«ДАҒдарысқА Қарсы басқару» пәні бойынша дәрістік кешен
Дағдарыс кәсіпорнында қақтығыстардың пайда болу себептері
жүктеу/скачать 1,59 Mb. Pdf көрінісі
|
«ДА дарыс А арсы бас ару» п ні бойынша д рістік кешен
| 10. Дағдарыс кәсіпорнында қақтығыстардың пайда болу себептері
Қақтығыстар дағдарыс туралы айтпағанда, кез келген кәсіпорын қызметінің ажырамас бӛлігі болып табылады. Егер бұрын бұл мәселеге тек үстірт кӛңіл бӛлінсе, қазір бұл мәселе кеңінен қарастырылып, әр менеджердің зерттеу пәні болып табылады. Қақтығыстармен күресу және оларды еңсеру үшін ең алдымен олардың пайда болу себептерін анықтау қажет. Олар әртүрлі болуы мүмкін: адамдардың еңбек қызметімен байланысты психологиялық және т. б. 1. Психологиялық негізі бар себептер. Бұл проблемалар әдетте басқа себептерге байланысты және олардың салдары болып табылады: 1) Әр түрлі факторлардан туындаған ұжымдағы қолайсыз атмосфера: жұмыстардың үйлестірілмеуі, ұжымдағы жекелеген топтардың күрт саралануы, этникалық айырмашылықтары және т. б.; 2) қызметкерлер коммуникациясының тӛмен деңгейі, яғни ӛз іс- әрекеттерін әріптестерінің мүдделерімен келісудің болмауы, жұмысты орындау кезінде басқа қызметкердің жеке кеңістігінің бұзылуы, қалған қызметкерлердің қажеттіліктері мен ниеттерін елемеу; 3) теріс қарым-қатынастардан туындаған жекелеген қызметкерлердің жеке жанжалдары. Ұжымдағы психологиялық мәселелер-бұл сӛзсіз құбылыс, ӛйткені жұмыс барысында мінездер мен эмоциялар кездеседі. Сонымен қатар, дағдарыс кәсіпорнында қызметкердің эмоциялық жағдайы үнемі күйзеліспен ерекшеленеді, сондықтан да қақтығыстар әдеттегі. 2. Еңбек қызметімен байланысты себептер. Еңбек қызметі-бұл адамдардың ӛзара іс-қимылын, билік пен бағыныштылықтың арақатынасын, ерік пен ережелердің қақтығысын қамтитын күрделі кӛп қырлы процесс. Сондықтан еңбек процесі ӛте терең жүйе болып табылады, ол басынан бастап қақтығыстың туындауының алғышарттарын ӛзіне алып келеді. Еңбек процесі әртүрлі сипатта болуы мүмкін, соның салдарынан қақтығыстар да орындалатын міндеттердің түріне байланысты ерекшеленеді. Кезең-кезеңмен еңбек процесінің келесі құрауыштарын бӛліп кӛрсетуге болады (әрине, бұл жерде жалпы түрде жекелеген аралық кезеңдерсіз қарастырылады): 1) еңбек қызметінің негізгі мақсаттарын әзірлеу және белгілеу. Еңбек процесінде Бұл маңызды даулы жағдайлар туындауы мүмкін бастапқы кезең болып табылады. Ӛйткені, бұл жерде мақсаттар қоюда барынша тиімді 64 позицияны алуға ұмтылатын Тараптардың жеке позициялары үлкен дәрежеде тап болады; 2) қойылған міндеттер аясында қызметкерлер арасында міндеттер мен ӛкілеттіктерді бӛлу; 3) ресурстар мен қажетті қаражатты бӛлу. Ресурстардың шектеулі проблемасы кез келген ұйымда болуы мүмкін. Ұйымның қызметі тез және тиімді жүзеге асырылуы үшін басшылық қолда бар барлық ресурстарды (қаржылық, материалдық, кадрлық) әртүрлі бӛлімдер мен бӛлімшелер арасында бӛлу туралы шешім қабылдауы қажет. Бұл шешім қақтығыстардың туындауына әкеледі, себебі топтардың бірі ресурстардың аз пайызын алады; 4) қызметті орындау барысында қызметкерлердің ӛзара іс-қимылы (коммуникациясы); 5) міндеттердің ӛзара тәуелділігі. Жеке адам немесе тұтас топ басқа адамнан немесе топтан қандай да бір міндеттерді орындау кезінде тәуелді болған жағдайда, әрдайым қақтығыстың туындау тәуекелі бар. Ұйымдастырушылық құрылымдардың кейбір түрлері міндеттердің ӛзара тәуелділігінен туындайтын қақтығысқа ықпал етеді. Мысалы, желілік және штабтық қызметкерлер арасында қақтығыстың себебі ӛндірістік қатынастардың ӛзара тәуелділігі болып табылады. Сонымен қатар, даулы жағдай мүмкіндігін арттыратын ұйымдық құрылымдардың белгілі бір түрлері бар. Бұл ұйымның матрицалық құрылымы туралы болып отыр, онда дара басшылық принципі қасақана бұзылады. Әр кезеңде әртүрлі қақтығыстар пайда болады. Жалпы стратегиялық мақсаттардан басқа, кәсіпорында әрбір қызметкер мен қызметкердің ӛз құқықтары бар. Мұндай жағдайларда, бұл мақсатқа құжатпен ресімделсе, қызметкерлер жай ғана кӛздейтіні олардың күнделікті қызметінде. Психологиялық тұрғыдан алғанда, ол айқын болмауы және адам танымауы мүмкін, бірақ оның барлық әрекеттері іздер мен бағыттылықты алып жүретін болады. Егер еңбек процесінде жекелеген қызметкерлердің немесе тұтас топтардың мақсаттарын орындауға кедергі келтіретін жағдайлар туындаса, онда жанжалдың туындауына әкелетін шиеленіс атмосфера пайда болады (мысалы, еңбек процесі жалақыны арттыруға немесе мансаптық саты бойынша жылжытуға кедергі келтіруі мүмкін). Жиі қақтығыс мақсаттардың қарама-қарсы бағытына байланысты туындайды, яғни олардың айырмашылықтары. Іс жүзінде кез келген кәсіпорында және кез келген ұйымда қызметі кӛп бӛлігі бойынша басқа бӛлімдер мен бӛлімшелердің мақсаттарына әрдайым сәйкес келмейтін ӛзінің белгілі бір жеке мақсаттарын орындаумен байланысты мамандандырылған бӛлімдер мен бӛлімшелер бар. Кӛбінесе барлық бӛлімдердің қызметі таңдалған стратегиялық бағдарламаға сәйкес келуі үшін жетекшінің ӛзіне де араласуға тура келеді. Дағдарыс жағдайында мақсаттардың айырмашылық проблемасы одан әрі 65 күштірек шиеленіседі,ӛйткені күштердің басым бӛлігі қызметкерлердің назарын аудара отырып, дағдарысқа қарсы күреске түседі. Мұнда кӛп нәрсе басшының сауатты іс-әрекетіне байланысты. Сонымен қатар, жеке қызметкерлердің ұжыммен қақтығысы туындауы мүмкін. Мысалы, қандай да бір бӛлімінің қызметкері бастайды перевыполнять жоспары, ал қалған қызметкерлер тілейді әрекет осылайша. Мұнда жанжал туындайды, ол әдетте толық жоғалмайды, уақыт ӛте келе жасырын сипатқа ие болады. Еңбек процесінің екінші кезеңін қарастыра отырып, жанжалдардың туындауының келесі себептерін атап ӛтуге болады. 1. Дұрыс бӛлінген жүктеме. Басқару жүйесіндегі кемшіліктердің салдарынан немесе ӛкімдер әдетте ерекше дайындықсыз және қараусыз берілетін кәсіпорынның тұрақсыз жағдайының салдарынан пайда болуы мүмкін. 2. Есептер тізбегі. Мұндай жағдайда бір бӛлімнің жұмысы басқаның жұмысына тікелей байланысты. Егер бастапқы жұмыстарды орындайтын бӛлім қызметкерлері міндетті орындай алмаса, онда басқа бӛлімдер қызметінің сапасы мен тиімділігі тӛмендейді. 3. Менеджерлердің біліксіз болуы. Кӛбінесе міндетті орындау барысын бақылаудың жеткіліксіздігінен белгілі бір проблемалар туындайды, соның салдарынан дағдарыс жағдайында шектеулі уақыт жоғалады. Ресурстарды бӛлу кезеңі да қақтығыстардың пайда болуы үшін жақсы база болып табылады. Әрине, тиімді жұмыс істеу үшін әр бӛлімшеге үздік материалдар мен технологиялар қажет. Бірақ қаржылық қиындықтар кезеңінде, әдетте, ресурстар ағыны қысқарады. Сонымен қатар, тағы бір проблема бар: кәсіпорынның жаңа жабдыққа ауысуы, мысалы, кезең-кезеңмен процесс болып табылады, оны бірден барлық бӛлімшелерде іске асыру қиын. Бұл қақтығыстың туындауының тағы бір себебі болып табылады. Еңбек процесі кӛп жағдайда қызметкерлердің бір-бірімен ӛзара іс-қимыл сапасына байланысты. Коммуникация қарапайым жағдайларда ғана емес, дағдарыстық жағдайларда да маңызды рӛл атқарады. 4. Қызметкерлердің жеке ерекшеліктеріне байланысты себептер Негізінде, мұнда психологиялық себептермен тығыз байланыс жүреді, мінез, темперамент, адамның ерік-жігері сияқты маңызды психологиялық категориялар орын алады. Бар-жоғына қарамастан бӛлімінде іскерлік этика және атмосфера, жеке қасиеттері қызметкерлердің әрекетінде, кез-келген жағдай. Жиі жанжалдар жыныстық және жас факторлары негізінде пайда болады. Сондықтан басшылардың кӛпшілігі қазір бӛлімдерді қалыптастыру және қызметкерлерді іріктеу процесіне ерекше кӛңіл бӛледі. жүктеу/скачать 1,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|