Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық
§19. Қазақстан аумағындағы ислам
жүктеу/скачать 3,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Зайырлылык жане динтану 9 каз УЧЕБНИК
- Бұл бет үшін навигация:
- Ни ха вент со ғы сы нан
| 116
§19. Қазақстан аумағындағы ислам. Қарлұқ-Қарахан мемлекетіндегі исламның мемлекеттік дін ретінде орнығуы. Қожа Ахмет Иасауидің хикметі Исламның қазақ жеріне таралуының алғышарттары туралы не білесіңдер? Ис лам ның қа зақ же рі не та ра луы . Қа зақ тар дың мұ сыл ман ді ні не кі- руі не ма ңыз ды та ри хи үде ріс тер не гіз бол ды. Қа зақ тар дың ар ғы ата сы түр кі лер дің ис лам мен та ны сып, кей тұс тар да қау ым- қау ым бо лып ис лам ді ні не кі ре бас та ған ды ғы та рих тан мә лім. Ал ғаш қы да Аб ба си ха ли фа- ты би лі гі не қа рас ты Тұлын (868–905 жж.), Саж (890–929 жж.), Их ши ди- лер (935–969 жж.) си яқ ты жар ты лай тәу ел сіз түр кі сая си би лік те рі нің ар- ты нан Еділ-Бұл ғар хан ды ғы (922 ж. ис лам ді ні не кір ген), Қа ра хан би лі гі (942–1212 жж.), Ғаз науи (963–1186 жж.), Сел жұқ тар (1038–1194 жж.) жә не Хо ре зм шах (1092–1221 жж.) мем ле кет те рі си яқ ты өте ма ңыз ды түр кі-ис лам ел де рі пай да бол ды. Со ны мен қа тар та мы ры та рих тың те ре ңі нен ке ле жат- қан дәс түр лі түр кі лік дү ни ета ным ның ис лам мен бі те қай на суы нә ти же сін- де жа ңа түр кі-ис лам мә де ние ті мен өр ке ние ті қа лып та са бас та ған бо ла тын. Ис лам ді ні нің қа зақ же рі не та ра лу про це сі 642 жыл ғы Ни ха вент со ғы сы нан кей ін Аһ наф бин Қайс бас шы лы ғын да ғы араб-мұ сыл ман әс ке рі Жей хун ды (Әму да рия) ке шіп өтуі мен бас тала ды. Кей ін нен бұл про цесс 751 жыл ғы атақ ты Талас со ғы сы қар лұқ тар дың араб тар мен ті зе қо сып, Қы тай ди нас тия сы на соқ қы бе руімен бір ге те рең дей түс ті. Мі не, осы оқи ға дан үш жүз жыл өт кен соң түр кі лер дің мұ сыл ман дық ты қа- был дау про це сі өз нә ти же сін бе ре бас та ды. Кей ін нен түр кі лер дің ара ла ры нан әл-Фа ра би (870–950 жж.), Әбу Әли ибн Си на (975–1037 жж.), әл-Бу ха ри, әл-Ма ту ри ди (944 ж.) си яқ ты тағы да басқа ғұ ла ма лар шық қан соң, араб тар олар ға тек әс ке ри күш ре тін де емес, бі лім, мә де ни ет, фи ло со фия, өнер өкіл де рі ре тін де де қа рай бас та ды. Со ны мен, түр кі лер дің Аб ба си ха ли фа ты ке зін де, негізінен, ІX–XІ ға сыр- лар да ис лам ға кі ру про це сі жал ға сып, жо ға ры да атал ған түр кі-ис лам мем ле кет те рі нің құ ры лу ын да да, ұлт тық та ри хы мыз да да, жал пы ис лам та ри хын да да ма ңыз ды рөл ат қар ған. Ғы лы ми зерт теу лер «Қа ра хан мем ле ке ті, Мау рен нахр ай ма ғы ис лам ха ли фа тын да кә пір лер мен мұ сыл ман дар ара сын да ғы ше ка ра лық ай мақ ре тін де рөл ат қа ра тын» де ген тұ жы рым ды көр се те ді. Бү гін та ри хи де- 117 рек тер тек қа на X ға сыр да ғы Ор та Азия да ашыл ған мед ре се- лер дің ис лам ды та ны тып, оқы- ту да ғы са ны мен са па сы ның ең жо ғар ғы дең гей ге жет кен ді гін көр се те ді. Со ны мен қа тар Түр- кіс тан ай ма ғын да ғы есеп сіз «со пы лық ор та лық тар дың» (тек ке лер дің) ис лам ды жаюда- ғы ор ны мен ма ңы зын да ай та ке ту ке рек. XІ ға сыр да «ри бат» сөзі жүктеу/скачать 3,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|