Дағдарысқа қарсы басқарудың әдістері

73 
Инфляцияның артуы, ЖІӚ тӛмендеуі, ӛнеркәсіптік ӛндіріс кӛлемінің 
тӛмендеуі, ӛндірістік қуаттардың қысқаруы мен тозуы, ӛнеркәсіп 
шаруашылығында және банк секторындағы тұрақсыздық, инвестициялардың 
тӛмендеуі, капиталдың кетуі, бағалы қағаздар бағамының тӛмендеуі, 
инновациялардың болмауы сияқты белгілер кез келген қаржы дағдарысы 
үшін негізгі факторлар болып табылады. 
Дағдарысқа қарсы басқару дағдарысты тануға және болжауға мүмкіндік 
береді, олардың алдын алуды жүзеге асыруға, кез келген дағдарыс үшін 
салдарларды барынша азайтуға мүмкіндік береді. Дағдарысқа қарсы басқару 
қағидаты ӛндірісті оңтайландыру үшін жүйеге әсер ету тетігін іске асыруға 
бағытталған шаралар кешенін білдіреді. 
Компания менеджментінен басқа дағдарысқа қарсы басқарумен 
мемлекет айналыса алады. Мемлекеттік деңгейде мынадай дағдарысқа қарсы 
құралдарды бӛліп кӛрсетуге болады: нормативтік және заңнамалық актілерді 
құру және қабылдау, қаржы және әлеуметтік саясатты түзету, шағын және 
орта бизнеске кӛмек кӛрсету, елдің әлемдік нарықтағы ұстанымын күшейту 
және бәсекеге қабілеттілікті арттыру. Ӛз кезегінде, ұйым басшылығы 
дағдарысқа қарсы басқаруда қойылған мақсаттарға қол жеткізуге мүмкіндік 
беретін стратегияларды әзірлеуі тиіс. Мұндай мақсаттар дағдарысқа қарсы 
бағдарламаны іске асыруға, қосымша инвестициялар мен қаржы ағындарын 
тартуға, кредиторлық берешекті және кадр құрамын оңтайландыруға 
бағытталған іс-қимылдарды жүргізуге бағытталатын менеджерлер мен 
қызметкерлердің жекелеген топтарын қалыптастыру болып табылады. 
Дағдарыстарды алдын ала олардың кӛріну белгілері бойынша анықтауға 
болады. Дағдарыс факторы мен дағдарыс белгілері бар. Дағдарыстың 
симптомы болып келе жатқан проблеманың кез келген белгілерін, сондай-ақ 
компанияның ең әлсіз және осал бӛліктерінің отыруының кӛрсеткіштерін 
атауға болады. Ұйымды дағдарыстан басқару принциптерін ӛзгерту 
қажеттігін түсіну маңызды, бұл теріс салдарларды жеңу үшін айтарлықтай 
кӛмектесе 
алады. 
Кәсіпорын 
брендінің 
позициялануын 
ӛзгерту, 
басқарушылық шығындар мен бонустардың тӛмендеуі, баға саясатының 
ӛзгеруі, "ӛндіріс кӛлемі - ӛндіріс сапасы" теңгерімінің ықтимал ӛзгеруі, 
кадрлық құрамды оңтайландыру, инновацияларды енгізу басқарудың жаңа 
қағидаттары ретінде қарастырылуы мүмкін. Ӛз қызметінде әрбір кәсіпорын 
күн сайын бетпе-бет келеді жиынтығымен проблемаларды және қауіп. 
Мысалы, ӛтімділіктің тӛмендеуі, тӛлем қабілеттілігінің тӛмендеуі және 
қаржылық кӛрсеткіштердің күрт нашарлауы. Дағдарыс факторы ретінде 
компанияға сыртқы әсер ету құбылысын атауға болады. 
Дағдарысты диагностикалау әдістері бар: кәсіпорынның бәсекеге 
қабілеттілік мәртебесі, қаржылық және экономикалық жай-күй аудиті, 
компанияның несиелік міндеттемелерін талдау және оларға қызмет кӛрсету 
мүмкіндіктері, компания қызметіндегі проблемалық кӛрсеткіштерді анықтау, 
бейінді нарықтардағы ахуалдың мониторингі және кәсіпорынның жалпы 
ағымдағы жай-күйін бағалау және оның ӛзгерістерін болжау. 

74 
Компанияны дағдарысқа басқарудың бірнеше әдістерін бӛліп кӛрсетуге 
болады. 
"Қолмен басқару" әдісі. Компанияның қаржылық мақсаттарының 
орындалмауы персоналды басқару кезіндегі мотивациялық іс-қимылдарға 
және менеджмент тарапынан ішкі бақылаудың жеткіліксіздігіне байланысты 
болып отыр. Жағдайды тұрақтандыру үшін бірыңғай орталықтандырылған 
басқару органынан шешім қабылдау қажет. Мұндай жағдайда компания 
акционерлердің немесе топ-менеджерлердің басқаруына кӛшеді. 
"Оңтайлы есептілік" әдісі. Қазіргі экономикада бухгалтерлік қызмет пен 
бухгалтерлік есептілік үлкен рӛл атқарады. Бұл есептілік қаржылық 
қызметтің басты кӛрсеткіштері туралы ақпаратты қамтиды. Дағдарыс 
жағдайында мұндай Есептіліктің мазмұны туралы мәселе ӛткір тұр. 
Бухгалтерлік есептің басты функциясы басшылықты ұйымның қаржы - 
шаруашылық қызметін және экономикалық кӛрсеткіштерін жақсарту 
жӛніндегі іс-шараларды одан әрі дайындау мақсатында ұйымның әлсіз 
орындары туралы хабардар ету болып табылады. Бұл әдіс шығыстар мен 
кірістер, ӛндірістік циклдің жағдайы және компанияның басқа да кӛптеген 
кӛрсеткіштері туралы жағдайды жақсы түсінуге мүмкіндік береді. 
"Уақытпен сығу" әдісі. Бұл әдіс есептілікті тапсыру мерзімін бір аптаға 
дейін немесе онкүндікке дейін, ал қажет болған жағдайда неғұрлым қысқа 
бӛліктерді қысқартуды білдіреді. 
"Детализация" Әдісі. Бұл әдіс барлық ӛмірлік маңызды индикаторлар 
бойынша нақты ақпараттың ең кӛп санына негізделген. Осы әдіс кезінде 
нақты ақпарат негізінде материалдық құралдар мен басқа да активтердің 
қозғалысына жаппай бақылау енгізіледі. 
"Бірінші секвестр" әдісі. Бұл әдіс кәсіпорынды ұзақ мерзімді 
шығындарды қысқартуға міндеттейді: зерттеу және ғылыми жұмыстар, 
инновацияларға Инвестициялар және тез ӛтелмейтін осындай ұзақ мерзімді 
салымдар. 
"Жоспарларды түзету" әдісі. Осы әдісті іске асыру үшін бастапқыда 
жасалған даму жоспарларын түзету қажет. Бұл әдіс "таза парақтан"әдісінен 
ерекшеленеді. Айырмашылық жоспарларды түзету әдісі бастапқыда 
салынған компания қызметінің белгілі бір векторларын тоқтатуды білдіреді. 
Бұл ӛте маңызды бағыттарға бағыттауға болатын қосымша қаржы ағындарын 
босатуға мүмкіндік береді. 
"Шок терапия" әдісі. Компаниялардың кӛпшілігінде шығындар 
деңгейінің кіріс деңгейіне пайыздық арақатынасы негізінде бюджеттер 
салынған. Жүйелі дағдарыс жағдайында мұндай бюджеттер тиімсіз болып 
табылады. Қиын жағдайларда пайыздық арақатынас тиімсіз және 
компанияның кірістері мен шығыстарының балансын сақтау маңызды. 
"Ва-банк" әдісі. Бұл әдісті пайдалану тарапынан қарыз қаражатын 
тартуды білдіреді. Бұл стратегия кейбір жағдайларда ӛте қауіпті болып 
табылады. Қарыз қаражатын сауатты пайдаланған кезде жағдайды 
тұрақтандыруға және компания қызметін оңтайландыруға мүмкіндік бар. Бұл 

75 
әдістің басты кемшілігі-ақша тарту және несиелік міндеттемелерге одан әрі 
қызмет кӛрсету. 
Дағдарысқа қарсы басқарудың негізгі кӛрсеткіштері: 
1. Қалыптасқан жағдайды объективті, жедел және нақты талдау және 
дағдарыстың одан әрі дамуын нақты болжау. 
2. Дағдарысқа қарсы шешімдерді ӛңдеу технологиясы. Ол дағдарыстық 
құбылыстардың алдын алу үшін қатаң кесте бойынша дәл таңдалуы және 
орындалуы тиіс. 
3. Ұйымшылдық пен корпоративтік идея, яғни барлық қызметкерлердің 
компания құндылықтарын және компанияның нарықтағы жағдайын 
тұрақтандыру үшін мақсаттарды сезінуі. Корпоративтік идеяны құру және 
тарату кез келген компанияның жоғары басшылығының тікелей міндеттемесі 
болып табылады. 
4. Дағдарыс жағдайына уақтылы және жылдам қайта ұйымдастыру. 
5. Дағдарысқа қарсы басқарудың маңызды кӛрсеткіші қажетті уақытта 
күшті дағдарысқа қарсы команда құру болып табылады. 
6. Компанияның қаржылық қызметін сауықтыруға және шығындарды 
қысқартуға кӛмектесетін оңтайлы есептілікті құру. 
Дағдарысқа қарсы басқару әдеттегі режимде басқарудан түбегейлі 
ерекшеленеді. Дағдарысқа қарсы басқару кезінде бір мақсатқа - бизнесті 
дағдарыс жағдайынан шығару үшін барлық қаржылық және адами ресурстар 
жандандырылады. 

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: