34 Қарапайым балалардағы сөздік көлемінің жеке айырмашылығы (Деректер Ш.Бюллер бойынша)
1 ж 2 ай
1 ж. 6 ай.
2 ж.
2 ж. 2 ай
2 ж. 6 ай.
3–4 ж.
Балалар сөздігінде сөздердің ең көп саны
58
232
707
1225
1509
2346
Балалар сөздігінде сөздердің ең аз саны
3
4
27
45
171
596
Кесте 35 Мектепке дейінгі балалар сөздігінің орташа көлемі (деректер М.М.Алексеевой, В.И.Яшина бойынша)2
Жасы
1 жыл
1,5 жыл
2 жыл
3 жыл
4 жыл
5 жыл
6–7 жыл
Қолданылатын сөздердің орташа саны
10– 12
30– 40
300– 400
1200– 1500
1900
2500
3,5–4 мың.
Кесте 36 Балалар сөздігінің құрамы
Сөз таптары
Балалар сөздігінде сөз саны % 3–4 жаста
Бірінші сынып оқушысы сөздігінде сөз саны % – арасынан (деректер Ж.Дьяконова бойынша)
Е.А.Аркина
В.В.Гербов
Зат есім
50,2
25,3
36,4
Етістік
27,4
26,4
27,8
Сын есім
3,9
3,2
2,5
Үстеу
5,8
10,7
9,5
Есімдік
9
19
14,8
Сан есім
1,9
0,9
0,5
Сұраулы сөйлемдер
0,5
2,9
9,5
Шылау сөздер
0,8–1,2
6–5,6
9
37 Балалар сөздігінің ерекшеліктері және сөздік жұмысының міндеттері
Балалар сөздігінің ерекшеліктері
Сөздік жұмысының міндеттері
1. Сөздіктің жеткіліксіз көлемі
1. Балалардың сөздігін байыту (сөз дердің әр түрлі бөліктерінен сандық жинақталуын қамтамасыз ету), маз мұнды қарым-қатынас үшін қажетті)
2. Мектепке дейінгі балалардың сөздігі сөздің барлық бөліктерін қамтиды, бірақ онда басым: зат
есімдер мен етістіктер
3. Сөздің мәнін, мағыналық мазмұнын біртіндеп меңгеру
2. Сөздің семантикалық жағын игеруге ықпал ету (сөздің мағынасын олардың іс-әрекет фрагменттерімен нақты ара қатынасы негізінде меңгеру; жалпылап қорытуды игеру сөз мәндерін меңгеру).
4. Сөз айтудағы фонетикалық және грамматикалық қателердің болуы
3.Сөздікті белсендіру (сөздерді қарым-қатынас тәжірибесіне енгізу, оларды нақты жағдайда қолдана білуді қалыптастыру)
5. Белсенді сөздікте пассивті сөздіктің басым болуы
6. Балалар сөздігінде математикалық емес лексиканың болуы
Көрсету және атау; Әр түрлі грамматикалық формада педагогтың сөзді бірнеше рет қайталауы;
Көркем сөзді пайдалану;
Тапсырмалар ("Әкелді",
" Скажи»,"Жаса»)
Сөзді пайдалану жаттығулар;
Қажетті сөзді кеңес; Сұрақтар;
Сөздің хорды қайталау;
Тапсырмалар ("Айт",
"Қайталау»);
Ойындар
Сөздерді түсіндіру; Сөздердің этимологиясын түсіндіру;
Сөз құрастыру жаттығулары;
Жіктеуге арналған жаттығулар
Сөздік жұмысының әдістерін жүзеге асыру алгоритмдері Кесте 43
Заттарды көрсету (1-ші жылдың соңы мен 2-ші жылдың басындағы балалармен)
Алгоритмнің бөліктері және олардың негізгі тағайын-далуы
Әдістемелік тәсілдер
1. Пәнге және оның атауына қызығушы-лық туғызу
Заттың күтпеген пайда болуы және жоғалуы. Зат (ойыншық) арқасынан, қаптан, столдан және т. б. алып тасталынады.
Заттың пайда болуы оның бірнеше рет атауымен (көрсету және атау)
2. Заттың әр түрлі әсер етуі, оның әр түрлі
белгілерін сезімдік қабылдау
Заттың әр түрлі әрекеттерін көрсету, баланы затпен әрекетке шақыру. Неғұрлым көп әрекет, соғұрлым жақсы.
Бұл ретте заттар мен әрекеттер бірнеше рет аталады
Пәнді жасыру. Затты арқаға, үстел астына тығып, майлықпен жауып, заттың қайда екенін (қайда ...?). Белсенді іздеуді ұстай отырып, тәрбиеші қайтадан пәнді көрсетеді және атайды (міне ...). Жасыру бірнеше рет қайталанады
4. Белсенді еліктеу
Сұрақ қойылады: "бұл не?", сөзді қайталау ұсынылады