D славянлар  [1]  9  9

9 
9. Мәтин бойичә икки дәрияниң арисида орунлашқан цивилизацияни үгинишкә немә 
тәсир қилиду? 
 
A лай тахтилар 
B турмушлуқ нәрсиләр 
C қедимий буюмлар 
D таш тахтилар 
[1] 
10. Төвәндики ениқлимиларниң қайсиси мәтиндики мәлуматларға мувапиқ келиду?
 
1) Ассирия падишаси адәмләр саздин яритилған дәп һесаплиған.
2) Қедимдин адәмләр папирусқа яғач таяқчилар билән язған. 
3) Папирус – йепишқақ шәрбәт бөләләйдиған өсүмлүк. 
4) Һазирқи вақитта әң йоған әсәр Лондон музейида сақланған. 
A 1 
B 2
C 1, 4 
D 3, 4 
[1] 
[Барлиғи: 10 балл] 
 
 
Задание 2. Мәтиндики мәлуматларни пайдилинип, соалларға җавап бериң. 
Һәрбир соалниң ахирида квадратлиқ тирнақчида [ ] униңға берилгән балл көрситилиду. 
Шуниң билән биллә тилниң сүпити үчүн 5 балл берилиду.
Имарәткә нурғун тәбиий бошлуқ берилгән чоң шәһәрләрдә йешил чедир тәбиәткә 
кәлтүрүлгән зиянниң алдини елишниң әң муһим чариси болуп һесаплиниду. Чедирни 
селиштики бу усул бир квадрат метр йәрниң нәрқи наһайити жуқури болғанлиқтин вә 
чедирниң бошлуқни ишлитиш арқилиқ йешил мәйданчиларниң тапчиллиғини 
толуқтурушқа, дәм елиш вә итстираһәт орунлирини орунлаштурушқа мүмкинчилик 
яритиш билән биллә бу чарә наһайити әһмийәтлик болди.
Ассирия билән Вавилон шәһәрлирини «йешил чедирниң» вәтини ретидә 
һесаплиниду (2500 жил илгири). Бирақ әң даңлиқ болғини, әлвәттә, аләмниң йәттинчи 
карамити сүпитидә тонулған Вавилонниң асма бағлири. 
Бүгүнки таңда чедирларда йешиллиқ мәдәнийитини вуҗутқа кәлтүрүштә даңқи чиққан 
дөләтләр Улуқ Британия, АҚШ, Германия вә Швейцарияләр болуп һесаплиниду. 
Йешил чедирларни барлиққа кәлтүрүштә... бир нәччә сәвәпләр бойичә: 
1. Йешил чедирлар һавани сүзиду, һәртүрлүк паскинлаштурғучи маддилар билән 
шуниң ичидә СО2 (углекислиқ газ) билән күришиду. 
2. Өсүмлүкләр билән топа шавқун изоляциясини яхши тәминләйду. 
3. Йешил чедирларда ямғур сүйи жиғилиду, уни тазилашқа вә күндүлүк турмушта 
қоллинишқа болиду. 
4. Йешил чедирлар еғир металлар билән башқиму паскинлаштурған нәрсиләрни ямғур 
сүйидин сүзиду.

10 
5. Йешил чедирларларниң болуши селинған шәһәр мәйданида явайи һайванларни 
көпийишигә елип келиду 
Бирақ, Қазақстандики мурәккәп экологиялик шараит истиқамәт қилғучиларниң 
беваситә саламәтлигигә тәсир тәккүзидиған әтрап муһитниң тазилиғиға ғәмхорлуқ 
ясашни тәләп етишигә қаримастин, җумһурийәттә климатлиқ вәзийәтләргә 
мунасивәтлик йешил чедир идеси техи тәрәққий әтмигән.
1. Мәтинниң төртинчи абзацидики көп чекитләрниң орниға қандақ сөзни қоюшқа 
болиду? 
[1] 
2. Мәтингә асасән, немә үчүн Қазақстанда чедирни йешиллаштуруш бойичә лайиһәләр 
қараштурулмиған? 
[1] 
3. Мәтингә асасән, немә үчүн заманивий дунияда «йешил чедир» актуаллиқ роль 
атқуриватиду? 
[1] 
4. Мәзкүр мәтин қандақ мәхсәт асасида йезилған? 
[1] 

жүктеу/скачать 0,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: