-сурет. Сатурн ғибадатханасы. Рим  38

38
Е жел гі рим дік тер құ дай лар ға мал ша лу не ме се же міс-жи дек тен құр-
бан дық бе ру ке зін де ар найы дұ ға лар оқып, рә сім дер орын да ған. Олар да 
құр бан дық ша лу ке зін де құ дай ға жа сал ған дұ ға ның ма гия лық кү ші бар 
де ген се нім бол ған.
Ежелгі Месопотамия діндеріне қандай діндер 
жатады? Олар қалай, қашан пайда болды?
Ежел гі Ме со по та мия дін де рі
. Ежел гі Ме со по та мия аймағында жа-
сал ған ар хе оло гиялық қаз ба лар дың нә ти же сін де мұнда түр лі дін дер дің 
бол ға нын бай қауға бо ла ды. Қаз ба жұ мыс та ры нан та был ған зат тар ға 
қа ра ған да он да 
по ли те ис тік се нім
ба сым бол ға ны аңғарылады. Сонымен 
қатар 
мо но те ис тік дін дер
де кездеседі. 
Атақты шумеролог С.Крамердің «Жазу Шумерден басталады» деген 
еңбегінде: «... олардың б.з.б. 4 мы ңын шы жыл да ры Ор та Азия дан Ме со-
по та мияға, қазіргі Оңтүстік Ирак жеріне қо ныс ау дар ған түр кі лер мен 
туыс қауым де ген бол жам бар. Се бе бі шу мер мә де ниеті мен Ор та Азияда-
ғы түр кі мә де ниеті ара сын да жа қын дық көп. Оған бір ға на ежел гі шу мер 
құ дайы ның аты «Дин гир» мен қа зақ ті лін де гі «Тә ңір» сө зі нің айтылуы 
мен ма ғы на ұқ сас ты ғы дә лел бо ла ала ды», – деп жазылған. 
Шу мер лер ал ға шын да түр кі лер сияқ ты бір тә ңір ге та бын ған қауым 
бол ға ны мен, кейін олар да се мит тай па ла ры мен ара ла су ына бай ла ныс ты 
то те мизм, ани мизм жә не на ту рализм се нім де рі пайда бол ған. Шу мер 
се ні мі бой ын ша, ең ұлы құ дай адам зат ты өзі не та бын ды ру үшін то пы-
рақ тан жа рат қан де лі не ді. Олар дың ес кі саз бал шық жаз ба ла ры жер 
бе тін де то пан су қап та ға ны ту ра лы мә лі мет бе ре ді. 
Шу мер лер де арыс тан, бүр кіт тә різ ді жа ну ар лар мен құс тар қа сиет ті 
са нал ған. Қор ша ған ор та да ғы зат тар дың рух та ры болады деп есептеген. 
Со ны мен қа тар әр қа ла ның же ке өз құ дай ла ры бо лып, олар «Ана құ дай» 
деп ата ла тын ор тақ бір құ дай дың бөл ше гі екендігіне сенген. 
Шу мер лер дің әйгілі «Гильгамыш» дастанында пат ша лар құ дай-
дың ұлы деп есеп тел ген, тіп ті пат ша лар ға құ дай сияқ ты та бын ған. 
Шу мер лер де ғи ба дат ха на лар (зик ку рат тар) жо ға ры ға қа рай бас пал-
дақ пі ші нін де тұр ғы зы ла тын (пи ра ми да тә різ дес) бол ған жә не ғи ба-
дат ха на лар ас пан да ғы құ дай дың үйі бо лып есеп тел ген
.
Дін ба сы ла ры 
ғи ба дат ха на лар да ді ни рә сім дер жа са ған. Зик ку рат Ва ви лон Ас си рия 
өр ке ние тін де гі бас ты храм бо лып са на ла ды. Зик ку рат (sigguratu) кө-
не ва ви лон ті лін де «биік», «шың» де ген ма ғы на бе ре ді. Са ты лы биік 
храм дар Евф рат пен Тигр өзен де рі нің ара лы ғын да б.з.б. IV мың жыл-
дық тың соңында са лы на бас та ды. Ме со по та мия зик ку рат та ры кө не та-
рих ба ры сын да құл шы лық ор ны бо луымен қа тар, пат ша лар дың сал та-
на ты болған.

39
Ас си рия лық пан теон дар да кө не тай па лық құ дай Аш шур бас ты 
құ дай (құ дай лар пат ша сы) са нал ды. Ол құс қауыр сы ны мен мү сін де ліп, 
кө не то тем – кө гер шін мен бай ла ныс ты рыл ды.
Б.з.б. ІІІ ға сыр да Ме со по та мияда ғы би лік шу мер лер ден кейін се мит тек-
тес ас си рия лық тар ға өт кен. Ас си рия лық тар дың ді ні шу мер ді ні не ұқ сас ке-
ле ді. Шу мер ді ні сияқ ты ас си рия лық тар дың әр қа ла сын да же ке құ дай ла ры 
бол ған. Со ны мен бір ге күн құ дайы – «Ша маш», ай құ дайы – «Син», жұл дыз 
құ дайы – «Иш тар» де ген шу мер құ дай ла ры ас сир ілімін де де жал ға сын тап-
қан. Ас си рия лық тар да бал гер лік кең етек ал ады. Олар жауын гер ха лық бол-
ған дық тан, со ғыс ке зін де не ме се со ғы сар ал дын да құ дай ла ры на құр бан дық 
ша лып отыр ған жә не құр бан дық ша лу өте ма ңыз ды рә сім бо лып есеп тел ген.

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: