Ғұ мар Қа раш тың ді ни мұ ра ла ры

184
Жас тайы нан же тім дік кө ре ді. Ауыл мол да сы нан оқып, сау ат аша ды. 
Кей ін нен Уфа қа ла сын да ғы жо ға ры мед ре се де оқи ды. Кей бір де рек тер 
бой ын ша Ыс там бұл да бі лім ал ған делінеді. 
Шы ғар ма ла рын да за ман, өмір, дін-ша ри ғат, та би ғат, ма хаб бат, та ғы 
бас қа мә се ле лер ту ра лы тол ға на ды, пат ша үкі ме ті нің отар лау шы лық 
сая са тын, жер гі лік ті әкім дер дің екіжүз ді лі гін сы нап, ха лық қа адал 
қыз мет ету ге үн дей ді. Өз ті лі мен мә де ние тін сақ тай оты рып, ғы лым, 
бі лім ге ұм ты лу ды, мә де ни ет ті ел дер ден үл гі алу ды на си хат та ған.
1902 жыл дан өз ауы лын да ба ла оқыт қан. 1911–1913 жыл да ры 
«Қа зақ стан» га зе тін де жұ мыс іс тей ді. Орын бор да Шәң ге рей Бө кеев тің 
қам қор лы ғы мен «Шай ыр», «Көк сіл дер» ат ты екі жи на ғын жа рия лай ды. 
Ғұ мар Қа раш тың «Ба ла тұл пар, «Қар лы ғаш», «Ту мыш», «Аға тұл-
пар», «Тұ рым тай» деп ата ла тын бес поэ зия лық, «Ойға кел ген пі кір ле рім», 
«Өр нек», «Бә дел қа жы» дейт ін үш зерт теу кі та бы жа рық көр ген.
Ғұ мар Қа раш 1917 жыл ғы Ақ пан төң ке рі сі нен кей ін ұй ым дас қан 
«Алаш» пар тия сы на, Ала шор да үкі ме ті не үл кен үміт пен қа рап, 
«Алаш тың аза мат та ры на», «Не ден қор қам?», «Күн ту ды» ат ты ар ман 
мен үміт ке то лы өлең де рін жа рия лай ды. 1918 жы лы Ор да да ғы пе да го ги-
ка лық тех ни кум да са бақ бе ре ді. 
Бө кей гу бер ния лық ат қа ру ко ми те ті мұ ға лім де рі нің 1-съезі не 
(24 қыр күй ек, 1918 жыл), 1918–1920 жыл да ры өт кен Бө кей гу бер ния лық 
ат қа ру ко ми те ті ке ңес те рі нің І, ІІ, ІІІ, ІV съез де рі не де ле гат бо лып 
қа тыс қан.
Қа зақ тың тұң ғыш пе да го ги ка лық жур на лы «Мұ ға лім ге» бас шы лық 
етіп, сол жур нал да «Пе да го ги ка» ат ты ең бе гін жа рия лай ды. 1920 жы лы 
Бө кей гу бер ния лық ат қа ру ко ми те тін де бө лім бас қар ған. 
Ғұ мар Қа раш – ХХ ға сыр дың бас ке зін де гі «Қа зақ дұ рыс ты ғы», 
«Қа зақ стан», «Ай қап», «Дұ рыс тық жо лы», «Шо ра», «Абай» си яқ ты га зет, 
жур нал дар да «Бұл қай за ман?», «Ті рші лік та ла сы», «Тән сіз жан жоқ», 
«Жас тар ға», «Әри не кү нел ту ке рек», «Ұлт жә не ту ған ел», «Әсер», «Қа-
зақ тар ха қын да», «Заң мә се ле сі», «Жү ген сіз дік адам ға жол ма еді?», та ғы 
бас қа ма қа лала рын жа рия ла ған.
Ғұ мар Қа раш шы ғар ма ла рын «Ғұ мар Қа раш ба ла сы», «Бө кей елі нің 
ба ла сы», «Ғұ мар Қа ра шұлы», «Ахун Ғұ мар Қа ра шұлы», «Ора зақай», 
«Ғұ мар әл-Қа ра ши», «Ғұ мар Қа раш», «Ғ.Қ», «Ғ.Мұш тақ», «Ғаб дол ла 
Мұш тақ», «Қа зақаев», «Ғұ мар Қа ра шев» де ген есім дер мен жа рия лап 
отырды.
Ғұ мар Қа раш шы ғар ма ла ры қа зақ ті лін де мек теп оқу лық та рын да, 
орыс ті лін де жа рық көр ген «Қа зақ поэ зия сы ның ан то ло гия сы» (1958 ж.) 
мен «Қа зақ стан ақын да ры» (1978 ж.) жи на ғын да, мер зім ді бас па сөз 
бет те рін де жа рия лан ған. Өлең, тол ғау ла ры мен фи ло со фия лық ой-тол-
ғам да ры жә не әң гі ме, ма қа ла ла ры 1994 жы лы жа рық көр ді («За ма на», 

185
Ал ма ты, «Ғы лым» бас па сы, 1994). 1921 жыл ғы 12 сәу ір де Құ нан шап қан 
де ген жер де қа рақ шы лар қо лы нан қа за та ба ды.
1. Бұ қар жы раудың ха лық қа сі ңір ген ең бе гін атаң дар.
2. Ыбы рай Ал тын са рин нің «ке мел адам» ре тін де гі бей не сін си-
пат таң дар.
3. Бекет ата туралы QR-code-тағы қосымша мәліметпен танысып 
(178-бет), оның портретін толық ашыңдар.
1. Не лік тен Абай шы ғар ма ла рын да се зім нің, иман-
ның ор нын ерек ше көр сет ті? Ха кім кім дер дің 
ең бек те рі не сүй ен ді? Адам ке мел дік ке же туі үшін 
не іс теуі ке рек? QR-code ар қы лы мә лі мет ті тың-
дап, ой бө лі сің дер.
2. Мәш һүр Жү сіп өз та ны мын да жү рек та за лы ғы ұғы мын не мақ-
сат пен бас ты орын ға қоя ды?
Абай жас тар қан дай ру ха ни ілім ге на зар ау дар са деп ар ман-
да ды? Қа зақ әде бие ті пәні жә не «Абай та ну» кур сы мұ ға лім де рі мен 
ақыл да са оты рып, «Абай дың «Толық адам ілімі» де ген та қы рып та 
бас па сөз кон фе рен ция сын өт кі зің дер.
Абай дың «Он тоғызыншы қа ра сө зін де гі»: «Адам ата-анадан 
туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүние-
дегі жақсы, жаманды таниды дағы, сондайдан білгені, көргені көп 
болған адам білімді болады», – де ге нін тал даң дар.
Ол үшін осы қа ра сөз ді топ ішін де «Са ма ра лық тәсілмен» ке-
зек те сіп, то лық оқың дар. Та қы ры бы мен идея сы на жә не көр кем-
дік ма ңы зы на тоқ та лың дар. Әр бір сөй лем ге мән бе рің дер.
1) Қа ра сөз ді үзін ді лер ге бө ліп оқың дар.
2) Топ ішін де оқыл ған үзін ді лер ді өза ра тал қы лаң дар.
3) Бе ріл ген үзін ді лер дің маз мұ нын аша тын 9–10 түй ін сөз 
жа зың дар.
4) Әр бір топ іші нен бір оқу шы үзін ді ні маз мұн дап бе ре ді.

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: