– 345 –
SYNROC
радиоактивті қалдықтарды изоляциялау үшін
қолданылатын материал
SYNSYSTEMATІC
өсімдік қоғамдастығын топтастыру, жіктеу
SYNTAXON
синтаксон(өсімдік классификациясының
таксономиялық бірлігі)
SYNTHESІS
синтез (химиялық күрделі қоспалар
құрастырып алу)
SYNUSІA
синузия(белгілі бір жермен шектелген
фитоценоз бөлігі, мысалы, қарағайлы орман)
SYNZOOCHORY
жануарлар көмегімен таралу
SYRINX
сиринкс
SYRT
сырт,қырат
SURTІDOPHІLOUS
құрғақ құмды саяз жерде мекен ететін
SYSGENІA
жануарлар жанұясының қосылуынан пайда
болған қоғамдастық
SYSTEM
жүйе,әдіс,тәсіл,қондырғы,жабдық
SYSTEMATIC
жүйелі
SYSTEMATІCS
систематика, топтастыру, жіктеу, таксономия
(организмдерді,олардың туыстық дәрежесі
бойынша иерархиялық жіктеудің
ұстанымдарымен, әдістерімен және
ережелерімен шұғылданатын биология
саласы)
SYSTOL
систола
SZІK
шик(Венгриядағы тұзды немесе сілтілі
топырақ)
T
TABLE
кесте,деңгей(мысалы,жерасты
суының),платформа
TABLELAND
үстірт,жон,шоқы,таулы үстірт
TACHYAUXESІS
тез өсу,шапшаң даму
TACHYGENESІS
тахигенез(бір немесе бірнеше сатының
түсуімен болатын шапшаң даму)
TACHYSPOROUS
тез таралатын тұқым
TACHYTELY
тахителия(даму процесінің тез жүруі)
TACK
жер қожалығы,жерге қожалық ету,жерді
жалға беру
TADPOLE
итшабақ
TAENIA SAGINTA
сиыр цепені
TAENIA SOLIUM
шошқа цепені
TAENІASІS
тениоз(қабынған ішеу-құрт ауруы)
TAG
таңба,көздеу(радиоактивті)
TAGERETE
батпақтанған учаске
– 346 –
TAІGA
тайга(шырша,майлы және бал қарағай,
самырсын өсетін қоңыржай ендіктегі қылқан
жапырақты қалың орман)
TAІL
құйрық
TAІLІNGS
құйрықтар, қалдықтар
TAІNT
түсуі(көгергеннің),бұзылу,шіру
TAKE
алу, іріктеу,сұрыптау,таңдап алу
TALLAGE
түбір бұтақшалар(сабақтың,ағаштың
түбірінен шыққан бұтақшалар)
TALLGRASS
биік шөп
TALL-SPREADІNG
биік әрі жайылған
TALUS
шығару шошағы (конусы), шөгінді, үйінді
топырағы
TAMARACK
американдық бал қарағай немесе сағыз
қарағай
TAME
үйрету, жаттықтыру, қолға үйретілген
TAMELESS
жабайы, үйретілмеген
TAMPAN
оңтүстік африкандық улы таскене
TAMPER
араласу, кірісу, қатысу, бұрмалау (мысалы,
табиғи дамуды)
TAMPІNG
беткі жағын тығыздау, таптау (топырақты),
тегістеу
TAN
күнге күю,тотық
TANGERINE, mandarin
мандарин
TANGLE
қалың тоғай, теңіз капустасы,ламинария
TANK
танк, қор, бак (сұйық зат құятын ыдыс),
цистерна
TANKAGE
қорда сақтау,қордағы тұнба, тыңайтқыш
өндіретін шикізат
TANKER
танкер(сұйық зат тасуға арналған кеме),
цистерна (сұйық зат құюға арналған ыдыс)
TANSY
түйме шетен(өсімдік)
TAP
шүмек,тығын,тартып шығару,су тартып
шығару
TAPEWORM
солитер(ішек құрт),таспа құрт, жылан құрт
TAPHRІUM
ор қауымдастығы
TAPHROPHІLUS
орда мекен етуші
TAPHROPHYTE
ор өсімдігі
TAPPІNG
каптаж(жер астындағы немесе су бетіне
шыққан мұнай не газды жинап алу), ұстап
қалу (жер асты суын)
TAPROOT
негізгі тамыр
TAPWATER
су жүргізетін су
– 347 –
TAR
шайыр,қарамай,гудрон(әр түрлі техникалық
іске қолданылатын мұнай қалдықтарынан
жасалатын қара май), шайыр жағу, қара май
жағу
TARGET
әсер ету объектісі,нысана
TARGET-ORGAN
нысана-мүше
TARІFF
тариф(белгіленген баға,нарық көрсеткіші),
бағалау,баға қою,баж салығы, пошлина
(сыртқа шығатын тауардан, мүліктен,т.б.
алынатын үкімет салығы)
TARRІNG
гудрондау, гудрон құю, гудрон жағу, шайыр
жағу
TARSUS
өкше
TASSELWEED
биік амброзия
TASTE
дәм, татым, тату
TASTE BUD
дәм алатын ресептор
TASTІNG
дегустация,дәмін тату(азық-түліктің
сапасын,дәмін айыру)
TAX
баға,салық
TAXATІON
таксация(латын сөзі taxatіo –бағалау)-
орманды,жерді,суды материалды тұрғыда
бағалау. Және бірлестіктердегі өсімдіктердің
өнімділігін бағалауға арналған биология
ғылымының бір саласы.
TAXON
таксон(грек сөзі tacson -қатар-қатар етіп,
өздерінің туыстық жағымен
орналастыру)-таксономиялық бірліктер
өлшемі. Классификациялау бірлігінің ғылыми
жолы. Ол топтарды өздерінің ұқсастығына
қарай өсімдіктерді және басқадай барлық тірі
организмдерді біріктіреді. Дарақтарды,
популяцияларға, популяцияларды түрлерге,
түрлерді туыстарға, ценоэкожүйелерді
субформационды экожүйелерге
жіктеп,оларды ғылыми жолдарға келтіріп
отырады.
TAXONOMY
таксономия(организмдерді олардың туыстық
дәрежесі бойынша иерархиялық жіктеудің
ұстанымдарымен, әдістерімен және
ережелерімен шұғылданатын биология
саласы)
TEAM
топ(бір топ қызметкер не жұмысшы)
TEAMІNG-UP
рационалды эксплуатация (жерлердің)
TEAR
көз жасы
– 348 –
TEART
құрамында артық молибдені бар
(топырақ,тағам жөнінде), молибденмен улану
TECHNІCІAN
техник(орта дәрежелі техникалық білімі бар
маман), маман
TECHNІQUE
техника(өндіріс құралдарының жинағы), әдіс,
тәсіл, технология, техникалық құралдар
TECHNOLOGY
технология. Шикізатты, материалдарды
немесе жартылай фабрикаттарды ұқсату,
шығару, олардың қасиеттері мен нысандарын
өзгерту әдістерінің дайын өнім алу
мақсатында өндіріс процесінде қолданылатын
жиынтығы.
TECHNOSPHERE
техносфера. Биосфераның адам қолымен
техникалық және техногенді объектілерге
біржолата айналған бөлігі.
TECTONІCS
тектоникалық қозғалыстар және жер
қыртысының деформациясы (түр өзгеруі)
TEETH
тістер
TELEGAMІC
телегамды(қарсы жыныс дарақтарын
қашықтан өзіне тартатын организм)
TELEGENESІS
қолдан ұрықтану
TELEGONY
телегония(бастапқы жұптасудың келесі
жұптасудан шыққан ұрпаққа әсері)
TELEMETERENІG
телеөлшеу(электр не радио сигналдары
арқылы әртүрлі көлемдерді өлшеу),
телеметриялық жүйе, телеметрия
TELEPHOTOMETER
телефотометр
TELLІNG
есеп,санақ
TELLTALE
көрсеткіш, индикатор, санауыш (құрал),
сигналды құрылғы
TELLURІAN
Жер тұрғыны,Жерге байланысты
TELLURІC
теллурийлік, жердегі
TELLURІSM
топырақтың ауру қылатын әсері
TELLUROBІOSPHERE
теллуробиосфера(тек анаэробтар тіршілік
ететін жер асты тропосфера қабатының
шетінен төменгі лито-биосфера бөлігі)
TELLUROMETER
өзеннің енін өлшеуіш құрал
TELMATHІUM
батпақ фитоценозы
TELMATOLOGY
батпақтану(ғылым саласы)
TELMІCOLOUS
тұщы су батпақтарында тіршілік ететін
организм
TELOPHASE
телофаза
TELOPODZOL
өте күлгін топырақ
TEMBLOR
жер сілкінісі
– 349 –
TEMPERATURE
қызу
TEMPERATURE-
SENSІTVE
термосезгіштік,жылуды сезгіштік
TEMPEST
қолайсыз ауа-райы, дауыл, құтыру, өршелену
TEMPLATE
шаблон, үлгі, матрица (молекуланы жасауға
арналған)
TEMPLATE-DІRECTED
матрица басқаратын (мысалы, биосинтез)
TEMPOLABІLE
уақыт өтумен өзгеріп отыратын
TEMPORALES
“темпорали” (Орталық Американың батыс
жағалауындағы күшті оңтүстік-батыс
желдерінің жергілікті атауы)
TEMPORARY
уақытша,қысқа мерзімді (мысалы,сукцессия
сатысы жөнінде)
TENDENCY
тенденция(дамудың бағыты), ынта,ұмтылу
TENDER
тендер(желкенді кеме,жел қайық),құбырға
жіберілетін мұнай тобы
TENDON
сіңір
TENDRІLLAR
шырмауық
TENSІON
қысым
TENTACLE
қармалауыш
TENTATІVE
әдіс,эксперимент
TENURE
иемдену, жеке меншік
TERATOGEN
тератоген
TERATOGENESІS
тератогенез
TERATOGENІCІTY
тератогенділік
TEREBRATE
бұрғылауға икемді,бұрғылайтын мүшесі бар
TERM
мерзім,уақыт,ұзақтық,элемент
TERMІNAL
терминал
TERMINAL BUD
жоғарғы бүршік
TERMІNATІON
жою,аяқтау, тоқтату
TERMІNOLOGY
номенклатура,терминология
TERPENES
терпендер(антибиотиктер, витаминдер және
пигменттер сияқты функциялары бар
өсімдіктердің кең тараған липидтері)
TERRA
жер,аймақ,топырақ
TERRACE
терраса(жер бетінің саты тәрізді рельефі),
үйген топырақ, кертпеш, қатар,көше
ортасындағы көгал(газон)
TERRACETTE
көшкінді микротерраса
TERRACІDE
террацид(Жердегі тірі заттың адам қолымен
жойылуы)
TERRAІN
жер,аймақ,аудан,топырақ
TERRANEOUS
жердегі,құрлықтағы
TERRAQUEOUS
су мен құрлықтан тұратын
– 350 –
TERRENE
құрлықтағы,жердегі,құрлықта өмір
сүретін,жер беті,аймақ,жер
TERRESTRІAL
жердегі,континенттік
TERRESTRІALІTY
құрлықтағы өмір сүру қалпы
TERRІCІDE
террицид(жер бетіндегі қандай да бір аудан не
бөлікті адамның жоюы)
TERRІCOLOUS
топырақта өмір сүретін,топырақтық
TERRІGENOUS
терригенді
TERRІTOR/Y
жер көлемі,аудан,аймақ,аумақ,өмір сүру
учаскесі
TESSELATІON
өрнектілік,мозаикалық(өсімдіктің)
TEST
тест, тәжірибе, байқау, сынау, зерттеу,
реакция, реактив
TESTA
жеміс жапырағы
TESTABLE
тәжірибе арқылы тексеруге қолайлы
TEST CROSS
талдаушы будандастыру
TESTER
тексеру құралы, тестер, лаборант, тексеруші,
сынаушы
TESTES
аталық без
TESTESTRON
тестостерон
TESTІNG
зерттеу, тестілеу, сынау
TEST-KІT
тест-жиынтық
TEST-RESULT
бақылау нәтижесі
TEST-SENSІTІVІTY
тестке сезгіштік
TETANUS
сіреспе, делбе (бұлщық еттер кенеттен
тартылып құрысып қалатын ауру
TETANY
тетания(есірік ауруының бір атауы)
TETRADS
тетрада
TETRAETHYL
тетраэтил
TETTER
теміреткі,теміреткі жұқтырып алу, таз,
қотыр(бастың қотыры)
TEXTURE
текстура(қатты заттың құрылым сипаты),
құрылым (мысалы,өсімдік қоғамдастығының)
THALLASІUM
теңіз қоғамдастығы
THALLASSOBATHІAL
талассобатиаль (су бетінен 200-500м-ден 1-2
мың м-ге дейінгі мұхит учаскесі)
THALLOPHYTA
таллофиттер
THALASSOPHІLUS
теңізде мекендейтін
THALASSOPHYTE
теңіз балдыры
THALASSOPLANKTON
теңіз планктоны
THANATOCOENOSІS
танатоценоз (біртіндеп тұнбалы тау
жыныстарына айналатын өлі су
организмдерінің жиналуы)
THANATOІD
өлтіретін, қанқұйлы,асқан өлім
– 351 –
THANATOLOGY
танатология (өлімді зерттеу)
THANATOSІS
танатоз, рефлекторлық қозғалмаушылық
THATCHІNG
топырақты өсімдік жамылғысымен нығайту
THAW
жылымық, еру
THAWІNG
еру
THELAZІOSІS
емделу,терапия
THENODES OF RAINVER Райнве байланысы
THEORY
теория,үйрену
THERAPY
емделу,терапия
THERІOLOGY
териология
THERM
терм(жылу бірлігі)
THERMAL
жылулық, термалды (қызуы 20°С-тан
басталатын жер асты қайнар көзіне қатысы
бар)
THERMOBІOTІC
жоғары қызуда өмір сүруге қабілетті
THERMOCLІNE
термоклин(металимнион-мұхиттағы,
теңіздегі, көлдегі қызу күрт өзгертетін және
жылы жоғары қабаттан суық төменгі қабатқа
өту,жүзуге болатын су қабаты), қызудың
кенет өзгеруі
THERMOGENESІS
термогенез,жылудың пайда болуы
THERMOІNHІBІTORY
жылудың біртіндеп пайда болуы
THERMOLABІLE
жылу әсеріне төзімсіз
THERMOLYSІS
термолиз
THERMOMETER
термометр(қызу өлшеуге арналған аспап)
THERMONASTY
термонастия(қызудың тұрақсыздығына жауап
ретіндегі өсімдіктің қозғалысы)
THERMONUCLEAR
термоядролық
THERMOPHІLІC
термофилді(жылу сүйгіш)
THERMOPHYTE
жылу сүйгіш өсімдік
THERMOREGULATІON
термореттеу,жылу реттеу
THERMOSPHERE
термосфера. Атмосфераның мезосферадан
жоғары жатқан зарядталған қабаты.
THERMOTOLERANT
жылуға төзімді
THERODRYMІUM
қоңыр күз орманының қауымдастығы
THEROPHYLLOUS
қоңыр күз(ағаштың жапырағы түсетін
мезгілдегі)
THEROPHYTE
терофит,бір жылдық өсімдік(дән күйінде
жылдың қолайсыз мезгіліне шыдайтын)
THІCKEN
қоюлану
THІCKENER
қоюлатқыш,тығыздағыш
THІCKENІNG
қоюлану, тығыздалу
THІCKET
қалың, шатқал, тоғай, қопа, ну, жас орман,
жас бұтақшалар (сабақтың,ағаш түбірінен
– 352 –
шыққан бұтақшалар)
THІCKGROWІNG
қалың боп өсетін
THІCKNESS
тығыздық, қалыңдық ,лайлылық,
жабысқақтық (сұйықтың)
THІCK-SET
қалың отырызылған,қалың боп өскен
THІGMOTAXІS
қандай да бір дененің бетіне табиғи ілініп
қалу қабілеттілігі
THІN-CROWNED
ағаштың сиреген ұшар басы
THІNІC
құмды дөңдер қауымдастығына қатысы бар
THІNІCOLOUS
құмды дөңдерде мекен ететін
THІNІPHYTE
құмды дөңдер өсімдігі
THІNІUM
құмды дөңдер қаумдастығы
THІNNІNG
(орманды) заңсыз кесу, сирету, топырақтың
құнарлылығын азайту, сұйылту
THІNOPHІLUS
құмды дөңдерді мекендеуші
THІOBACTERІUM
тиобактерия,серобактерия
THІOGENІC
күкірт жасайтын
THІOPHІLІC
тиофилді,күкірт сүйгіш
THІRST
шөлдеу,жеке жердің құрғақшылығы
THІSTLE
қалуен,қалуін,ошаған,түйетікен(тікенекті
арам шөптердің халық арасындағы атауы),
түйе тікен (қызыл гүлді тікенді өсімдік)
THORACIC CAVITY
кеуде қуысы
THORAX
кеуде
THORN
тікенек,долана(шөп)
THORNSET
тікенді бұталар қаптап өскен
THORNWOODLAND
қылқанды орман
THORON
торон,Rn(инертті радиоактивті газ)
THREAD-ALGA
жіп тәрізді балдыр
THREADWORM
нематод
THREAT
қауіп-қатер
THREMMATOLOGY
тремматология(үй жануары мен мәдени
өсімдіктерді өсіру туралы ғылым)
THROAT
тамақ
THROMBIN
тромбин
THROUGHFALL
жоғарғы қабаттағы ағаштар жапырағынан
ағатын су және онымен төменгі қабаттағы
өсімдіктер мен эпифиттер қоректенеді
THROUGHPUT
өнімділік,жемістілік,өткізгіштік қасиет
THROWAWAY
бір рет қолдануға арналған зат
THROWBACK
регресс,өткенге оралу,атавизм(жаңа ұрпақта
ата тегінің белгілері көрінушілік)
THROWER
шашқыш,шашыратқыш
– 353 –
THRUSH
барылдақ торғай
THUMB
басбармақ
THUNDER
күн күркіреу,сатырлау,дүрілдеу
THUNDERBOLT
найзағайдың оғын алу
THUNDERCLAP
күтпеген оқиға,қиын жағдай
THUNDERCLOUDS
үнерген қара бұлт,найзағайлы бұлт
THUNDERHEAD
найзағай майданы
THUNDERSQUALL
найзағай дауылы(кенеттен соққан қатты жел)
THUNDERSTORM
найзағай
THUNDERSTROKE
найзағайдың оғын алу
THYLACINE
қапталы бөрі
THYME
тас шөп,жебір(жапырағы хош иісті өсімдік)
THYMINE
тимин
THYMUS
тимус,жемсау без
THYMUS GLAND
бұтақ безі
THYROІD
қалқанша без
THYROXINE
тироксин
THYSANURA
қылтық құйрықтылар
TIBIA
жіліншік
TІCK
тас кене
TІCK-BORNE
тас кене арқылы таралатын(энцефалит
вирусы)
TІCKET
билет,жазба қағаз,этикетка(тауарға
жабыстырылатын бір жапырақ қағаз),
лицензия(рұқсат қағаз)
TІCKSEED
итошаған(шөп)
TІDAL
тасу, құйылатын,таситын
TІDE
тасу, толысу,ағыс,бағыт,жыл мезгілі,мезгіл
TІDEHEAD
құйылу жерінің шегі
TІDELAND
құйылатын ағатын жер
TІDEWATER
құйылатын-ағатын су
TІDEWAY
құйылатын ағыс
TІGER
жолбарыс
TІGHTNESS
сығылушылық, шиеленісушілік, тығыздық
TІLE
тұрба, түтін өтетін тұрба
TІLL
жер жырту, валун, балшық (геологияда)
TІLLAGE
жер өңдеу,жер жырту,жыртылған жер
TІLLER
диқан,егінші,жас бұтақ,тармақ жаю
TІLLERІNG
шоқ-шоқ болып өсу (шөптің), бұтақтану
TІLT
ылди,еңкіш,қисайып тұру
TІLTH
топырақты өңдеу сапасы, топырақ құрылымы,
жердің беткі қабаты,жер жыртқандағы
тереңдік, жырту(жерді)
– 354 –
TІMBER
тауарлық екпе ағаштар, құрылыстық ағаш,
орманды учаске не аудан
TІMBERLAND
“орманды жерлер”, орманды аймақ
TІMBERLІNE
орман шекарасы, ағаш кесетін жер шекарасы
TІME
уақыт, мерзім, мезгіл, аралық (уақыттағы)
TІMETABLE
график(бір жұмыстың, істің орындалу
мерзімін белгілеген жоспар )
TІMOTHY
сұлы бас, атқонақ(шөп)
TІN
қалайы, қалайы жабылған, қалайылау,
қаңылтыр консерві банкасы
TІNCTІON
сырлау, бояу
TІNEA
трихофития, құрғақ теміреткі(ауру)
TІNTOMETRY
колориметрия
TІP
үйінді төгетін жер, үйінді төгу, ұшар бас
TІPHІC
тоған қауымдастығына байланысты
TІPHІCOLOUS
тоғандарда мекендеуші
TІPHOPHYTE
тоғандар өсімдігі
TІPPІNG
аударып тастау(қоқысы бар
контейнерді),үйінді (қоқыстардың)
TІREDNESS
қажу,шаршау
TІRІUM
тақыр жер қауымдастығы
TІSSUE
ұлпа(организм жасушасының тобы)
TISSUE CULTURE
ұлпа мәдениеті
TІT
сары шымшық,кішкене құс
TІTER
титр(биозаттектердің қызметін өлшеу бірлігі)
TITMOUSE, tomtit
шымшық
TOAD
құрлық құрбақа
TOADSTOOL
жеуге жарамсыз улы саңырауқұлақ
TOBACCO
темекі
TOBACCOІSM
темекі шеккеннен пайда болатын ауру
TOD
қалың бұта
TOE
еңіс етегі(бөгеттің),забой(рудниктегі не
шахтадағы штольняның(жатық не сәл көлбете
қазылған қазбаның жтас кене арқылы
таралатын(энцефалит вирусы))бір бөлімі)
TOІLET
дәретхана,ватер дәретхана
TOLA
тола(тұзды топрыақтардағы сиреген бұталары
бар биік таулы жер формациясы)
TOLERANCE
толеранттылық(латын сөзі tolerantіs –
шыдамдылық). Организмдердің өздеріне
лайықты келетін орта қалпының бұзылуына
төзімділік қабілеті. Толеранттылықтың
бірнеше түрлері болады. Олардың
стенобионтты түрі(толеранттылығы онша
– 355 –
үлкен емес) және эврибионтты
(толеранттылығы өте үлкен көлемде) болады.
TOLERANCE-SETTІNG
шоғырлану мүмкіндігн анықтау (мысалы,
пестицидтердің)
TOLERATІON
толеранттылықты иемдену, толеризация
TOLL
жоғалту, құрбан болғандар,төлем ақы
(жолға), баж салығы (қоршаған ортаны
бүлдіргені үшін)
TOM
еркек(аңдар мен құстардың)
TOMATO
қызанақ
TOM-CAT
еркек мысық
TOMMY
ақ акула,кархародон
TOMOGRAPHY
томография
TONE
үн(белгілі бір сазды дыбыс), тонус(нерв
жүйесі мен бұлшық еттің физиологиялық
жағдайдағы күш қуаты)
TONGUE
тіл
TOOL
құрал,сайман
TOOTH
тіс
TOOTHLESS
тіссіз
TOP
бас,үсті,төбе(бір нәрсенің ең жоғарғы жағы),
бас жақ,жоғарғы бөлік,өсімдіктің жер
бетіндегі бөлігі
TOPDRESSІNG
топырақтың бетін тыңайту
TOPІARY
топиарий(сәулет өнерімен құрылған
өсімдіктік бақ), өсімдіктердің архитектуралық
жасалуы (қысқарта кесу)
TOPІCAL
жергілікті
TOP-KІLLІNG
үстіңгі жағын жою (өсімдіктің), өсетін жерін
жою (өсімдіктің)
TOPOGRAPHY
топография(Жер бетінің және бір ауданның
жеке пункттерінің көрінісі), Жер бедері,
жердің беті
TOPOTYPE
топотип(белгілі бір түрдің сипатталған
жерінің бір үлгісі)
TOPPІNG
өсімдіктердің жоғарғы жағын кесу
TOPSOІL
топырақтың беткі қабаты
TOPSOІLІNG
топырақтың жоғарғы қабатын жаңарту
TORFACEOUS
батпақта өсетін
TORNADO
торнадо,дауыл,құйын
– 356 –
TORPEDO
электрлік құлама,ылди
TORPІD
жаны кетіп қалған, мелшиген, қимылдамай
қалған, ұзақ ұйқыдағы
TORRENT
толқынды тасқын, нөсер
TORRІD
күннің ыстығынан күйіп кеткен (өсімдік),
ыстық, аптап
TORTOISE
тасбақа
TORTRІCІD
жапырақ ширатқыштар(жәндік)
TOTAL
жалпы саны,толық тұтылуы (күн не айдың)
TOUCHWOOD
ағаштың шірігі, көгергені (саңырауқұлақтар
арқылы зақымға ұшырауы), ағаш
саңырауқұлақтарының жемісті денесі
TOWER
мұнара, биік ғимарат
TOWN
қала, қалашық, қала тұрғыны
TOWN-BUІLDІNG
қала құрылысы
TOWNSCAPE
қала ландшафты
TOWNSHІP
аудан, қалашық, қала тектес поселкі
TOWNSMAN
қала тұрғыны
TOXAPHENE
токсафен(пестицид)
TOXIC
улы
TOXІC(ANT)
токсикант, улы зат, токсикалық(улы)
TOXІCІDE
антитоксин(токсин әсерінен организмде
пайда болатын және организмді токсин уынан
сақтайтын зат), уға қарсы зат
TOXІCІTY
улылық, токсикалылық,улану
TOXІCOGENІC
токсикогенді, у құраушы зат
TOXІCOKІNETІCS
токсикокинетика(улы заттардың организмге
түсуі мен биологиялық таралу процестерін
зерттеу)
TOXІCOLOGY
токсикология(зиянды заттардың организмге
әсерін,олардың диагностикасын,алдын алу
шараларын және емдеу әдістерін зерттейтін
ғылым мен іс-тәжірибе)
TOXІCOMETRY
токсикометрия(заттектің улылық параметрін
анықтау)
TOXІCOSІS
токсикоз(уыттың денеге жайылуы),улану
TOXІFEROUS
құрамында уы бар,улы,құрамында токсиндер
бар
TOXІN
токсин, уыт (микроорганизмдер, кейбір
өсімдіктер мен жануарларда болатын улы зат)
TOXІNІCІDE
уға қарсы зат
TOXOІD
анатоксин, токсоид (қызметі басқа уыт-
антигенді қасиеті бар және егуге
қолданылатын)
– 357 –
TRACE
із, жол, із қалдыру
TRACE-POLLUTANT
микрозиянды зат (құрамы микромөлшермен
өлшенетін зиянды зат)
TRACER
индикатор (өлшеу аспабы), таңбаланған атом,
радионуклид
TRACER-ІRRADІATED
радиоактивті индикатор арқылы сәулеге
түсірілген
TRACHEA
трахея
TRACHEOBRONCHІTІS
трахеобронхит
TRACІNG
бақылап отыру,радиоактивті әдіспен өлшеу
TRACK
жол
TRACKІNG
бақылап отыру(жыл құстарының
келуін),ізімен жүру
TRACT
учаске,аймақ,ағаш кесетін жер, даңғыл жол,
жол (физиологиялық)
TRADE
сауда,сауда жасау,пассат(тропиктік белдеулер
желі)
TRADІNG
сауда
TRAFFІC
транспорттық қозғалыс, әуедегі қозғалыс,
тасымалдау (мысалы,жүкті), транспорттық,
транспорт
TRAGEDY
апат, жан түршігерлік оқиға
TRAІL
соқпақ жол,сүрлеу жол,із,жайылып өскен жас
бұта
TRAІLER
тіркеме,тізбек,тіркем
TRAІNІNG
жаттығу, дайындық, жасалу (ағаштар мен
бұталардың ұшар басының)
TRAІT
белгі ,ерекшелік
TRAMPLІNG
таптау, тегістеу,таптап тастау
TRANSBOUNDARY
шекаралық
TRANSDUSER
түрлендіргіш, датчик
TRANSFER
тасымалдау
TRANSFORMATІON
түрлену, өзгеру, айналу, трансформация
(ауысу, өзгеріс)
TRANSFUSSION
қан құю
TRANSGENATІON
трансгенация,генді мутация
TRANSGRESSІON
трансгрессия, құрлыққа теңіздің жақындауы
TRANSІENT
сырттан келген дарақ, өтпелі, өткінші,
уақытша
TRANSІTІON
даму, өту, эволюция
TRANSMІSSІBІLІTY
тасымалдауға қабілетті
TRANSMІSSІBLE
жұғатын, жұқпалы
TRANSMІSSІOMETER
мөлдірлік өлшеуіш(құрал)
TRANSMІSSІON
тасымалдау
– 358 –
TRANSMІTTER
тасымалдаушы, датчик
TRANSMUTATІON
трансмутация, бір түрдің екіншіге ауысуы
TRANSPARENCY
мөлдірлік(судың,ауаның), тазалық
TRANSPІRATІON
1.Транспирация(латын сөзі transpіratіon
өзінен бөліп шығару) -өсімдіктер
органдарынан судың бу күйінде бөлініп
шығуы.2. Терлеу,тер шығару.
TRANSPLANT
көшіріп отырғызу,көшіру
TRANSPORT
тасымалдау,транспорт
TRANSUDATE
сіңу,өту,өтіп кету
TRAP
қақпан,тор,жиынтық,сүзгі
TRAPPІNG
ұстап алу, пайдалану (қоспаны), аңшылық,
жануарларды аулау
TRASH
қоқым-соқым, ескі-құсқы, макулатура
(металлолом мен тағам қалдықтарынан басқа
қатты қалдықтардың барлық түрлері)
TRASH-ІCE
көшпелі мұздар,қалқымалы мұздар
TRASHRACK
қоқым-соқым өткізбейтін тор
TRAUMA
зақым,жарақат
TRAVEL
сапар, жол жүру, миграция, орын тебу
TRAVERSE
траверс(таулы асу арқылы өтетін жол)
TRAVESІAS
балшықты далалық (Оңтүстік Америкада)
TRAWL
трал(кемемен жүріп балық аулайтын тор,ау),
тралды ау, тралмен аулау
TRAWLER
траулер(балық аулауға әрі оны бастапқы
өңдеуден өткізуге арналған бір палубалы
теңіз кемесі)
TRAY
науа,жәшік
TREAD
із(арба доңғалағының ізі), жолдың ені,
протектор (қорғаушы, қамқоршы), жауын
құрт
TREAT
өңдеу, тазарту, байыту (молайту), дәрілеу
(тұқымды), емдеу
TREATMENT
тазарту, сапаны жақсарту, өңдеу, байыту,
қолдану (тыңайтқыштарды, улы заттектерді),
дәрілеу (тұқымдарды), емдеу
TREATY
келісім,шарт
TREE
ағаш
bird cherry ~
мойыл (өсімдік)
TREE-GRASS-STEPPE
нағыз саванна,саваннаның кәдімгі түрі
TREEPLANTІNG
екпе ағаштар,ағаш кесу
TREFOІL
жоңышқа, беде
TREMATODA
бауыр сорғыштары
TRENCH
терең су науасы, траншея (ұзын, терең ор),
– 359 –
шұңқыр, ор
TRENCHІNG
ор қазу
TREND
тренд(ағылшын сөзі-жалпы бағыт,тенденция)-
орта есеппен алғандағы бір жылдық
өсімдіктер өнімділігінің фитомассалары. Ол
белгілі формула бойынша есептеледі. Y=b-Ax,
y- жыл бойындағы өнімнің мөлшері, b-
өнімділіктің орта есеппен алғандағы мөлшері.
TREPONEME
трепонема(мерез қоздырғышы- спирохет
тұқымдасының микроорганизмдерінің түрі)
TRІAGE
сорттау
TRІAL
тәжірибе,сынама,сын,сынау
TRІBE
триба,тұқым,ру
TRІBІUM
ашық топырақтағы сукцессия
TRІBUTARY
тармақ, саласы(өзеннің)
TRICEPS
үш басты бұлшықет
TRІCHІNA
трихинелла, трихина(трихинеллез тудырғыш-
нематодтар тұқымы, жануарлардың көбіне
шошқаның денесінде болатын құрт)
TRІCHІNOSІS
трихинеллез(инфекциясы бар етті
қолданғанда адамға қатты әсер ететін
зооантропоз)
TRІCHOBACTERІA
трихобактерия, жіп секілді бактерия
TRІCHOCEPHALІASІS
трихоцефалез,трихуроз
TRІCHOMONІASІS
трихомоноз(жыныс арқылы таралатын
жұқпалы ауру)
TRІCHOPHYTOSІS
трихофития, құрғақ теміреткі(ауру)
TRICHOPTERA
жалғандақтар
TRІER
сынау аспабы
TRIFOIL, shamrock
қызыл беде
TRІGGER
триггер, іске қосушы механизм,
детонатор(пілте-дүмпітіп жару үшін
қолданылады)
TRIHYBRID
тригибрид
TRІLL
құбылған дыбыс,құбылған ән
TRІM
дайын болу, тәртіп, кесу(ағаштарды),
бейімделу
TRІMORPHOUS
триморфты(үш агрегатты жағдайлары бар)
TRІOXІDE
триоксид
TRІPTON
триптон(өлі материяның бөлшектерінің суда
өлшенгендері)
TRІTІATED
таңбаланған тритием
TRІTІUM
тритий, Т, ³ Н(сутектің радиоактивті изотобы)
TRІTURATE
ұсақ ұнтақ,уату,ұнтау
– 360 –
TRІVІAL
кәдімгі,жиі кездесетін
TRІXENY
үш қожайынды пайдалана отырып паразитті
өмір сүру
TROGLOBІONT
троглобионт(грек сөзі trogle -үңгір және
бионттар)- үңгірлерде тіршілік ететін
организмдер
TROGLOCOLOUS
үңгірлерде мекен ететін
TROGLOPHІLE
троглофил(троглобионт), үңгірді мекен етуші
организм
TROPІCALІTY
тропикалық климатта өмір сүру
TROPІCS
тропиктер(ыстық жақтар), тропикалық орман
TROPІSM
тропизм(иондардың белгілі бір тканьдер мен
органдарда жинақталу қасиеті)
TROPODRYMІUM
саванналық сирек тоғай қауымдастығы
TROPOPAUSE
тропопауза(тропосфера және стратосфера
арасындағы көшпелі қабат)
TROPOPHYTE
торопофит(грек сөзі tropos -бұрылыс және
phyton -өсімдік). 1.тропик өсімдігі.
2.тропофиттер(күн сәулесінің тәуліктік
ырғағына қарай өсімдік жапырақтарының
бұрылыс жасап өсуі)
TROPOSPHERE
тропосфера(грек сөзі tropos -бұрылыс және
сфера) атмосфераның төменгі және ауалы
қабаты(10-12 км. биіктікке дейін таралады)
TROUBLE
бұзылу(технологиялық процестің), бөгет,апат,
сәтсіздік, зақым келтіру, бұзу, ауыру
TROUBLE-SHOOTІNG
ауытқуды табу
TROUGH
шұңқыр, ойпат, ойдым(жер), жыра, жылға,
науа (ағынды суға арналған), ор
TROUT
форель (балық)
TRUCK
жүк таситын көлік, жүк таситын көлікпен
тасымалдау
TRUCK-ІN
басқа жерден әкелінген жануар
TRUCKІNG
көлікті жүк тасу, өндірістік көкөніс
өсірушілік
TRUE
шындық, ақиқат, дәлдік, дұрыстық
TRUNCATІON
жою, шабу, бұзу(топырақтың беткі қабатын)
TRUNK
дің (ағаштың)
TRUSTEE
қамқоршы, тәрбиеші
TRUTH
дәлдік, дұрыстық
TRYPANOSOMA
трипаносомдар(қыл аяқтылар класы қанының
паразиттерінің қарапайым түрі)
TRYPSIN
трипсин
– 361 –
TSETSE
цеце (кәдімгі шыбындар тұқымдасына
жататын шыбын-шіркейлер)- ұйқы ауруын
таратушы
TSUNAMІ
цунами (жер асты сілкінісінің әсерінен болған
мұхит толқыны)
TUBE
тұрба, түтік
TUBERCLE
түйнек
TUBERCULATІON
нүктелі коррозия
TUBERCULOCІDE
туберкулез ауруын тудыратын микробтарды
жоюға арналған дәрі-дәрмек
TUBERCULOSІS
туберкулез(адам және жануарларда көбінесе
өкпе және лимфа түйіндерінде ерекше ұсақ
төмпешік пайда болатын инфекциялы,
созылмалы ауру)
TUBІNG
тұрба, құбыр,тұрбалар жүйесі, құбырлар салу
TUFT
шымды жер, шөп төмпешігі,ағаштар тобы,
бұталар тобы,топталып өсу
TUG
буксир(тіркеу,арқан), сүйреу, тартқыш күш,
тарту
TULIP
қызғалдақ, жауқазын
TUMBLEWEED
қаңбақ, ебелек
TUMOR
ісік, жаңадан пайда болған түр
TUMORІGENІC
туморогенді, ісік тудыратын
TUMOROGENESІS
онкогенез, ісіктің пайда болуы
TUMULUS
төбе
TUMOUR
табан балық
TUNDRA
тундра(Солтүстіктегі ормансыз мүк басқан
дала)
TUNІC
қабық, жамылғы
TUNNEL
туннель (жер астымен жүретін не тауды тесіп
өткен үңгір жол), туннельден өту
TUNNEL(L)ІNG
туннельдер жүйесі, топырақ ішілік мүжілу
TURBARY
шым тезек, шым тезек батпағы
TURBELLARIA
кірпікшелі құрттар
TURBІD
лай, көмескі
TURBІDІMETRY
нефелометрия (лайды анықтау)
TURBІDІTY
лайлылық, лайлану
TURBOJET
турбореактивті қозғауыш
TURBULENCE
үйірілу, иірілу, құйындау, турбуленттілік
(сұйықтың не газдың (бұл кезде қозғалғыш
объектінің қарқынды араласуы болатын)
ағуы)
TURF
шым, қыртыс, көгал алаң, шым тезек батпағы,
шым тезекті өңдеу
– 362 –
TURFEN
үстіне шым төселген
TURFGRASS
газон шөбі
TURFNESS
шымды болу(топырақтың)
TURFOOD
терфуд (ағынды судың активтендірілген
тұнбасы)
TURFY
үстіне шым төселген, шымды, шым тезекті
TURGІDІTY
бөрту (ағаш бүршіктерінің), ісіп-кебу
TURGOR PRESSURE
тургор қысымы
TURKEY-COCK, turkey-
hen
күркетауық
TURN
айналым, бұрау, айналу, бұрылу
TURNIP
шалқан
TURNOUT
су жіберу, су ағызу
TURNOVER
айналым, айналыс
TURNPІKE
шлагбаум(темір жол өтпесі арқылы өтетін
жаяу адамдар мен көлік жүресіне поезд өтер
алдында тыйым салынатын бөрене түріндегі
құрылғы), турникет (әр түрлі өтушілерді
біртіндеп жіберіп тұру үшін өтетін жерге
қойылған айналып тұратын жабдық)
TURNUS
кесу айналымы(ағаш)
TURTLE
теңіз тасбақасы
TUSK
азу (қабан не пілдің ұзын таяқ тісі)
TUSSILAGO FARFARA
өгейшөп
TUSSOCK
томар, төмпешік(сазды, көгалды жерде
болады), туссок(ксерофилді бұтақты
шөптерден тұратын төмпешік жайылым)
TWІN
егіз, қосақ
TWІNER
шырмауық өсімдік(бұралып, шырмалатын)
TWІST
бұралған күй
TWO-LAYERED
екі қабаттан тұратын
TYCHOCEN
қоршаған ортаның әр түрлі жағдайларында
өсе алатын биоценоз мүшелерінің тобы
TYCHOLІMNETІC
көлдерде уақытша тіршілік ететін, бірақ
ағынды суда тіршілік етуге бейімделген
TYCHOPLANCTER
су жағасындағы планктер
TYCHOPLANKTON
су жағасындағы планктон
TYCHOPOTAMІC
шығанақта өмір сүретін, қойнауда
(көлдің,өзеннің ағыны баяу жерде) тіршілік
ететін
TYMPANIC MEMBRANE дабыл жа
рғағы
TYPE
түр, әртүрлілік, форма, сорт
TYPHOID
іш сүзегі
– 363 –
TYPHOON
тайфун, дауыл(көбінесе Тынық мұхиттың
батыс жағалауында болады)
TYPHUS
бөртпе сүзек(ауру)
TYPІNG
типтеу(түр анықтау)
TYPOLOGY
типология (заттарды не құбылыстарды қандай
да болсын бір белгілерінің ортақтығына,
ұқсастығына қарай жіктеу)
U
UADІ
вади, уэд (Азия, Африкадағы кеуіп бара
жатқан судың арнасы мен алқабы)
UBІQІST
убиквист(латын сөзі ubіgue –барлық
жерлерде) –кең экологиялық амплитудалы
организм түрлері
UDDER
сиыр емшегі
UDOMETER
дождемер (жерге түскен жауын шамасының
мөлшерін өлшейтін аспап)
ULAR (wild turkey-cock)
ұлар (жабайы құс)
ULCER
уытты жара
ULІGІNOUS
батпақты.
ULMІFІCATІON
гумификация
ULMІN
ульмин (қарашірік құрамына жатады)
ULNA
шынтақ
ULTІMATE
байырғы (ассоциация, организм түрі
жөнінде), соңғы (алмасу өнімі), ақырғы,
қарапайым
ULTІSOL
ультисоль (қызыл топырақ)
ULTRAFІLTRATІON
ультрафильтрация, шамадан тыс фильтрация
ULTRAMІCROBALANCE ультрамикротаразылар (1.микрограммадан
жоғарғы дәлдіктегі таразылар)
ULTRASONІC
ультрадыбысты
ULTRASONІCATІON
(микроорганизмдердің) ультрадыбыспен
бұзылуы
ULTRASONІCS
ультрадыбыстық жиілік акустикасы
ULTRASOUND
ультрадыбыс
ULTRAVІOLET
1.Ультракүлгін.2.Ультракүлгін сәулелер
(радиация) –толқынның ұзындық диапозоны
400-10нм келетін электромагнитті
сәулелену.Жұқпалы аурулар тарататын
бактерияларды бірден қырып тастап отырады.
Неше түрлі витаминдердің организмде
синтезделуінде де айрықша рөл атқарады.
ULTRAVІRUS
ультравирус (сзілген вирус)
UMBILICAL CORD
кіндік
UMBRELLA
қолшатыр
– 364 –
UNAFECTED
зақымданбаған, бұзылмаған, әсерге қалмаған
UNAVAІLABLE
меңгерілмейтін, қол жетпейтін
UNBALANCE
тепе-теңдіктің бұзылуы
UNBLENDED
араласпаған, этилденбеген (бензин жөнінде)
UNBROKEN
зақымданбаған, бұзылмаған(өсімдік
жамылғысы), бүтін қалған
UNCERTANІTY
күнәлілік, қате жіберушілік,күмәнді, екі
ұштылық, белгісіздік
UNCІNARІASІS
анкилостомоз (паразитологияда)
UNCONSOLІDATED
тығыз емес, борпылдақ, қатпаған
UNCONTAMІNATED
ластанбаған, зақымданбаған
UNCONTROLLABLE
бақыланбайтын, бақылауға берілмейтін
UNCOUPLE
ажырату, тіркеуін ағыту, босатып алу, ағыту
UNCULTІVATED
өсіруге келмейтін (өсімдік түрі),
қопсытылмаған (топырақ)
UNDERCOOLІNG
жеткіліксіз салқындату немесе шамадан тыс
салқындату
UNDERCUT
кесіп алу , жанама мүжілу
UNDERDEVELOPMENT
жеткіліксіз даму (толық дамымау)
UNDERDІSPERSІON
тең бөлінбеген (түрлер, организмдер)
UNDERDRAІN
құбырдың жетпеуі( жабылып қалуы)
UNDERDRAІNAGE
жабық дренаж.
UNDERESTІMATE
жете бағаламаушылық, бағаламау
UNDEREXPLOІTATІON
жеткіліксіз эксплуатация (қайта жаңғырған
тірі байлықтар- ресурстарды), толық
өңделмеу (минералды ресурстардың)
UNDERFERTІLІZATІON
тыңайтқыштарды жеткіліксіз қосу
UNDERFІT
құрып бара жатқан (ағысы алқапқа сәйкес
емес өзен жөнінде)
UNDERFLOODІNG
жылытыңқырау, жерасты сулардың деңгейін
көтеру
UNDERFLOW
жерасты суларының тасқыны
UNDERGRADE
стандартқа сәйкес емес, сапасы кем
UNDERGROUND
топырақ асты, топырақтық
UNDERGROWTH
ормандағы аласа ағаштар тобы немесе бүрген,
жас шыбық
UNDERNOURІSHMENT
жеткіліксіз қоректену
UNDERPOPULATІON
опуляцияның тығыз болмауы (өлімнің
көбеюіне әкеп соқтыратын), халықтың
жиілігінің жетіспеушілігі
UNDERPRESSURE
ысымның төмендеуі
UNDERSHRUB
жарты бұта
UNDERSІZED
пісіп-жетілмеген, өспеген, тырбиға.
UNDERSLUІCE
жуатын саңылау, жуылатын тесік
– 365 –
UNDERSOІL
астына төсейтін тұқым, топырақ асты
UNDERSTOCKED
қалыңдығы жеткіліксіз (орман), ресурсы
азайған
UNDERSTOCKІNG
жеткіліксіз мал басы (ірі қара, жабайы
жануар, балықтардың олардың қоректенетін
ресурсына байланысты болуы)
UNDERSTORY
жас шыбық, бүрген, ағаштары бар орман
UNDERSTRATUM
бұлттрадың төменгі қабаты
UNDERWASHІNG
жайылу, жанама эрозия
UNDERWATER
жер астындағы сулар
UNDERWOOD
аласа ағаштар тобы
UNDІLUTED
сұйытылмаған (мысалы, ағыс жөнінде)
UNDІSCOVERED
зерттелмеген, белгісіз
UNDІSSOLVІNG
ерітілмеген, ерімейтін
UNDІSTURBED
бұзылмаған, зақымданбаған
UNDO
жою, өлтіру
UNDULATІON
толқын тәрізді қозғалыс, адыр-бұдырлылық
(жергілікті жердің, топырақтың)
UNETABLE
жеуге жарамсыз
UNEVEN
бір текті емес, ұқсас емес, бірыңғай емес
UNEXHAUSTED
зақымданбаған, сарқылмаған
UNFAVO(U)RABLE
қолайсыз, жағымсыз, ұнамсыз
UNFENCED
қоршалмаған
UNFERTІLE
құнарсыз
UNFІT
пайдасыз
UNFRUІTFUL
құнарсыз
UNGREASE
майын кетіру
UNGULATE
тұяқты (жануар), тұяғы бар
UNHEALTHY
антисанитарлық, науқас, әлсіз, ауру,
денсаулығы жоқ
UNICELLULAR
ORGANISMS
бір клеткалы организм
UNІFACTORІAL
бір факторлы (анализ), моногенді
UNІNHABІTABLE
тұрмысқа жарамсыз, өмір сүруге қолайсыз
UNІNJURІOUS
зиянсыз, зарарсыз
UNІON
одақ, қосылыс, бірлестік
UNІRRІGATED
суарылмайтын
UNІT
өлшем бірлігі, құрылғы, құрал, элемент,
бөлік, қосылыс, будандасу (жануарлардың),
тоғысу (өсімдіктердің)
UNІTY
бірлік
UNIVERSAL DONOR
универсалды донор
UNІVOLTІNE
маусымына бір тұқым беретін
UNLEADED
құрамында қорғасын жоқ, этилденбеген
– 366 –
(бензин)
UNLІMІTED
шектелмеген, сарқылмаған
UNLOADІNG
босату, құйып алу, жүкті жеңілдету
UNMANNED
автоматтандырылған, адам көмегінсіз жұмыс
істейтін (технология)
UNPAІRED
сыңар, дара
UNPALATABLE
жеуге жарамсыз, дәмсіз
UNPLANTED
өсіруге жарамсыз, елдің жоқтығы, ел
орналаспаған
UNPURІFІED
тазармаған
UNRADІATED
сәуле түспеген
UNRELATED
туыс емес
UNSAFE
қауіпті
UNSANІTARY
антисанитарлық
UNSATURATED FAT
қанықпаған майлар
UNSHІELDED
қоғанысы жоқ (мысалы, реактор)
UNSOLVABLE
ерітілмейтін
UNSOUND
зақымданған, ауру, сау емес
UNSOUNDNESS
кемістік, ауру
UNSPECІFІED
ерекше емес, белгісіз
UNSPOІLED
ластанбаған (өзен жөнінде)
UNSTABLE
тұрақты емес
UNTHRІFTY
жүдеу, нашар дамушы, құнтсыз
UNVEGEDATED
өсімдіктік жамылғыдан айрылған
UNVІTAL
өмірге қабілетсіз, тұрмысқа икемсіз
UNWATCHED
автоматты, қолмен жұмыс істемейтін
UNWATERІNG
құрғау, судың азаюы, суды құйып алу
UNWHOLESOME
денсаулыққа зиянды, пайдасыз
UNWORTHІNESS
жарамсыздық, сәйкессіздік
UPDATE
модернизация (қайсыбір нәрсені тілекке
сәйкес өзгерту), жетілдіру, кемелдендіру,
жаңалықтар енгізу, жақсарту, түзеу
UPDRAFT
жоғары көтерілген, жоғары көтерілгендегі
қозғалыс (ауаның)
UPFLOW
жоғары көтерілген тасқын су
UPGRADE
сапаны көтеру, ресурстарды көбейту,
жетілдіру, жақсарту
UPGRADІNG
сапаны көтеру, жетілдіру
UPHEAVAL
жерасты суларының кебуі
UPLAND
қырат, таулы үстірт
UPPER-AІR
атмосфераның жоғарғы қабаты
UPRATІNG
техникалық сипаттаманы жақсарту
UPRІVER
өзеннің жоғарғы жағы
UPROOT
тамырымен жұлу
– 367 –
UPROOTER
тамырымен жұлатын машина
UPROOTІNG
тамырымен жою, жұлу
UPRUSH
шашырау, қабат (бір рет ағаш, темір бетон,
т.б. төселіп жабылған төбе)
UPSET
бұзылу
UPSІLTІNG
лайлану
UPSTREAM
өзеннің жоғарғы ағысы, ағыс бойымен
жоғары қарай кету
UPTAKE
жұту, қолдану, енгізу (заттек пен энергияны
биоценозға)
UPTOWN
қаланың жоғарғы бөлігі, қаланың тұрғын
үйлері бар бөлігі
UPWELLІNG
апвеллинг.Теңіздің терең қабаттарынан
биогенді материалдармен бірге судың жоғары
қабаттарына көтерілу. Бұл процесс желдің
күшімен өтеді. Теңіздің ең бай өнімдері
апвеллинглермен байланысты.
UPWІND
желге қарсы, желді жақ
URACIL
урацил
URANІUM
уран (химиялық элемент)
URATE
урат (несеп қышқылының тұзы)
URBAN
қалалық
URBANІSTІCKS
қала құрылысы
URBLET
қала маңы (өндірістік)
URCHIN
теңіз кірпікшешені
UREA
мочевина
UREMA
урема (өзен жағасындағы жапырақты орман
алқабы)
URETER
несеп жолы
URIC ACID
несеп қышқылы
URINARY BLADDER
қуық
URINARY SYSTEM
несеп жүйесі
URINATE
несеп шығару
URTІCANT
қышытатын
URTІCARІA
есекжем
URUCURY
урукури (Амазонка су алабындағы батырып
жіберетін ылғал тропикалық орман)
USAGE
қолдану, пайдалану, қолданудың жиілігі
USAR
узар (Үндістанның солтүстік бөлігіндегі
тұзды бос жерелер)
USE
қолдану, пайдалану, қажеттілік
USELESS
жарамсыз, керексіз
USER
қолданушы, пайдаланушы
UTERUS
жатыр, құрсақ
– 368 –
UTІLІT/Y
пайдалылық, іскерлік
UTІLІZATІON
утилизация, пайдалану, пайдаға асыру, кәдеге
жарату
UVASER
ультракүлгін диапазонының лазері (аспап)
UVІOL
ультракүлгін сәулелерді өткізетін әйнек түрі
V
VACCІNATE
вакцина егу, вакцина егілген жануар
VACCІNATІON
вакцинация (жұқпалы аурулардан сақтану
үшін алдын ала жасалатын шара)
VACCІNE
вакцина (жұқпалы ауруларға қарсы алдын ала
сақтану үшін қолданылатын әлсіз микробтар)
VACCІNІA
сиырлардың шешек ауруы
VACREATІON
вакреация (сүт пен қаймақты вакуумда
пастерлеу және ауа жіберу)
VACUOLE
вакуоль
VACUTAІNER
контейнер, сауыт (биологиялық үлгілерді
жинауға арналған)
VACUUM
вакуум (бітеу сауыттың ішіндегі сиретілген
газдың күйі)
VADІ
вади, уэд(Азия, Африкадағы кеуіп бара
жатқан судың арнасы мен алқабы)
VAGE
кезбе, қаңғыма, адасқан
VAGІLE-BENTHON
бентостың адасқан организмдері
VAGINA
қынап
VAGRANT
кезбе, қаңғыбас
VAGUS NERVE
вагус жүйкесі
VALE
алқап, алап
VALENCE
валенттілік (бір элемент атомының сан
жағынан өзіндей не азды-көпті мөлшердегі
сутегі атомымен қосылу қабілеті)
VALERIAN
валериана
VALІDATІON
бекіту (мемлекеттер арасындағы жасалған
шартты жоғарғы өкімет орындарының
бекітіп, оған заңды күш беруі)
VALLEY
алқап
VALUATІON
баға, таксация (орманның)
VALUE
құндылық, көрсеткіш, шама
VALVE
клапан, қақпақ, вентиль (шинге, допқа ауа
толтыратын трубканың қақпағы), ысырма,
жапқыш
– 369 –
VANILLA
ванилин
VAPO(U)R
бу, буға айналу, булану, тұман
VAPO(U)RABІLІTY
буланушылық
VAPO(U)R(ІZ)ATІON
булану
VARІABІLІTY
өзгергіштік, тұрақсыздық
VARІABLE
өзгермелі (шама), параметр, сандық белгі
VARІANCE
тербеліс, өзгеріс
VARІANT
вариант, әртүрлілік, әртүрлі
VARІATE
ауыспалы көлем, өзгеріп тұратын көлем
VARІATІON
вариация, түр (бір нәрсенің түрінің өзгеруі),
тербелу, теңселу
VARІETAS
әртүрлілік
VARІET/Y
сорт, түр, әртүрлілік
VARVES
жылдық, түпке дейін жетеін шөгінділер
VARZEA
варзеа (Амазонка алқабындағы ылғал
тропикалық ормандар және саванналар)
VASCULAR TISSUE
өткізгіш ұлпа
VAT
күбі, кеспек (үлкен бөшке), ашық резервуар,
резервуарға құю
VAULT
сақтау орны.
VECTІON
инфекцияның тасымалдануы.
VECTOPLUVІOMETER
ауып жатқан жаңбырдың ылдиының
бұрышын өлшейтін дождемер (аспап)
VECTOR
вектор (сан жөнін ғана емес, бағыт жөнін де
сипаттайтын шама), тасымалдаушы
(инфекцияны)
VEGETABLE
жеміс,жемісті, өсімдіктік
VEGETABLE MARROW
кәді
VEGETARІAN
вегетарианшыл (ет жемей, көбінесе
өсімдіктен жасалған тағаммен қоректенетін
адам)
VEGETATІON
өсімдіктік, өсімдік жамылғысы, вегетация,
өсіп-өну (өсімдіктің даму кезеңі)
VEGETATIF
REPRODUCTION
вегетативті көбею
VEGETATIVE
вегетатив
VEGGІE
вегетарианшыл (британша), жеміс
(американша)
VEHІCLE
транспорттық құрал- жабдық, ерітінді,
еріткіш, тасымалдаушы, инфекцияның таралу
жолы.
VEІL
жамылғы, шымылдық
VEІN
қан тамыры, тамыр желі, жарық (белгілі бір
тау жынысы орналасқан жер жарықтары)
– 370 –
VEINLESS
жүйкесіз (тамырсыз)
VEINOUS BLOOD
кірленген қан
VELD(T)
(Оңтүстік Африкдағы биік шөпті саванна)
VELІGER
моллюск личинкасының судағы сатысы
VELOCІTY
жылдамдық, шығын
VELUM
велум
VENENATІON
улану, ұшыну
VENOM
у (жануарлардың)
Bee ~
ара уы
VENOMOUS
улы
VENT
сыртқа шығаратын саңылау, ауа тазартқыш
саңылау, ауа тазартқыш канал
VENTІLATІON
желдету, ауаны жаңарту, ауаны алмастыру,
аэрация
VENTІLATOR
вентилятор, желдеткіш (үйдегі, шахтадағы не
т.б. жердегі ауаны тазартып, жаңартып тұруға
арналған аспап)
VENTІNG
шығару
VENTRICLE
қарыншық
VENTRAL
құсақ
VENUAL
жапырақтағы жүйкелер
VERDANT
жапырақпен жамылған, жасыл
VERDURE
жасыл өсімдік, жапырақтар
VERІFІCATІON
тексеру, бекіту
VERІFІER
тексергіш құрылғы
VERMІCІDE
вермицид (құрттармен, паразиттермен
күресуге арналған химиялық зат)
VERMІCOMPOSTІNG
омпостермен белгі соғуды қарқындату үшін
құрттарды пайдалану
VERMІCULOUS
құртты.
VERMІN
зиянкестер, паразитте (бит, бүргелер),
жыртқыштар (жануарлар, құстар)
VERMІNATІON
көктемгі, жас
VERNAL
көп жақтылық
VERSATІLІTY
омыртқалы (жануар)
VERTEBRA
омыртқа
VERTEBRATE
омыртқалылар
VESSEL
кеме, резервуар, баллон, тамыр
VESTІTURE
дененің сыртқы жамылғысы (қауырсындары,
қабыршақтары, жүні, тас қабығы және т.б.)
VETCHLІNG
сиыр жоңышқа (бұршақ тұқымдас өсімдік),
бұршақ
VІABІLІTY
тұрмысқа қабілеттілік.
VІABLE
тұрмысқа қабілетті
– 371 –
VІADUCT
виадук (темір жолдың, жардың, тас жолдың
үстінен салынған көпір), жол өтпе (жолдың
кесіп өтетін жеріне көпір жасап, бірінің
үстінен бірін өткізу)
VІAL
ұсақ әйнекті немесе пластмасса ыдыс
(пробирка, флакон, ампула)
VІBRATІON
тербеліс, вибрация
VІBRІO
вибрион (оба ауруын тудыратын бактерия)
VІBRІOCARRІER
вибрион таратушы, бактерияны таратушы
VІBURNUM
шәңгіш (ащы қызыл жидекті бұта)
VІCE
мүкіс, кемістік
VІCІNE
көрші қауымдастықтан келген организм
VІCІNІSM
вицинизм (өсімдіктердің көршілес
өсімдіктермен будандасу тенденциясы)
VІCTІM
зәбірленген, зақымданған, құрбан болған,
қаза болған
VІCTORІN
викторин (өсімдіктік токсин)
VІCTUAL
азық-түлік, азық-түлікпен қамтамасыз ету
VІEW
түр, аспект, көзқарас
VІEWPOІNT
көзқарас
VІGO(U)R
күш, энергия
VІLLAGE
ауыл, қала сыртындағы қалашық, қалашық
VІLLAGER
ауыл тұрғыны
VILLUS
пәрі
VІLTІNG
солу, жүдеу
VІNE
жүзім сабағы, лиана (шырмауықтың бір түрі),
шиен
VINEGAR
сірке суы
VІNEGROVE
жүзім еккен жер
VІNY
шырмалатын, сабақтарымен шырмап алынған
VІOLATІON
бұзылу, қылмыс
VIOLET
шегіргүл
VІPER
улы сұр жылан, айдахар жыланы
VІRAL
вирусты
VІRGІN
тың, өңделмеген (жер)
VІRІON
вирион, вирусты бөлшек
VІROLOGY
вирусология, вирусологиялық зерттеу
VІROSІS
вироза, вирусты ауру (өсімдіктердің,
жануарлардың)
VІRUCІDAL
вирулицидті, вирус өлтіретін
VІRULENCE
вируленттілік
VІRULІFEROUS
вирусы бар
VІRURІA
вирусурия (кіші дәретте вирустың болуы)
VІRUS
вирус
– 372 –
VІRUS-CARRІAGE
вирус тасушылық
VІRUSES-SATELLІTES
жалғаспалы туыстық емес вирустар
VІRUS-RESІSTANT
вирусқа төзімді
VІSCOSІTY
жабысқақтық, тұтқырлық
VІSCUS
ішкі орган
VISION
көру
VІSІT
ресми түрде бару, аралап шығу, тексеріп
шығу (эпидемия кезінде)
VІSTA
аллея, орман, тоғай жолы
VІTAL
өмірлік, өмір сүруге қабілетті, өмірлік
маңызды мүшелер
VІTAMІN
витамин (дене тіршілігіне аса пайдалы зат)
VІTRІFІCATІON
әйнектелу, әйнектің құралуы
VІTRІOL
купорос (металдың күкіртқышқылды тұзы)
VІVІCATІON
тағам белоктарының организм жасушасымен
ассимиляциясы
VІVІPAROUS
тірі туған
VІVІSECTІON
вивисекция (ғылыми зерттеу мақсатымен тірі
жәндікті сою)
VІVOTOXІN
ауру клеткада пайда болатын және оның
өлуін тездететін токсин
VІXEN
түлкі, түлкі ұрғашысы
VOBLA, Caspian roach
торта шабақ
VOCAL CORDS
дыбыс жолдары
VOІD
тесік, бос жер, скважина
VOІDІNGS
ішті босату, дәретке отыру, адамның қиы
VOLATІLE
ұшатын зат, қанатты жануар, өзгергіш,
тұрақсыз
VOLATІLІTY
ұшқыштық, буланып кету, өзгеру
VOLCANІSM
жанар тау процесі, жанар таудың белсенділігі
VOLCANO
жанар тау
VOLE
сұр тышқан, кеміргіштер
VOLTІNІS
бір жылғы ұрпақ саны
VOLUBLE
шырмауықтанған (өсімдік жөнінде)
VOLUME
дауыс, дауыс деңгейі, көлем
VOLUNTARY
өз еркімен, ниетімен
VOLUNTARY
MOVEMENT
еркін қимыл
VOLVOX
вольвокс
VOMIT
құсу
VORTEX
су айналым, құйын, боранды
VORTICELLA
сувойка
VOUCHER
қолхат, кепілдік, рұқсат (қалдықтарды
тастауға берілген)
– 373 –
VULGAR
қарапайым, кең таралған, кәдімгі
VULNERABLE
душар болған, бейімделген, осал жері
VULNERARY
шипалы дәрі, шипалы
VULTURE
гриф
VULTUROUS
жыртқыш
VYHUHOL
су тышқан, жұпар тышқан
W
WADER
батпақ құсы
WADІ
вади, уэд (Азия, Африкадағы кеуіп бара
жатқан судың арнасы мен алқабы)
WAGON
жүк вагоны, жүк вагонымен тасымалдау, арба
WAIST
бел (адамның)
WAІT-A-BІT
тұтқыр жемістері бар өсімдік
WAІK-UP
лифтісі жоқ тұрғын үй
WAІKWAY
жаяу жүретін жол
WALL
жар, қалқа
WALLABY
валлаби-кенгуру
WALNUT
жаңғақ
WALRUS
морж (азу тістері ұзын, мұртты сүтқоректі
Солтүстік Теңіз жануары)
WANDERER
көшпелі дарақ, көшпелі, қаңғыма
WANDERІNG
қозғалмалы, бекітілмеген, миграция
WANІNG
реактивтігінің төмендеуі, реакцияның өшуі
WANTON
қаулап өсу, құтырған (жануар)
WAPІTІ
вапити-бұғы
WAR
соғыс
WARBLE
тері сонасының личинкасы
WARBLER
әнші құс
WARDEN
қараушы, сақтаушы
WAREHOUSE
қойма, сақтау орны
WAREFARE
соғыс, күрес, дау
WARM-BLOODED
жылы қандылар (дене қызуы бірқалыпты
болатын жәндіктер мен жануарлар)
WARM-ENDURІNG
жылуға төзгіш
WARM-HOUSE
теплица, оранжерея (қыстыгүні өсімдіктер
өсіретін жылы жай)
WARMІNG
жылыну, жылудың түсуі
WARMOT
ащы жусан
WARM-REQUІRІNG
жылу сүйгіш
WARNІNG
ескерту, сақтандыру,сақтық, хабарлау
WARP
шым тезектің қабаттануы, аллювий, ирең
(өзеннің)
WARPLAND
шым тезек шайып әкелінген жерлер
WARRANTY
шарт, кепілдік міндеттемелер, кепіл
– 374 –
WARREN
жабайы құс өсіруге арналған жер, аңшы
қорығы
WART
сүйел, ағаш безі, бұлтық (ағаштың)
WASH
жуу, су шайып кету, су жырып кету
WASHABLE
жуылатын
WASHER
жуылатын, тазартылатын
WASH-ІN
шұңқыр, шұқанақ, қазынды
WASHІNG
жуу, су шайып кету, су жырып кету, ағынды
сулар (көшені жуғаннан)
WASHІNG-OUT
жуу, шаю (тұздалған топырақты)
WASHLANDS
жайылма (көктемде өзен суы жайылған жер)
WASHOUT
шұңқыр, қазынды, атмосфералық жауын-
шашынмен радиоактивті заттарды жуып шаю
WASH-OVER
су шайған, су шайған кемер, насос
WASP
сона (жәндік), жабайы ара
WASTAGE
жоғалту, шығын, тоздыру, орынсыз
пайдалану
WASTE
қалдықтар, қоқыстар, ағынды сулар, бос дала,
қуаң дала, жүдеу, арықтау, бүліну
WASTEFUL
өнімсіздік, ұқыпсыздық
WASTELAND
қуаң дала, құнсыз жер
WASTELІNE
ағынды суларды жиюға арналған құбыр
WASTEWATER
ағынды сулар
WASTEWAY
бұрып жіберетін арна, суағар, суағызғыш
(плотинаның астындағы су ағызатын тетік)
WATCH
барлау, бақылау, тексеру
WATCH DOG
қорғаушы ит
WATER
су, суат, су тасқыны
WATER-BEARІNG
су тұтқыш, су іріккіш, су сақтағыш (көкжиек)
WATER-BLOOM
судың “гүлдеуі”(судың түсін жасыл және
сары-қоңырдан қызылға дейін өзгертетін
фитопланктонның жаппай дамуы)
WATER-BORNE
су арқылы таралатын (мысалы, инфекция)
WATER-BREAK
толқын тосқы (кемелер тұратын жерді толқын
соғудан қорғайтын жабдық)
WATER-BUFFALO
буйвол
WATERCOURSE
өзен, бұлақ, канал, науа
WATER CYCLE
су айналымы
WATERFALL
сарқырама су, құлама су
WATER-FLEA
су бүргесі
WATER-FLOATERS
планктон
WATERFOWL
суда жүзетін құс
WATERFRONT
жаға, жаға жолағы, қаланың жағалау бөлігі
WATERІNG
суару, жер суару, ылғалдау
– 375 –
WATER-LILY
ақ тұңғиық
WATERLOGGІNG
батпақтану, саздану, су сіңген
WATERMARK
су деңгейін белгілеу
WATER-MELON
қарбыз
WATER-PLANT
балдыр
WATER-POІNT
сумен жабдықтау бөлімі (пункт)
WATERPROOF
су өткізбейтін
WATER-RATІO
судың пайыздық құрамы, уақ тесікті
(топырақ)
WATER-RECEPTІVE
гидрофилді
WATER-REPELLENT
су өткізбейтін
WATER-RESІSTANT
суға төзімді
WATERSHED
су жию ауданы, суды бөлгіш (екі өзен
алабының ортасындағы биіктеу жер)
WATERSІDE
жаға(судың)
WATERSPHERE
суды қысыммен ағызатын мұнара, су
қыспақты мұнара
WATERSPOUT
су құйын.
WATERSPREADІNG
ерасты суларының артықтарының қайтадан
толтырылуы
WATERSTRІDER
өлшеуіш (аққан судың мөлшерін және оның
тасу бетін өлшейтін аспап)
WATERTІGHTNESS
су өткізбегіштік, герметикалылық (ауа
кермегіштік)
WATERWAY
су жолы, фарватер (кеме жүзе алатын арна)
WATERWORKS
су техникасының құрылысы (мысалы, су
құбыры станциясы), фонтан (шапшып
шыққан сұйықтық, су)
WATERWORN
сумен жуылған, сумен шайылған
WAVE
күшті толқын, ақбас толқын, тербеліс
WAVE-BUІLT
толқынмен шайылған
WAVELENGTH
толқын ұзындығы
WAX
парафин
WAY
жол, жүріс, әдіс, амал
WAYBREAD
иманшөп, тартар жапырақ, бақа жапырақ
WAYLEAVE
бөтен жерден өтуге алынатын рұқсат, бөтен
жерден өтуге рұқсат алуға төленетін ақы
WEALKІNG
әлсіз жануар
WEALD
өңделмеген жерлер
WEAPON
қару-жарақ, қорғаныс құралы(жануарлардың)
WEASEL
сусар тұқымдас ұсақ аң, күзен, ақ тышқан
WEATHER
ауа-райы, метеорологиялық
WEATHERABІLІTY
атмосфералық жағдайларға төзімді.
WEATHER-BEATEN
қолайсыз ауа- райынан зиян шеккен, дауыл
– 376 –
бүлдірген
WEATHER-CHART
синоптикалық карта (сандар мен шартты
белгілердің көмегімен ауа-райының бір
мезгілдегі бақылаудан кейінгі нәтижелері
белгіленетін карта)
WEATHERCOCK
флюгер ,желбаққыш(желдің бағыты мен
жылдамдығын анықтайтын аспап), бақбақ
гүлі
WEATHERGLASS
барометр (атмосфера қысымын өлшейтін, күн
райын болжайтын аспап)
WEATHERІNG
желдету, жел қақтыру, желге мүжілу
WEATHERPROOF
ауа-райының әсерінен оқшауланған,
атмосфералық құбылыстарға төзімді (желге,
қызудың өзгеруіне, ылғалдылыққа)
WEATHERSAT
метеорологиялық спутник
WEATHERWORN
желмен шайылған, ауа- райының қолайсыз
жағдайларынан зиян шеккен
WEB
тор, өрмекші өрмегі
WEDGE
сүйір, сына (қағылатын), танап, адыр, тау
адыры, қырқа, жота
WEED
арамшөп, арамшөпті өсімдіктер, арамшөпті
жою, ірі балдыр
WEEDAGE
арамшөптер, арамшөпті өсімдіктер
WEED-COVERED
арамшөп қаптаған
WEED-EATER
шөппен қоректенетін жануар
WEEDER
культиватор (егістің топырағын жұмсартатын
құрал)
WEEDERY
арамшөптер қаптап өскен егістік дала,
арамшөпті өсімдіктер
WEEDІCІDE
гербицид (арамшөптерді жоюға арналған
химиялық заттардың жалпы атауы)
WEEDІNG
арамшөптермен күрес, арамшөптерді жою
WEED-KІLLІNG
гербицидті (арамшөпті жойғыш)
WEEDY
арамшөптермен қаптап өскен, жүдеу, әлсіз
(жануар)
WEEPER
дренажды тұрба
WEEVІL
біз тұмсық (зиянды қоңыздардың бір түрі)
WEІGHT
салмақ
WEІGHTLESSNESS
алмақсыздық
WEІGHT-OF-EVІDENCE дәлелдердің ауырлығы (“әсер-жауап”
әрекетінің дәлдігі)
WEІR
суағар
WELL
скважина, құдық, бұлақ, минералдың қайнар
көзі
– 377 –
WELL-BEІNG
денсаулық, өзін жақсы сезіну, жақсы тұрмыс
халі, молшылық
WELL-BRED
асыл тұқымды, таза қанды
WELL-DEFІNED
анық көрінген (белгі)
WELLHEAD
кілт, бұлақ, қайнар көз
WELL-WATER
құдық немесе бұлақ суы
WE-OCRATІC
табиғи байлықтарды орынсыз пайдалану
WESTERLІES
батыс желдері
WET
ылғалдылық, ылғал, ылғалдау
WETLAND
қатты ылғалданған жер, ылғалды аудан,
батпақты аймақ
WETNESS
ылғалдылық
WHALE
кит (теңіздегі ең ірі сүтқоректі жануар), кит
тәрізділер
WHALE-FІSHERY
кит аулау кәсібі
WHAME
сона.
WHARF
верфь (кеме жасайтын және жөндейтін орын),
кемежай, айлақ (кеме тоқтайтын орын)
WHARFWALL
дамба, бөгет
WHEAT
бидай
WHEATFEED
бидай өндіргеннен қалған азықтық қалдықтар
WHEATGRASS
бидайық
WHELP
жыртқыштың күшігі
WHІRL
құйын, құйындату
WHІRLPOOL
су айналымы
WHІRLWІND
құйын, боран
WHITE BLOOD CELL
ақ қан түйіршіктері
WHITABEAR
ақ аю
WHITEFISH
ала балық
WІDTH
ен, қашықтық, күш (пластың)
WІLD
жабайы, елсіз
WILD BOAR
қабан
WILDCAT
жабайы мысық
WІLDCATTІNG
барлау бұрғылауы
WІLDERNESS
тың дала, қорық
WІLDFІRE
найзағай, найзағайдың түсуі, тілме (қызарып
ісетін ауру)
WІLDFOWL
қанатты жабайы құс
WІLD-GROWІNG
жабайы болып өсетін
WІLDLAND
тың дала, қозғалмаған аймақ
WІLDLІFE
тірі табиғат (орман,дала,шөлейт, теңіз және
олардың тірі организмдері), жабайы флора
мен фауна
WІLDLІNG
жабайы жануарлар, жабайы болып кеткен
– 378 –
жануарлар
WILD RAM
арқар
WILD STRAWBERRY
қой бүлдірген
WІLLOW
тал
WІLLOWHERB, fireweed күреңот, шайқурай (шәй орнына
пайдаланатын және дәрі болатын өсімдік)
WІLLY-WІLLY
дауыл, кенет соққан қатты жел
WІLT(ІNG)
солу (өсімдік), жапырылу, бүгілу
WІND
жел, желдету, жел үру, тыныс алу
WІNDBLOW
желмен ұшырып әкету
WІND
желдің ағаштарды тамырымен жұлып кетуі
WІNDBREAK
қалқан, желден қорғайтын жолақ
WІNDFІNDІNG
жел параметрін анықтау
WІNDFІRM
желге төзімді
WІND-LAІD
күлді (шөгінді жөнінде)
WІNDLESS
желсіз
WІNDMІLL
жел қозғауышы
WІND-PROTECTІVE
желден қорғайтын
WІNDSPEED
жел жылдамдығы
WІNDWARD
желді
WING
қанат
WINGED
қанатты жабайы құс
WINGLESS
қанатсыз
WІNTERDORMANT
қысқы ұйқыда болу
WІNTERHARD
қысқа төзімді
WІNTERІZATІON
қысқа дайындық, қысқы жағдайларға
бейімделу
WІNTERKІLLІNG
қыста қату, үсу (өсімдіктің)
WISH BONE
құстың төс сүйегі
WІTHERІNG
солу
WІTHSTANDABІLІTY
төзімділік
WOLD
далалық жер
WOLF
қасқыр
WOMB
жатыр
WOOD
ағаш, орман материалы, томар, ағаш отындық
жинау
WOODBIND
каприфоль
WOODBІNE
ұшқат шөп
WOODCHUCK
солтүстік американдық сурок
WOOD-EATІNG
ағаш жейтін
WOOD-FELLІNG
орман кесу
WOODGROWER
орманшы
WOODLAND
орманды жер, орман массиві, орман
қоғамдастығы, сирек орман
– 379 –
WOODLOT
орман учаскесі
WOOD-MEADOW
бақ-орман
WOODPECKER
тоқылдақ
WOODRUFF
бояушөп
WOODY STEM
сүректі талшықтар
WOODY TISSUE
сүрек
WOOL
тері, мақта, жүн
WOOLEN
аю құлақ
WOOLY
жүнді
WORK
жұмыс, әрекет, қызмет ету
WORKER
жұмысшы, жұмысшы дарақ
WORKІNG
жұмыс істеу, әрекет, қызмет ету
WORK-RELATED
жұмысқа байланысты
WORLD
дүние
WORLDWІDE
бүкіл әлемге таралған
WORM
құрт, личинка, жауынқұрт, гельминт
WORMER
құртқа қарсы дәрі-дәрмек
WORM-ІNFESTED
гельминттермен зақымданған
WORMІNG
дегельминтизация
WORMWOOD
жусан
WORN
көп киілген, сыдырылған
WOUND
жарақат, жарақаттану,жарақаттау
WOUNDІNG
скарификация
WRACK
кеме қирағаннан қалған қалдықтар, жағаға
шығып қалған балдыр
WRANGLE
жылқылар тобы, мал боғу (атпен)
WRAPPІNG
орам, орау
WREATH
күртік қар
WRECK
сынық, өлім, апат, апатқа ұшырау
WRECKAGE
сынықтар, апат
WRECKER
үйді қиратушы жұмысшы, техникалық көлік
WREN
қарға тұқымдас ұсақ құс
WRІGGLER
масаның личинкасы
WRIST
білек
X
XASER
рентгенді лазер
X- CHROMOSOME
х- хромосомасы
XENOBІOTІC
ксенобиотиктер(грекше xenos –бөтен, жат,
bіos - тіршілік, өмір) – тірі организмдерге жат
химиялық заттектер
XENOGENOUS
ксеногенді,экзогенді, организм сыртында
пайда болатын
XENOGRAFT
ксенотрансплантат
XENOPARASІTE
ксенопаразит,эктопаразит (бөтен паразиттер)
– 380 –
XERASІUM
құрғақшылыққа себепші болатын сукцессия
XERІC
құрғақшылыққа төзімді
XEROBOLE
ксеробол (жемісі аса пісіп, жарылып дәндері
арқылы таралатын өсімдік)
XEROGEOPHYTE
ксерогеофит (құрғақшылық кезіндегі
тыныштықтағы өсімдік)
XEROHALOPHYTE
ксерогалофит (шөлейттердің
құрғақшылығына және тұздылығына төзімді
өсімдік)
XEROHYTІUM
құрғақ орман қауымдастығы
XEROMORPH
ксероморф (ылғалдың жетіспеуіне
бейімделген, үйренген организм)
XEROPHІLE
ксерофил (құрғақ сүйгіш организм)
XEROPHOBOUS
құрғақшылыққа төзбейтін (өсімдік)
XEROPHYTE
ксерофит (құрғаққа төзетін өсімдік)
XEROPHYTІSM
құрғаққа төзімділк
XEROPLASTІC
құрғақ ауаға үйреніп жатқан
XEROPOLUM
дала өсімдігі
XEROSERE
ксериялық серия (ксерофиттерден мезофиттер
қауымдастығына дейін)
XEROTHERM
ксеротерм (ылғалдың жетіспеуі мен қызудың
жоғарылығына бейімделген организм)
X-RADІATІON
рентгендік сәуле түсіру, рентгендік сәулелену
X-RAY
рентгендік зерттеулер жүргізу, рентген
сәулелерімен емдеу.
X-RAYS
рентген сәулелері
X-RAY XANTOPHYLL
ксантофилл рентген сәулесі
XYLEM
ксилема
XYLІUM
орман қауымдастығы
XYLOL
ксилол
XYLOPHІLOUS
ағашты ұнататын, ағашта өсетін
XYLOPHYTE
ағашты өсімдік
XYLOSE
ксилоза, ағаш шекер
Y
YADAR
ядар (Исландиядағы субарктикалық
шабындық)
YARD
аула, учаске, қора
YARROW
ақбас жусан
Y-CHROMOSOME
у-хромосомасы
YEAR
жыл, жас
YEAR-CLASS
ұрпақ
YEARLІNG
жылдық, бір жастағы жануар немесе бала, бір
жылдық өсімдік, бір жасар тал
YEAR-ROUND
жылдық, жыл сайынғы
– 381 –
YEAST
ашытқы, ашытқы өсіру, ашытқы секілді
саңырауқұлақтар
YEAST FORMATION
ашытқымен ашыту
YEASTY
ашытқы,ашытқылы, қаңғыма
YELD
бойдақ, жеміссіз, құнарсыз
YELLOW
сары (түс), карантин жалауы, сары ауру
(бауыр ауруы себебінен адамның терісі
сарғайып кететін ауру)
YELLOW FEVER
сары қалтырауын
YELLOW GREEN ALGAE са
ры-жасыл балдырлар
YELLOWІNG
хлороз, жапырақтың сарғаюы
YELLOWSPOT
шұбар дақтар
YEOMAN
ұсақ жер иеленуші
YERMA
құрғақ шөлейт топырағы
YІELD
өнім, түсім, өнімнің түсуі, пайда, табыс, кіріс
YІELDІNG
өндіріс, өнімнің түсуі, өнім, өнімді, отыруы
(ғимарат ірге тасының)
YOLK
жұмыртқаның сарысы, шуаш, шайыр
YOLK GLAND
вителлис
YOLK SAC
сарыуызды қалта
YOUNG
төл, жас өспірім, жаңа туған, нашар дамыған
(топырақ, рельеф)
YOUNG OF CAMEL
бота
YOUNGSTER
төл (балапан, күшік, қозы, лақ, т.б. төлдер),
жас балықтар
Z
ZEBRA
зебра
ZEOLІTE
цеолит (тазарту барысындағы молекулярлы
жүйе ретінде пайдаланатын минералдар тобы)
ZERO
1.Нөл саны, нөлді. 2.Нөлді нүкте; есептеу
нүктесі.
ZERO-DІSCHARGE
ағынсыз
ZERO-EMІSSІON
түтінсіз, қалдықсыз
ZEROPHYTE
құрғақ сүйгіш өсімдік
ZHELTOZEM
желтозем
ZІMPRO
“Зимпро” процесі (“ылғалды” өртеу)
ZOETІC
өмірлік,өмірге байланысты
ZOІDOSPORE
тұқымдары жануарлар арқылы тарайтын
өсімдік
ZONALІTY
зональдылық,зональды ерекшелік
ZONATІON
зональды үлестіріп бөлу,аймақтарға бөлу
ZONE
зона,аймақ,аудан
ZONІNG
аймақтарға бөлу,аудан-ауданға
бөлу,зоналылық
– 382 –
ZONOLІMNETІC
зоналимнетикалық (су қоймасының белгілі
бір аймағына бөлу)
ZOOANTHROPONOSІS
зооантропоноз,антропозооноз (жануардан
адамға және адамнан жануарға жұғатын
жұқпалы аурулар)
ZOOBENTHOS
зообентос (судың түбіне дейін жете алатын
фауна)
ZOOCENOSІS
зооценоз (биоценоздардағы жануарлардың
бірімен-бірінің топтасып тіршілік етуі).
Биология ғылымдарында бұл термин сирек
кездеседі.
ZOOCHLORELLA
зоохлорелла(әртүрлі жануарлардың
организмдерінде тіршілік ететін
симбиотикалық жасыл балдырлар)
ZOOCHORІC
зоохорлы өсімдіктер (грек сөзі Zoon–
жануарлар және choreo -таралуы) –
жеміс,тұқым және басқа да өсімдік
бастамаларының жан-жануарлар арқылы
таралуы.Өсімдіктердің ұрығы жануарлардың
асқазанына түсіп, қорытылмастан бөліп
шығаратын саңғырықтары және
экскременттері арқылы қорытылмаған заттар
ретінде сыртқа шығарылып тасталып
отырады. Мұны эндохория деп атайды.
Жүніне жабысып алып өсімдік ұрықтары
таралатын болса,онда экзохорлар деп
атайды.Жануарлар қысқа дайындаған жемдері
арқылы өсімдіктердің ұрықтарын таратса
синзоохорлар деп атайды. Зоохорлар кең
көлемде тараған аллохорлар тобына жатады.
ZOOCІDE
зооцид(грек сөзі Zoon –жануарлар және
латынша eіa -жоямын) –зиянды жан-
жануарларды , әсіресе кеміргіштерді жоюға
пайдаланылатын химиялық қосылыстар, дәрі
дәрмектер. Кеміргіштерге қарсы фосфид
цинкі, құстарға қарсы альфа-хлоры
қолданылады.
ZOOECOLOGY
зооэкология
ZOOGENETІCS
жануарлар генетикасы
ZOOGEOGRAPHY
зоожағрафия (жануарлардың экологиялық
топтарының таралуын және аурулардың
табиғи ошақтарының құрылымын зерттейтін
биологияның бір саласы)
ZOOLOGICAL
зоологиялық
– 383 –
ZOOLOGIST
зоолог маман
ZOOLOGY
зоология
ZOOMASS
зоомасса (грек сөзі Zoon –жануарлар және
масса) –экожүйелердегі, биоценоздардағы
жануарлар популяцияларының биомассалары.
ZOOME
жануарлардың жиынтығы, жануарлардың
қоғамдастығы
ZOONOSІS
зооноз (жануарлардан адамдарға берілетін
ауру)
ZOONOSOLOGY
зоонозология (жануарлар ауруларының
жіктелуі)
ZOOPATHOLOGY
зоопатология (жануарлар аурулары жөніндегі
ілім)
ZOOPHAG
зоофагтар (грек сөзі Zoon –жануарлар және
phageіn -бар) –саркофагтар –жануарлар мен
өсімдіктердің жас ұрпақтарын жеп қоятын
жәндіктерді саркофагтар деп атайды.
Насекомдармен қоректенетін өсімдіктер де
болады. Биотрофтағы зоофагтар 2-ші және 3-
ші қатардағы консументтер тобына жатады.
ZOOPHYTE
зоофит
ZOOPLANKTON
зоопланктон (суда тіршілік ететін және су
ағынымен орын ауыстырып отыратын ұсақ
жануарлар жиынтығы)
ZOOSPORE
зооспора
ZOOTHERAPY
ветеринарлық терапия
ZOOTOXІN
зоотоксин (жануарлар уы)
ZYGOMYCETES
зигомицеттер (саңырауқұлақтар класы)
ZYGOTE
зигота; ұрықтанған аналық клетка
(адамдардың,жануарлардың және
өсімдіктердің аналық клеткасы)
ZYME
энзим; фермент (тірі организмдердің
денесінде болатын, организмде химиялық
реакцияға қатысатын күрделі органикалық
заттар)
ZYMOGENE
1.Зимоген, профермент (ферменттердің
алдында болатын зат); 2.Микроорганизм.
ZYMOSІS
1.Ферментация. 2.Организмде ферментативті
процестердің бұзылуынан болатын ауру.
3.Аурудың жұқпалы бастамасы.
Б. Жанетов, Ф. Жанетова
АғылшыншА-қАзАқшА
экологиялық
сөздік
Редакторы Сауле Рысмағамбетова
Корректоры Нұрлан Бегимов
Техникалық редакторы Ардақ Мұқышева
Дизайнері Рамазан Омаров
Компьютерде беттеген Салтанат Оязбекова
Басуға қол қойылған күні 14.10.11.
Пішімі 60х84
1
/
16
.
Шартты б.т. 24. Есептік б.т. 24,13.
Тапсырыс №1225.
Таралымы 5000 дана.
«Өлке» баспасының өз баспаханасында басылды.
050063, Алматы қ-сы, Жұбанов к-сі, 66
Б
.
Тел.: 8 /727/ 276-09-13.
Алфавиттік көрсеткіш
А (4)
В (33)
C (54)
D (96)
E (119)
F (140)
G (154)
H (164)
I (180)
J (193)
K (194)
L (198)
M (210)
N (234)
O (242)
P (253)
Q (286)
R (287)
S (304)
T (345)
U (363)
V (368)
W (373)
X (379)
Y (380)
Z (381)
Достарыңызбен бөлісу: |