Bulletin «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы Серия «Естественно-географические науки»

ВЕСТНИК КазНПУ им Абая Серия «Естественно-географические науки» №3(49),2016 г. 
2. Билингвалды білім берудегі жақын және алыс шет елдердің тәжірибесімен танысу және енгізу. 
3. Билингвалды білім берумен айналысатын, оқу жоспарларын, оқу-әдістемелік кешендерді жасап 
шығаратын орталықтар ашу. 
4. Оқушылардың және жас мөлшері жоғары адамдардың тілдерді меңгеруіне байланысты педа-
гогикалық мониторингтің технологиялық картасын жасақтау. 
5. Эксперименталды сыныптардың және топтардың мониторингін жүргізу. 
6. Қазақстандағы этникалық топтарға арналған билингвалды оқытудың инновациялық әдістемесін 
жасау [1]. 
Химияны билингвалды оқытудың негізгі мақсаты - оқушылардың бойындағы ақпараттық-коммуника-
тивтік құзіреттілігін қалыптастыру. Мұндағы құзіреттілік ұғымында біз: химиялық ақпараттарды әртүрлі 
деректерден ана тілінде және шет тілінде қабылдай алуын; алынған ақпаратты ана тілде және шет тілде 
өңдей алуы (оның мазмұнын түсіну мақсатында); алынған химиялық ақпаратты әртүрлі жағдаяттарда 
болатын тілдесу сәтінде ана тілде және шет тілде жеткізе алуы; алынған химиялық ақпаратты жазбаша 
түрде ана тілде және шет тілде қолдана алуын айтып отырмыз. 
Билингвалды оқытуды жүзеге асырушы химия мұғалімі шет тілін жақсы меңгеруі қажет. Химияны 
билингвалды оқыту барысында әдістемелік құралдарды енгізбестен бұрын мұғалім оқушылардың тілдік 
дайындық деңгейін анықтауы қажет. Сабаққа дайындалу барысындағы мұғалім әрекеттері: 
1. Химияны билингвалды оқыту барысында оқушыларда туындайтын қиындықтарды және олардың 
себебін анықтау, алдағы уақытта алдын алу. 
2. Химия және шет тілінінен әдістемелік әдебиеттермен жұмыс жасау. 
3. Ана тіліндегі және шет тіліндегі химиядан маңызды тақырыптарды сұрыптау. 
4. Оқытылып жатқан химиялық материалды оқушылардың жақсы игеруі үшін лексикалық 
минимумды іріктеу. 
5. Оқушылардың химиядан және шет тілінен білім дәрежесін ескере отырып билингвалды оқытуға 
қажетті тиімді әдістерді, оқыту түрлерін таңдау. 
6. Химияны билингвалды оқытуға байланысты белсенді таратпа материалдар, презентациялар, 
иллюстрациялар, бейнематериалдар дайындау. 
Химиядан сабақты билингвалды оқыту кезінде оқытушының іс-әрекеттері: 
1. Оқушыларға олардың билингвалды әрекеттерінің алгоритмін көрсету. 
2. Химиялық ақпаратты билингвалды жеткізу (ауызша әңгіме, сұхбат, жазбаша мәтін, бейне-
материалдар және т.б.). 
3. Химияны билингвалды оқытуға қажетті құралдарды дайындау: сөздіктер, дидактикалық карталар, 
салыстыру сызбалары және т.б. 
4. Оқушыларға олардың билингвалды жұмыс жасауы кезінде көмек көрсету. 
5. Оқушылардың билингвалды жұмыстарының нәтижесін шығару. 
6. Сабақты қорытындылау [2]. 
«Сутегі» тақырыбындағы сабақты билингвалды оқыту әдісі арқылы жүргізу әдістемесі 
Сабақтың тақырыбы: Сутегі 
Сабақтың мақсаты: 
Білімділік: оқушыларда сутегінің периодтық жүйедегі орны, қасиеттері, алыну туралы түсініктерді 
ағылшын тілін қолдана отырып қалыптастыру, билингвалды оқыту арқылы химия және ағылшын тілінің 
пәнаралық байланысын орнату, оқушыларға химиялық терминдердің ағылшынша мән-мағынасын 
меңгерту. 
Дамытушылық: химиялық реакция теңдеулерін және химиялық элементтер туралы ілімді сутегі 
тақырыбында да қайталап, тереңдете түсуі. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, тез ойлауға 
дағдыландыру. 
Тәрбиелік: еңбектену іскерліктерін арттыра отырып, оқушылардың танымдық белсенділіктері мен ой-
өрісін дамытып, шығармашылыққа, ізденімпаздыққа, тиянақтылыққа, ізгілікке тәрбиелеу. 
Сабақтың түрі: дамыта оқыту, СТО. 
Сабақтың әдісі: билингвалды оқыту 
Көрнекіліктер: оқулықтар, сөздіктер, периодтық кесте, сызбалар [3]. 
Сабақтың барысы: 
1. Алдымен оқушылардың тілін жаттықтыру үшін химиялық терминдерден тілдік жаттықтыру 
ұйымдастырылады: 
124 

Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің ХАБАРШЫСЫ «Жаратылыстану - география гылымдары» сериясы №3(49), 2016 ж. 
Химия - chemistry; реакция - reaction; валенттік - valence; элемент - element; химиялық қосылыс -
chemical compound; атомдық масса - atomic weight; металдар - metals; молекула - molecule; сутегі -
hydrogen. 
2. Мағынаны тану: сабақтың тақырыбын және мақсатын айқындау үшін оқушылар мәтінмен жұмыс 
жасайды: 
Hydrogen - ең жеңіл элемент. Chemical таңбасы «Н». Салыстырмалы атомдық weight 1,008. Сутектің 
жер бетіндегі кең таралған қосылысы - water. Өсімдіктер мен жануарлар организмінің құрамына oxygen 
қатар hydrogen кіреді. Earth қыртысындағы hydrogen массалық үлесі 1%. 
3. Оқушылардың сутегінің ашылу тарихы және алынуы жайлы ақпарат алуы үшін «Бірізді аударма» 
әдісі қолданылады [4]: 
Кесте 1. «Бір ізді аударма» әдісі 
Сутекті 1776 жылы ағылшын ғалымы 
Г.Кавендиш алды. Француз ғалымы А.Лавуазье оған 
«гидрогениум» деген ат берді. Латынша «су 
тудырушы» дегенді білдіреді. Зертаханада сутекті 
м ^ ы ш т ы күкірт қышқылымен әрекеттестіру 
арқылы алады. Өнеркәсіпте сутекті электролиз әдісі 
арқылы алады. 
Hydrogen was received 1776 by the English scientist 
Н. Cavendish. The French scientist A. Lavoisier called it 
"hydrogene". On Latin means "giving rise to water". In 
laboratory hydrogen is received at interaction of zinc with 
sulfuric acid. In the industry hydrogen is received by 
means electrolysis. 
4. Химиялық лабиринт: оқушылар сутегінің қасиеттері, қолданылуы жайлы оқулықты пайдалана 
отырып финишке жетулері керек. 
1-сурет. Химиялық лабиринт 
5. «Артығын тап»: мұнда оқушылар үш шеңбердің ішіндегі сутегіні сипаттайтын қасиеттердің 
артығын табуы керек. Табылған артық сөздер мен реакциялар да сутегіге тән [5]. 
Кесте 2. «Артығын тап» 
/ Gas \ / Hydrogen \ 
reducer 
Ауадан 
жеңіл 
Жауабы: reducer 
Жауабы: hydrogen 
/ 2H2O— \ / CuO+H
2
= N. 
/ 2H2+O2=2H2 \ / 2Na+H2= \ 
/ 2H2T+O2 \/ Cu+HO \ 
/ O \/ 2NaH \ 
/ Zn+2HCl= \ 
Ca+2H2O= 
/ ZnCl
2
+H
2
| \ 
/ Ca(OH)2+H2t \ 
Жауабы: CuO+H2=Cu+H2O 
Жауабы: Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2t 
125 • 

ВЕСТНИК КазНПУ им Абая Серия «Естественно-географические науки» №3(49),2016 г. 
6. Оқушылардың назарына қазақша «СУТЕК» деп жазылған сөзжұмбақ ұсынылады. Бұл 
сөзжұмбақтың жауаптары ағылшын тілінде толтырылады. 
С 
<>
 6 6-
У 
О 0 О 
Е 
К 
V
 0 О О 0 О 
1. Сутектің тотықсыздандырғыш қасиеті (reducer) 
2. А.Лавуазьенің сутекті атауы (hydrogene) 
3. Сутекті электролиз әдісі арқылы алатын орын (industry) 
4. Сутекті ең алғаш тапқан ғалым (Cavendish) 
5. Сутекті өнеркәсіпте алудың тағы бір әдісі (Hydrocracking) 
7. Сабақты бекіту. Рефлексия. Инсерт әдісі арқылы кері байланыс жасау. Оқушыларға мынадай 
кестелер таратылады: 
Кесте 3. Инсерт кестесі 
I learned 
I know 
I want to learn 
8. Үйге тапсырма беру. Сутектің қолдандылуы бойынша мынадай химиялық билингвалды сөздікті 
толтыру. 
Кесте 4. Сутегінің қолданылуы 
Сутегінің қолданылуы / Uses of hydrogen 
Оксидтерден металдарды бөліп алу 
Synthesis of hydrogen chlorine 
Тұз қышқылын алу 
Fuel for the engine 
Аммиак синтезі 
Production of fertilizers 
Билингвизмнің көпөлшемдік пәнаралық феномен ретіндегі оның теориялық негіздері және 
педагогикалық ерекшеліктері айқындалды. Орта мектеп химия курсында билингвалды оқытуды 
ұйымдастыру жолдары көрсетілді және оны жүзеге асырудың әдістері қарастырылды [6]. 
1. Певзнер М.Н., Ширин А.Г. Билингвальное образование в контексте мирового опыта. - Новгород: 1999. - 96 с. 
2. Галськова Н.Д., Коряковцева Н.В., Мусницкая Е.В., Нечаев Н.Н. Обучение на билингвальной основе как 
компонент углубленного языкового образования. Иностранные языки в школе. - 2003. №13. - С.12-16. 
3. Зелезинский А.Л. Методика внеклассной работы по химии в школах с углубленным изучением иностранного 
языка: Дис.на соис.учен.степени канд.пед.наук. - СПб.,2004. - 186с. 
4. Нұгыманұлы И., Шоқыбаев Ж.Ә., Онербаева 3.О. Химияны оқыту әдістемесі / Оқу құралы. - Алматы, 2005. -
355 б. 
5. Lipp U. Mind Mapping in der Schule. - B: Padagogik, 10/1994. 
6. Naturwissenschaft im Unterricht. Hett, 4/1997. 
126 

Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің ХАБАРШЫСЫ «Жаратылыстану - география гылымдары» сериясы №3(49), 2016 ж. 
127 
Резюме 
Кобланова О.Н. - к.х.н., доцент, город Джетысай, Университет «Сырдария», koblanova.o.n@mail.ru, 
Назаркулова А.Ө. - магистрантка ІІ-курса, город Джетысай, Университет «Сырдаітия»^!^^®?^^™, 
Абдуразова П.А. - PhD докторант, город Шымкент, ЮКГУ им.М.Ауэзова, abdurazova-p@mail. ru, 
Райымбеков Е.Б. - магистрант І-курса, город Шымкент, ЮКГУ им.М.Ауэзова. eplusr@bk.ru, 
Билингвальное обучение как новый метод обучения химии 
Усовершенствование качества образования в нашей стране прежде всего связано с повышением качества 
учебных предметов. 
Понятие «билингвальное обучение» подразумевает изучение одного предмета на взаимосвязи двух языков 
(родной язык и другой). На сегодняшний день в Казахстане при обновлении общества, при интеграции отраслей 
европейского образования, науки и культуры появилось опыт по билингвальному образованию, который 
соответствует новым условиям глобализации. В связи с этим открываются новые научные и методические центры, 
которые характеризуют особенности поликультурного воспитания и билингвального образования, и конечно же, 
интерес к таким учреждениям растут. Значимость билингвального образования растет в связи с экономической и 
социальной глобализацией, укрепление международных отношений и изменение геополитических ситуации в мире. 
Основная цель билингвального обучения - перенимая мировой опыт, разработать теоретико-методологическую и 
дидактика-методическую основу непрерывного билингвального обучения. Исходя из цели формулируем некоторые 
задачи: 
- теоретический обосновать билингвизм как межпредметный феномен и рассмотреть его педагогическую 
особенность; 
- разработать методику билингвального обучения химии в средней школе. 
В статье рассматривается современное технология обучения - теоретические аспекты билингвального обучения 
химии, его организация и пути внедрения в учебный процесс. С целью развития познавательных способностей, 
словарных запасов учеников, а также, обозначить место билингвального обучения в химии была разработана 
методика билингвального обучения на тему «Водород» в 8-классе. В методике уроке приводится игры 
эвристического характера, такие как химический лабиринт, третий лишний, последовательный перевод, кроссворд. 
Для ознакомления мнениями учащихся об уроке дается метод обратной связи виде таблиц инсерт. Наряду с этим, 
приводится условия для учителей, которые проводят билингвальное обучение химии, их действия при работе с 
учениками. 
Ключевые слова: билингвальное, методика обучения, педагогическая технология, водород, химический 
лабиринт, обратная связь, инсерт. 
Summary 
Koblanova O.N. - c.sci.chem., assistant professor, Zhetysai, «Syrdariya» universiry, koblanova. o. n@mail. ru, 
Nazarkulova A.O. -2-ndyear master student, Zhetysai, «Syrdariya» universiry, bekjan@mail.ru, 
Abdurazova P.A. - 2-ndyear doctoral candidate of PhD, Shymkent, M.Auezov SKSU. abdurazova-p@mail.ru, 
Raiymbekov Y.B. - 1-styear master student, Shymkent, MAuezov SKSU. eplusr@bk.ru, 
Bilingual education as a new method of teaching chemistry 
Improving the quality of education in our country, primarily due to the improvement of the quality of academic subjects. 
The concept of "bilingual education" implies the study of one subject to the relationship of the two languages (mother 
language and other). Today in Kazakhstan in the renewal of society, with the integration of the European branches of 
education, science and culture came of experience in bilingual education, which corresponds to the new conditions of 
globalization. In this connection, it opens up new scientific and methodological centers that characterize the features of 
multicultural education and bilingual education, and of course, the interest in these institutions grow. The importance of 
bilingual education is increasing due to the economic and social globalization, the strengthening of international relations and 
change the geopolitical situation in the world. 
The main goal of bilingual education - learning from international experience, to develop a theoretical and methodological 
and didactic-methodological basis of continuous bilingual education. Based on the objectives we formulate some problems: 
- Theoretically grounded bilingualism as an interdisciplinary phenomenon and examine its pedagogical features; 
- Develop a methodology of bilingual teaching chemistry in high school. 
The article deals with modern technology education - theoretical aspects of chemistry bilingual education, its organization 
and the way of implementation of the learning process. In order to develop cognitive abilities, vocabulary students, as well as 
to designate a place of bilingual education in chemistry method was developed bilingual education on the topic of "Hydrogen" 
in the 8th grade. The lesson procedure is heuristic nature games, such as a chemical labyrinth, Ted, consecutive translation, 
crossword. Read opinions of students about the lesson given by the method of feedback tables insert. At the same time, it 
provides the conditions for teachers who conduct bilingual teaching chemistry, their action when dealing with students. 
Keywords: bilingual, teaching methodology, pedagogical technology, hydrogen, chemical labyrinth, feedback insert. 

ВЕСТНИК КазНПУ им Абая Серия «Естественно-географические науки» №3(49),2016 г. 
ТУРИЗМ 
ӘОЖ 72.012 (574.2) 
Қ А З А Қ С Т А Н Д А  Е М Д І К - С А У Ы Қ Т Ы Р У  Т У Р И З М І Н  Д А М Ы Т У Д Ы Ң 
Т А Б И Ғ И  А Л Ғ Ы Ш А Р Т Т А Р Ы 
Есенғабылова А.Қ. - Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия ұлттықуниверситетінің PhD докторанты, 
Астана, Қазақстан, aiman_13_90@mail. ru 
Омаров Қ.М. - Абай атындагыҚазақұлттықпедагогикалықуниверситетінің, ага оқытушысы, п.г.к. 
Алматы, Қазақстан, kairat62@bk.ru 
Берілген мақала отандық емдік-сауықтыру туризмі саласын, оның ішінде курорттық қызметтер нарығын 
дамытудың табиғи алғышарттарын бағалауға бағытталған. Мақалада Қазақстанның рекреациялық әлеуетінің емдік-
сауықтыру жүйесін талдау негізінде емдік-сау^іқт^іру туризмінің даму перспективалары қарастырылған. Емдік-
сауықтыру туризмінің рекреациялық ресурстарын бағалау табиғатты пайдалануды оңтайландыру мен курорттық 
кешенді дамыту үшін қажетті алғышарт болып табылады. Осы мақсатта Қазақстанның бірнеше аймақтарының 
табиғи рекреациялық ресурстарын бағалай отырып, аймақтардың рекреациялық әлеуетін салыстыру мақсатында 
аудандастыру жүргізілді. Берілген аймақтарда бальнеологиялық және климаттық ресурстарды талдау барысында 
рекреациялық тартыімдылығы мен емдік-сау^іқт^іру туризмін дамыту мүмкіндігін бағалау үшін 20 гидроминералды 
аудан бөлініп алынды. Жасалған талдаулар негізінде Қазақстанның табиғи рекреациялық ресурстарының карта-
сызбасы құраст^ір^ілд^і. Сонымен қатар гидомнералды аудандардың рекреациялық ресурстарының сандық және 
сапалық сипаттамасы берілді. Нәтижесінде, Қазақстанның гидроминералды аудандары өте жоғары және жоғары, 
орташа және төмен рекреациялық әлеуетке сәйкес 4 топқа топтастырылған. Зерттеу нәтижелері жоғары рекреа-
циялық әлеуетке ие, бірақ әлеуметтік-экономикалық рекреациялық ресурстар тарабынан аз игерілген аудандарда 
емдік-сауықтыру туризмі саласының дамуын тежейтін мәселелерді анықтауға және берілген аудандарды дамыту 
бойынша ұсыныстар қал^іптаст^іруға мүмкіндік береді. 
Түйін сөздер: емдік-сауықтыру туризмі, емдік балшық, минералды су, рекреация, шипажай. 
Емдік-сауықтыру туризмі туристік аудандардың рекреациялық әлеуетін игерудің перспективті 
бағыттарының бірі болып табылады. Атақты неміс ғалымы W.Nahrstedt анықтамасына сәйкес, емдік-
сауықтыру туризмі жергілікті және шетелдік туристердің тұрақты елді мекенін ауыстырған және оларға 
сауықтыру бағдарламалары ұсынылған жағдайда бальнеологиялық және өзге де курорттарға баруын 
қамтиды [1]. Доктор Aris Ikkos емдік-сауықтыру туризмі, негізінен, термальды туризммен және емдік 
мақсатта минералды бастауларға барумен байланысты деп есептейді [2]. Туризмнің бұл түрі табиғи-
ресурстық бағытталуымен ерекшеленеді. 
Қазақстан республикасы аумағында бальнеологиялық мақсатта пайдаланылатын минералды су 
қорлары тәулігіне 29800 м
3
құрайды, олар барлық жер асты минералды суларының 0,5%-ын құрайды [3]. 
1970 жылдың басында Ж.Сыдықов Қазақстан аумағында жер асты минералды суларының 6 бальнео-
логиялық тобын бөліп қарастырды және әр топтың сипаттамасын берді [4]. Қазақстан, сонымен қатар, 
емдік қасиеті бар минералды балшықтардың шексіз қорына ие. 
Табиғи рекреациялық ресурстарды талдау негізінде рекреациялық тартымдылығы мен емдік-
сауықтыру туризмін дамыту мүмкіндіктерін салыстырмалы бағалау мақсатында 20 гидроминералды 
аудан бөлініп алынды. Аудандарды кешенді бағалау үшін анықтаушы көрсеткіштері мен жекелеген 
табиғи элементтердің өзара байланысын ескере отырып баллдық жүйе пайдаланылды (1-кесте). 
128 

Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің ХАБАРШЫСЫ «Жаратылыстану - география гылымдары» сериясы №3(49), 2016 ж. 
Кесте 1 - Қазақстанның гидроминералды аудандарының рекреациялық әлеуетін бағалау 
№ 
Гидроминералды аудандар 
Минералды емдік 
ресурстар 
Климаттық 
ресурстар 
Мара
л 
өсір
у 
жән
е 
н к 
I 
Маңғыстау-Үстірт 
2 
2 
1 
2 
-
1,75 
II 
Жайық-
Ырғыз 
II A 
Жайық-Аралсор 
1 
0 
1 
1 
-
0,75 
II 
Жайық-
Ырғыз 
II Ә 
Индер-Ембі 
1 
1 
1 
2 
-
1,25 
II 
Жайық-
Ырғыз 
II Б 
Елек-Шалқар 
1 
1 
0 
1 
-
0,75 
III 
Есіл-
Тобыл 
III A 
Тобыл 
3 
1 
0 
1 
-
1,25 
III 
Есіл-
Тобыл 
III Ә 
Есіл 
2 
2 
3 
0 
-
1,75 
IV 
Сарыарқа 
IV A 
Шортанды-Ерейментау 
3 
0 
3 
1 
2 
2,25 
IV 
Сарыарқа 
Р/Ә 
Қарқаралы-Баянауыл 
2 
1 
1 
1 
-
1,25 
IV 
Сарыарқа 
Г7Б 
Ұлытау-Атасу 
2 
1 
0 
1 
-
1 
V 
Ертіс-Құлынды 
2 
1 
1 
1 
-
1,25 
VI 
Алтай-
Тарбағатай 
VI А 
Алтай 
2 
1 
0 
1 
3 
1,75 
VI 
Алтай-
Тарбағатай 
VI Ә 
Сауыр Тарбағатай 
1 
1 
1 
1 
-
1 
VII 
Балқаш-Алакөл 
2 
0 
3 
2 
-
1,75 
VIII 
Жетісу Алатауы 
1 
0 
1 
1 
-
0,75 
IX 
Іле 
2 
3 
1 
2 
-
2 
X 
Тянь-Шань 
X А 
СолтүстікТянь-шань 
3 
3 
1 
1 
1 
2,25 
X 
Тянь-Шань 
ХӘ 
Талас-Өгем 
1 
2 
0 
2 
-
1,25 
XI 
Шу-
Сырдария 
XI А 
Шу-Сарысу 
0 
0 
1 
2 
-
0,75 
XI 
Шу-
Сырдария 
XK3 
Келес-Шардара 
3 
2 
1 
3 
-
2,25 
XI 
Шу-
Сырдария 
Сырдария-Арал 
1 
1 
1 
2 
-
1,25 
Ескерту: Автормен құрастырылған 
Балл бойынша аудандастыру 2-кестеде келтірілген көрсеткіштерге сәйкес жүргізілді. 
Кесте 2 - Рекреациялық ресурстарды баллдық бағалау көрсеткіштері 
Минералды 
су көздерінің 
саны 
Минералды 
сулардың 
жалпы қоры, 
м
3
/тәулік 
Емдік 
балшық кен 
орындарының 
саны 
Орташа тәуліктік ауа 
температурасы 10
0
 C 
асатын кезеңнің 
ұзақтығы 
бағалау бойынша жалпы 
орташа балл 
0 
-
<700 
-
< 140 
0 - 1,1 
төмен 
1 
1-3 
700-2000 
1-3 
140-179 
1,2 - 1,5 
орташа 
2 
4-6 
2000-6000 
4-6 
180-200 
1,6 - 1,9 
жоғары 
3 
> 6 
>6000 
> 6 
> 200 
2-3 
өте жоғары 
Ескерту: Автормен құрастырылған 
Жалпы орташа балл бойынша барлық гидоминералды аудандар рекреациялық тартымдылығына 
сәйкес 4 топқа бөлінді, олардың шекарасы рекреациялық ресурстардың сандық және сапалық сипатта-
маларына байланысты анықталды. Жүргізілген талдаулар нәтижесінде рекреациялық әлеуеті әр түрлі 
деңгейдегі гидроминералды аудандар бөлініп алынды (1-сурет). 
129 -

ВЕСТНИК КазНПУ им Абая Серия «Естественно-географические науки» №3(49),2016 г. 
Сурет 1 - Қазақстанның табиги рекреациялық ресурстарының карта-сызбасы 
Ескерту: [3], [5] дерек көздері негізінде автормен құрастырылган 
Табиғи рекреациялық әлеуеті өте жоғары гидроминералды аудандар кең ауқымды табиғи ресурс-
тармен және қолайлы климаттық жағдайларымен сипатталады. Оларға келесі аудандар жатқызылды: 
Шортанды-Ерейментау, Іле, Солтүстік Тянь-Шань және Келес-Шардара. Табиғи рекреациялық әлеуеті 
жоғары гидроминералды аудандар тобына Маңғыстау-Үстірт, Есіл, Алтай және Балқаш-Алакөл кіреді. 
Орташа табиғи рекреациялық әлеуетке ие гидроминералды аудандарға Индер-Ембі, Тобыл, Қарқаралы-
Баянауыл, Ертіс-Құлынды, Талас-Өгем және Сырдария-Арал жатқызылды. Табиғи рекреациялық әлеуеті 
төмен гидроминералды аудандар тобына Жайық-Аралсор, Елек-Шалқар, Ұлытау-Атасу, Сауыр-
Тарбағатай, Жетісу Алатауы және Шу-Сарысу кіреді. 
Аса перспективті гидроминералды аудандар ретінде орташа деңгейде игерілген Іле, Балқаш-Алакөл, 
Есіл және Маңғыстау-Үстірт аудандарын атап өтуге болады. 
Іле гидроминералды ауданы минералды су көздерінің ең жоғарғы әлеуетіне ие, олардың жалпы қоры 
8130 м
3
/тәулік құрайды. Бұл гидроминералды ауданның аймағының көп бөлігі Алматы облысының 
туризмді дамыту мастер-жоспарына сәйкес Қарадала кластерінің құрамына кіреді. Мастер-жоспардың 
шеңберінде бальнеологиялық ресурстарды зерттеу мен бағалау, жаңа емдеу-сауықтыру орындарын 
қалыптастыру және бар мекемелердегі инфрақұрылымның сапасын жақсарту, жергілікті тұрғындар 
арасынан кадрлар даярлау жоспарланады [6]. 
Балқаш-Алакөл гидроминералды ауданының аймағында 4 минералды су көздері және 10 емдік 
балшық кен орындары орналасқан, сонымен қатар оның аумағының көп бөлігін Балқаш көлі мен 
Алакөлдің жағалаулары алып жатыр. Балқаш-Алакөл гидроминералды ауданының кейбір аймақтары 
Алакөл-Жетісу және Шығыс-Балқаш, сонымен қатар Қапшағай кластерлерінің құрамына кіреді. Кластер 
шеңберінде қазіргі таңда Алакөлдің жағалауында сауықтыру мекемесінің құрылысы жүргізілуде [6]. 
Емдік-сауықтыру туризмімен қатар, бұл ауданда жағажайлық, танымдық және спорттық туризм түрлерін 
дамытудың мүмкіндігі зор. 
Есіл гидроминералды ауданының аймағында 6 минералды су көздері және 7 емдік балшық кен 
орындары орналасқан. Қазіргі таңда Есіл гидроминералды ауданының минералды ресурстарының 
130 

Абай атындагы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ «Жаратылыстану - география гылымдары» сериясы №3(49), 2016 ж. 
131 
базасында Серебряный бор және Транссиб шипажайлары жүмыс істейді. Бүл аймактағы көлдердін емдік 
балшыктары базасында бірнеше балшыкпен емдеу орталыктарын салуды үсынамыз. 
Манғыстау-Үстірт гидроминералды ауданынын аймағында 4 минералды су көздері және 1 емдік 
балшык кен орындары орналаскан, сонымен катар онын аумағында термалды су көздері бар. Бүл 
минералды ресурстар базасында Шағала шипажайы мен Кендірлі курорты жүмыс істейді. Алайда, бүл 
ауданнын игерілу дәрежесі төмен, осыған байланысты минералды су көздерінін базасында бальнео¬ 
терапия мен талассотерапияға маманданатын емдік-сауыктыру орталыктарын ашуды үсынамыз. 
Жоғарыдағы акпаратты корытындылай келе, Қазакстанда бүл саланы дамытуды тежейтін басты 
мәселелерге перспективті аудандарда жана санаторлы-курортты мекемелер салу және бар мекемелерді 
жетілдіру үшін инвесторлар мен мемлекеттік колдаудын жетіспеушілігін жаткызуға болады. Емдік-
сауыктыру туризмін дамыту үшін аймактарда кен аукымды ғылыми-зерттеу жүмыстарын жүргізу, 
инвесторларды тарту және инфракүрылымды дамыту кажет. Қазакстан Республикасынын туристік 
саласын дамытудын 2020 жылға дейінгі түжырымдамасында емдік-сауыктыру туризмін дамытудын 
маныздылығы атап өтілген және осыған байланысты көптеген шаралар жүзеге асырылуда. 
1. Nahrstedt W. Wellness: A New Perspective for Leisure Centers, Health Tourism, and Spas in Europe on the Global 
Health Market. In: K. Weiermair& C. Mathies (Eds.), TheTourism and Leisure Industry: Shaping the Future, New York: 
HaworthHospitality Press, 2004. Pp. 181-198 
2. Ikkos A. Health tourism: new challenge in tourism. In: GBR Consulting. 2002.http://www.gbrconsulting.gr/articles/ 
Веселов В.В. и др. Справочник «Месторождения подземных вод Казахстана». - Алматы, 1999. 
3. Сыдыков Ж.С. и др. Лечебные минеральные воды Казахстана. - Алма-Ата, 1972. - 140 с. 
4. ҚазақстанРеспубликасыныңұлттық атласы. - Алматы, 2010. 
5. Алматы облысының Туризм басқармасының сайты. - Электронды ресурс. - http://turizm-
zhetysu.gov.kz/?p=317 

жүктеу/скачать 2,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: