Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық

41
§7. Шығыс елдерінің діни 
дүниета ным жүйелері. Зәрдүштік діни 
ілім жүйесі 
Ведалық кезеңнің ерекшелігі неде?
Ежел гі үн ді лер дің ді ни та ны мы. 
Кө не за ман дар да (Ве да лық ке зең) 
Үн ді же рі не сол түс тік жақ тан көш пен ді 
арий тай па ла ры
кел ген. Олар 
ас пан, жер, от, жел, су, т.с.с. та би ғат ты «бас қа рып» тұр ған көп құ дай-
лар ға та бын ған.
 
Олар ға
 
құр бан дық ша лып, от жақ қан. Құр бан дық ша лу 
ке зін де құ дай лар ға мақ тау өлең дер айт ып, би би ле ген. Кейін сол ма дақ 
өлең дер дің мә ті ні жа зы лып, ол Ве да деп атал ған. Ве да – кө не үн ді лер дің 
ді ни та ны мы ның (ин ду изм) кө зі. Төрт Ве да сақ талып қалған: «
Риг ве да»
, 
«
Са ма ве да», «Яд жур ве да»
жә не «
Ат хар ва ве да»
. Ежел гі Үн ді ді ні нің сол 
ке зе ңі (б.з.б. ІІ–І мың жыл дық) 
Ве да лық ке зең
деп атал ды. Арий лер бұл 
ке зең де жер гі лік ті үн ді ха лық та ры мен ара ла сып, дін де рі жа ңа ша да ми 
бас та ған. Бұ рын ғы құ дай лар дың қа та ры на 
өмір, ма хаб бат
құ дайы сияқ-
ты жа ңа құ дай лар қо сыл ды. Құр бан дық қа ша лын ған мал дар дың ор нын 
кү ріш, өсім дік майы, же міс-жи дек тер ауыс тыр ды. Ді ни рә сім дер орын-
дау ке зін де 
брахмандар 
бас ты рөл ат қар ған. 
Касталық ұғым қалай пайда болды?
Ве да кі тап та рын оқи ала тын сол ке зең де гі ең сау ат ты адам дар брах-
ман дар (дін қыз мет кер ле рі) еді. Брах ман дар кө не үн ді лер қо ға мын да 
өте жо ға ры бе дел ге ие бол ды. Олар дың мүл кі не тиісу ге, сөз де рін өті рік-
ке шы ға ру ға бол ма йтын еді. Ве да лық әдет-ғұ рып тар уа қыт өт кен сай ын 
қиын дай бер ді. Брах ман дар олар ды жа ңа за ман ға лай ық тап, қа жет ті-
лі гін ұғын ды ру ға ты рыс ты. Олар ежел гі гимн дер ді жат қа ай тып, Ве да 
кі тап та рын тү сін ді ріп, ді ни ұғым дар ды қа лып тас ты рып отыр ды. Брах-
мандар 
«Риг ве да»
кі та бы бой ын ша әр адам ту ға ны нан бел гі лі бір кас та ға 
(сынып, топ) жа та ды деп тү сін дір ді. Он да ғы жаз ба да Пу ру ша де ген құ-
дай дың мың ба сы, мың аяғы бар. Оның аузы нан – ді ни адам дар (
брах­
ман дар
), қо лы нан – әс ке ри адам дар (
кшат ри лер
), де не сі нен – сау да гер-
лер, қо лө нер ші лер, ди қан дар (
вай ши лар
), та ба ны нан – тө мен гі тап құл-
дар, ке дей лер (
шуд ра лар
) шық қан. Ба сы нан – ас пан, ойы нан – ай, кө зі-
нен – күн пай да бол ған. Брахмандар адам ның бел гі лі бір кас та да тууына 
оның бұ рын ғы өмі рі, іс те ген кү нә сі (кар ма) әсер ете ді деп тү сіндірді. Осы 

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: