Болдырева электротехника және электроника негіздері. Оп 6В11201 «Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» студенттеріне арналған оқу құралы Алматы 2022
жүктеу/скачать 1,43 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ом заңы
Ом заңы тармаққа немесе бір контурлы тұйық тізбекке қолданылады. Ом заңын жазғанда ең алдымен токтың оң бағытын таңдау керек. Тармақ үшін Ом заңы , (1.1) мұнда - тармақтағы кернеу, таңдалған токтың оң бағыты бойынша есептеледі; - тармақтың ЭҚК алгебралық қосындысы, таңбасы «+» - ЭҚК токтың бағытымен сәйкес келеді, таңбасы «-» - ЭҚК токтың бағытына қарсы; - тармақтағы кедергілердің арифметикалық қосындысы. Бір контурлы тізбек үшін Ом заңы (1.2) мұнда - тізбектегі ЭҚК алгебралық қосындысы; -контурдағы кедергілердің арифметикалық қосындысы. + − = в a в a R Е I в а ав U − = Е в а R R E I = E R 5 Есеп. Тізбектегі (1.1 сурет) 𝐸 1 = 60𝐵, 𝐸 2 = 20𝐵, 𝑅 1 = 6 𝑂м, 𝑅2 = 4 Ом. ав U кернеуді анықтау. 1.1 сурет Ом заңына негізделген токтың сағат тілімен оң бағытын ескере отырып, бізде бар: . 4 2 1 2 1 A R R E E I = + − = U aв кернеуді adb бөлімі үшін Ом заңы бойынша табуға болады: , 2 2 R Е U I ав − = онда 𝑈 ав = Е 2 + 𝑅 2 𝐼 = 36𝐵 . Осындай нәтижені bcа бөлімінен табуға болады: 1 1 R Е U I ав + − = , осыдан 𝑈 ав = Е 1 − 𝐼𝑅 1 = 36 𝐵 . Ток I бар болса электр тізбектің бөлімі үшін Ом заңы : ток бөліміне берілген кернеуге плюс бөлімінің ЭҚК алгебралық қосындысына пропорционал және бөлімінің кедергілерінің қосындысына кері пропорционал. Мысалы, электр тізбегіндегі ток күшін аb бөліміне жазайық: 1.2 сурет 𝐼 = 𝜑 𝑎 −𝜑 в +𝐸 1 −𝐸 2 +Е3 𝑅 1 +𝑅 2 +𝑅 3 = 𝑈 ав +𝐸 1 −𝐸 2 +Е3 𝑅 1 +𝑅 2 +𝑅 3 . (1.3) 6 Негізгі заңдар Кирхгофтың екі заңы болып табылады. Кирхгофтың бірінші заңы: электр тізбегінің түйініндегі токтардың алгебралық қосындысы нөлге тең. Шартты түрде: түйінге бағытталған токтар – «+» белгісімен және түйіннен – «-» белгісімен аламыз. Кирхгофтың бірінші заңы бойынша жазылуы керек теңдеулер саны 𝑁 𝐼 түйіндер санынан Ny минус бірге тең. Кирхгофтың екінші заңы : тізбек элементтеріндегі кернеулердің алгебралық қосындысы осы тізбектің идеалды кернеу көздерінің ЭҚК алгебралық қосындысына тең. Кернейлер мен ЭҚК белгілерін анықтау үшін тізбекті айналып өту бағыты таңдалады. Тізбекті айналып өту бағытымен сәйкес келетін кернейлер мен ЭҚК плюс белгісімен қабылданады, минус белгісімен сәйкес келмейтін. Тәуелсіз контурлар саны, соларға жалпы теңдеулер жүйесіне Кирхгофтың екінші заңы бойынша теңдеулерді жазу қажет болса, онда тең болады тармақтар санына 𝑁 𝐵 минус ток көздері бар тармақтар санын 𝑁 𝐼 , және минус теңдеулер санын, жазылған Кирхгофтың бірінші заңының негізінде, яғни 𝑁 𝐼𝐼 = 𝑁 𝐵 − 𝑁 𝐽 − 𝑁 𝐼 = 𝑁 𝐵 − 𝑁 𝐽 − 𝑁 𝑦 + 1. Тұрақты ток электр тізбегінің мысалын пайдаланып есептеуді қарастырайық (1.3 сурет). Берілгені: ЭҚК : Е 1 =0 В, Е 2 =150 В, Е 3 =120 В, Е 4 =200 В, Е 5 =0 В Е 6 =180 В. Ток көзінің тогы J Т5 =5 А. Электр тізбегінің тармақтарының кедергілері: R 1 =30 Ом, R 2 =80 Ом, R 3 =40 Ом, R 4 =90 Ом, R 5 =60 Ом. 1.3 сурет Ток көзді J эквивалентті ЭҚК көзімен 5 J E ауыстырайық (1.4 сурет) 7 Е 𝐽 = 𝑅 5 ∗ 𝐽 = 60 ∗ 5 = 300(𝐵) 𝐸 𝐽5 = 𝐸 𝐽 − 𝐸 5 = 300 − 0 = 300 (В) 1.4 сурет 1.5 сурет жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|