ағзаға көп түссе майға айналады Тірі ағзада жүріп жатқан ашу және тотығу процестеріне қатысады: Пирожүзім,сүт қышқылы Зат алмасуға, фотосинтезге қатысатын тетроза: Эритроза Пентозаның өкілдері: Дезоксирибоза, рибоза Көмірсулар ыдырайды:Глюкозаға Қарапайым көмірсу-моносахарид: Глюкоза, галактоза, фруктоза Гексозаға жатады: Глюкоза, фруктоза, галактоза Алты атомды көмірсулар өкілі: Глюкоза, фруктоза, галактоза Дисахаридтерге жататын: Сахароза Полимерлер болып саналатын көмірсулар: Полисахаридтер Көмірсудың ішіндегі полисахаридтер: Целлюлоза, крахмал, гликоген Адам күнделікті пайдаланатын көмірсулар: Қант, крахмал, фруктоза Суда ерімейтін жануар крахмалы: Гликоген Жануарларда қорға жиналатын көмірсу: Гликоген 1 гр. көмірсу молекуласы ыдырағанда бөлінеді Альбумин,_глобулин,_гистон'>10-20%'>17,6 кДж 1 гр. ақуыз толық ыдырағанда бөлінетін жылу мөлшері:17,6 кДж 1 гр. май ыдырағанда бөлінетін энергия: 38,9 кДж Жасуша құрамындағы майлардың мөлшері:5-10 % Жануар жасушасы құрамындағы майдың мөлшері:10-20% Майлар ыдырайды: Глицерин, май қышқылына Су көзі: Май 1 кг май тотытығып ыдырағанда түзілген су: 1,1 кг Липидтердің қызметі: Энергетикалық Мөлшері мен тіршіліктегі қызметі жағынан жасушаның ең маңызды ағзалық заты: қозғалыс,_қорғаныштық,_ферменттік,_энергетикалық'>Ақуыз_(нәруыз)_молекуласының_мономері:_Аминқышқылдар'>Нәруыз Аминқышқылдарынан тұратын күрделі биополимер: Нәруыз Ақуыз (нәруыз) молекуласының мономері: Аминқышқылдар Нәруыз молекулаларындағы аминқышқылдарының саны: 20 Аминқышқылының құрамына кіретін топтар: СООН, NH2 Ақуыз құрамына енеді: C,O,H,N,S,P Жасушада әрі фермент, әрі гормон,әрі құрылыс материалы:Ақуыз Нәруыздың қызметі: Құрылыс, тасымалдау, қозғалыс, қорғаныштық, ферменттік, энергетикалық Жасушадағы түрлі реакциялардың жүру жылдамдығы ақуыздың ... қызметіне байланысты : Катализаторлық Қозғалыс қызметін атқаруға қатысатын нәруыз: Миозин Жасушада ақуыздың атқармайтын қызметтері:Еріту Жасуша заттарының ішінде ақуыздың мөлшері: 10-20% Бір жасушада болатын ақуыз түрлері:1000-ға тарта Жай нәруыздарға (протеиндерге) жатады: Альбумин, глобулин, гистон Жұмыртқаның, қан сарысуының, сүттің құрамында болады: Альбумин Жасушадағы су мен денедегі сұйықтықты реттейтін нәруыз: Альбумин, глобулин Гистондар кездеседі:Жануарлар мен өсімдіктер жасушаларының ядросында Протеидтер гидролизденгенде ыдырайды: Аминқышқылы, көмірсуға Фосфопротеидтер: Фосфор қышқылының қалдығы бар күрделі нәруыз Гликопротеидке жатады: Муцин, фибриноген Зиянды нәруыз: Токсин «Орақ пішінді жасушалы анемия» ауруын ашқан ғалым: Пептидтік'>Л.Полинг Нәруыздардың реттік құрылымы: 4 түрлі Нәруыз молекуласындағы аминқышқылдары қалдықтарының арасындағы байланыс: Пептидтік Нәруыздың І реттік құрылымындағы байланыс: Пептидтік Нәруыз молекуласының үшінші реттік құрылымындағы байланыс:S=S Нәруыздың табиғи пішіндеріне қарай бөлінеді: Фибрилдік, глобулдық Полипептидтік тізбектері шар тәрізді болатын нәруыздар: Глобулдық Жұмыртқа нәруызыының қыздырғаннан кейінгі тығыздалуы:Денатурациялану Денатурациядан кейін нәруыздың: Құрылымы өзгереді Денатурацияға ұшырайтын нәруыз құрылымының өзгеруі: Э.Фишер'>Алдымен ІІІ, одан кейін ІІ Денатурация бөлінеді: Қайтымды, қайтымсыз Нәруыз молекуласын зерттеген ғалымдар: А.Браконн, Я.Беккори, Э.Фишер Аминқышқылы арасындағы пептидтік байланысты анықтады: Э.Фишер 1736ж. нәруызды зерттеді: Беккори 1806ж. аспарагус өсімдігінен аспарагин алған: Р.Ваклен, К.Робике 1820ж. француз ғалымы ақуызды ыдырату арқылы глицинді алды: А.Браконно 1839ж. нәруызды «протеин» деп атаған нидерландтық ғалым: Мульдер
