Дандай ысқАҚҰлы рухани толғамдар алматы «ДӘСТҮР» 2015
жүктеу/скачать 3,03 Mb. Pdf көрінісі
|
| (Б. Кенжебаев. Қазақ әдебиетінің тарихы туралы. «Социалистік Қазақс-
тан», 15.06.1941). Б. Кенжебаевтың бұл дәуірлеуінде бұрынғыларға қарағанда, көп ілгерілеу бар. Соның ең бастысы – қазақ әдебиетінің тарихын ХУ ғасырдан, яғни қазақ хандығы құрылған кезден бастау керек деген ұсынысы. Бейсекеңнің ұлт бар жерде оның әдебиеті де бар деген ұстанымды басшылыққа алып, қазақ әдебиетінің тарихы қазақ хандығы тарих сахнасына шыққан кезден басталады деуі сол тұста- ғы қазақ әдебиеттану ғылымы үшін үлкен жаңалық, үлкен ілгерілеу болды. Қазақ әдебиетінің негізгі проблемаларына арналған «Әдеби мұра және оны зерттеу» (1959) атты ғылыми-теориялық конференция қазақ әдебиетінің тарихын, оның елеулі өкілдерін зерттеуде айтарлықтай оқиға болды. Десек те орталық мәселе қазақ әдебиетінің тарихын қай кезден бастаймыз дегенде, бұрынғы таптаурын пікір тағы да басым түсті. Қазақ әдебиеттанушыларының төрт көзі түгел жиналған осы бір алқалы жиында Бейсекең бұрынғы пікірін тереңдете түсіп, одан да арыға кетіп, қазақ әдебиетінің тарихын У11-У111 ғасырлардан бас- тау керек деген ұсынысты ортаға салды. Қазақ әдебиетінің тарихын бұлайша дәуірлеу бір жағынан, сол кездегі идеологиялық канондарға
17 сыя бермейтін болса, екінші жағынан, бұған қазақ әдебиеттануының, оның әдебиетші ғалымдарының өресі жете бермейтін; ең соңында мұндай концепцияны қабылдауға қазақ әдебиеттанушылары дайын емес-тұғын. Конференцияның барысында әдебиетіміздің өткен та- рихы жайлы құнды пікірлер білдірген М. Әуезовтің өзі де жиынды қорытқан сөзінде Б. Кенжебаевтың ұсынысын қабылдамай, Қ. Жұма- лиевтің пікіріне қолдау білдірді. Әдебиеттің тарихы қай кезден басталады, оны қалай дәуірлеу ке- рек деген мәселе төңірегіндегі пікірталас алпысыншы, жетпісінші жылдардың әдеби сынында, әдебиеттану ғылымындағы орталық мәселенің бірі болды. Белгілі ғалым Б. Кенжебаев қазақ әдебиеті та- рихының көне дәуірін зерттеу жолындағы ізденістерін жалғастыра берді. Ежелгі әдебиетті зерттеу мәселелеріне арналған бірсыпыра мақалалар жазылып, «Көне әдебиет туралы» (1967), «Ертедегі қазақ әдебиеті хрестоматиясы» (1967), «Қазақ әдебиеті тарихының мәселе- лері» (1973) сиқты кітаптар шықты. Бұларда қазақ әдебиетінің тарихы жаңаша көзқараспен мүлдем басқаша пайымдалды. Ғалымның қазақ әдебиетінің тарихына қатысты айтып келген пікір- лері алпысыншы жылдардың соңынан жетпісінші жылдарға қарай тұтас бір ғылыми концепцияға айналды. Бұл концепция бойынша, «Әдебиет тарихы халық тарихымен тығыз байланысты, соның бей- несі, көрінісі, сүрлеуі, ол қай кезде болсын халық тарихының ізімен жасалады. Демек, қазақ әдебиетінің ғылыми тарихы да қазақ халқы тарихының ізімен жасалуы тиіс» (Б. Кенжебаев. Қазақ әдебиеті тари- хының мәселелері. Алматы, 1973, 3-бет). Бұл концепция бойынша, қа- зақ әдебиетінің тарихы төмендегіше дәуірленеді: «1. Бұрынғы әдебиет (У-ХУ ғасырлар). Қазақ ру-тайпаларының ежелгі ру, ұлыс дәуірлеріндегі әдебиеті, көбінше, сол замандардағы түрік ру-тайпаларымен бірге жасаған ортақ әдебиет. 2. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет (ХУ-ХУ111 ғасыр), қазақтың өзіндік әдебиеті. 3. Қазақтың Х1Х ғасырдағы жаңа, сыншыл, реалистік әдебиеті. 4. Қазақтың ХХ ғасыр басындағы (1900-1920 жылдардағы) әдебиеті. 5. Қазақ халқының Ұлы Октябрь социалистік революциясынан кейінгі советтік әдебиет» жүктеу/скачать 3,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|