Дандай ысқАҚҰлы рухани толғамдар алматы «ДӘСТҮР» 2015
РАХМАНҚҰЛ БЕРДІБАЙ ЗИЯЛЫЛАР КӨЗІМЕН
жүктеу/скачать 3,03 Mb. Pdf көрінісі
|
0221a9b61916ef3923a2d2a516d24b60
| РАХМАНҚҰЛ БЕРДІБАЙ ЗИЯЛЫЛАР КӨЗІМЕН
Манаш Қозыбаев, академик: «Рахаң – қазақ мәдениетінің көгіне өте ерте шығып, ерте марқайған азамат, көш бастар аға болғанына не за- ман! Рахаң- ойы ұшқыр, қаламы жүйрік, алысқа талмай шабатын хас дүлділ. Біріншіден, ол энциклопедиялық білімді жан. Екіншіден, то- қырамас үшін үзбей, қажымай еңбек етеді. Өсу процесі – оның шығар- машылығының өзегі. Үшіншіден, Рахаңа ұлттық үрдіс тән, ол зерттеу барысында сол ұлттық қайнардан мән ғана алмайды, нәр алады. Ол мыңдаған гүлдерден нектар жинаған бал арасы сияқты...». Сафуан Шәймерденов, жазушы: «Кемел әдебиет зерттеушісі, ғалым, толымды сыншы Рахманқұл Бердібайдың айрықша екі қасиеті бар деп білемін. Бірінші қасиеті – ұлтжандылығы, айта берсең, түркіжанды- лығы. Ғалымның бар мақсаты – бүкіл түркі дүниесінің баласын қайт- сем біріктіремін, жетпіс жыл бойы жауыз саясат әдейі алшақтатты- рып жіберген түркі халықтарын қайтсем жақындастырамын, ежелгі тамыры бір, біртекті тілдерді бір-біріне қайтсем кіріктіремін деген ұлы идеяны жүзеге асыру. Бұл – Рахманқұл шығармаларының үзілмес өзегі. Екінші қасиеті – ғалымның ізденімпаздығы». Өзбекәлі Жәнібеков, қоғам қайраткері, тарихшы-этнолог: «Әлі есім- де, маған Ортталық Комитетке хатшы болып сайланысыменарада он күн өтпей жатып, Қазақстан Жазушылар Одағының пленумында сөй- леуге тура келген еді.Рахманқұл Бердібай болса, сол кездесуде зиялы қауымнан бірінші болып Наурыз мейрамын атап өту жөнінде мәселе қойған болатын». Кеңесбай Мұсаев, академик (Мәскеу): «Рахаң – өз халқын, өз Ота- нын, жер-суын, мәдениетін, тілін, тарихын сүюді өмір бойы ел-жұртқа насихаттап келе жатқан үлкен ғалым-уағызшы... «Оян, Қазақ!» деп, жар салушылардың көрнекті өкілі, ұлт мәде- ниетін дамыту, көркейту, дүниеге көрсетудің қажымас, талмас, мұ- ңаймас қайраткері... Рахаң түркі халықтарының рухани байлықтарын қазақтардың арасына кең таратушы маңдайалды ғалым... Ұлы ғалым, педагог ағамыз Рахаң – болашақ ғалымдарға үлгі, жастарға өнеге!». Рымғали Нұрғали, академик: « Не істемесін, мейлі мақала жазсын, кітап шығарсын, Халық университетінің жұмысына аралассын, ауди- торияда, ғылыми мәжілісте, радиода сөйлесін, мәртебелі мекемелерге ұсыныс түсірсін, ең ақыры дастарқан үстінде кеңес құрсын, – бәрібір түптеп келгенде, Рахманқұл Бердібайдың барлық қаламгерлік, әлеу-
175 меттік әрекетінің алтын өзегі, құлақ күйі біреу: ол – ұлт қамы, азаттық идеясы, еркіндік сарыны». Шыңғыс Айтматов, қырғыз жазушысы: «Рахманкул курдаш, по моим наблюдениям казахская литература и ее научная мысль всегда отличаются масштабностью видения и анализа, постижением глубин- ной сути казахской поэзии, ее национального уклада. В этой интеллек- туальной сфере Вы один из ведущих мыслителей». Шериф Ақташ, түрік ғалымы: «Деде Қорқыт, Ахмет Яссауи ама- натын арқалағандай болып, түрік дүниесі бірлігі жолында аянбай ең- бек етіп келе жатқан азаматтар арасында көрнекті ғалым Рахманқұл Бердібайдың жөні бөлек. Біз Рахманқұл Бердібайды сындарлы ғалым, үлкен тұлға тұтып, айрықша қадірлейміз. Қызыл империяның кезінде де түріктік идеялардың қозғаушысына айналған ол бүгінде де түрік бірлігі жолында аянбай еңбек етуде... Қазақ жеріндегі кешелі-бүгінгі фольклор мен халық ауыз әдебиетінен бастап, Ұлы Түркістанда қа- лыптасқан мәдениет пен талғам бірлігінің жемісіне қол жеткізген Рахманқұл Бердібай түрік бірлігінің үніне айналған асқақ тұлға. Рах- манқұл Бердібай – бүгінгі Деде Қорқытымыз». Абдылдажан Ақматалиев, қырғыз академигі: «Қырғыз әдебиетші- лері Рахманқұл Бердібаев ағамызды аса құрметтеп, тағзым етеді... Оның фольклористика бойынша жазған еңбектері қырғыз оқымысты- ларына да ең зәру, керекті, үлгі, өрнек ретінде қызмет етіп келеді... Рахманқұл Бердібаев ағамыз қазақ-қырғыз ілімінің байланысын ты- ғыз бекемдеген екі елдің оқымыстысы». Сарыгүл Бахадырова, профессор, қарақалпақ жазушысы: «Қазақ халқы – дүниеге атақты философ,ілімпаз, ақындарды берген халық. Сол талантты перзенттерінің біріне мен қазақ әдебиеттану ілімінің, фольклортану ілімінің ең уәкідерінің бірі, қазіргі замандағы Орталық Азиядағы ең белгілі, ірі тұлға ілімпаз, Қазақстан ұлттық академиясы- ның академигі, профессор Рахманқұл Бердібаевтың тұтқан орны айы- рықша». Махмұд Абдрахманов, профессор, ұйғыр жазушысы: «Бүкіл түркі- лердің тарихын және мәдениетін терең білетін ғұлама ғалым аға ұй- ғыр ұйғыр халқы түркілердің мәдени дамуына терең әсер еткен, үлкен үлес деп жоғары бағалағанын да ұйғыр жұртшылығы жақсы біледі». Неждет Албай, түрік ғалымы: «Қазақ әдебиеті ғылымына ғана емес, түрік дүнисінің руханиятына өлшеусіз үлес қосқан ғұламаның ұлт мүддесін қорғаған батылүні сонау елуінші жылдары естіле бастаған болатын. Ұлт мүддесін мәңгілік серігі еткен ғалым кеңестік кезең саясатына қайшы көзқарастары үшін аз қиындықтар көрген жоқ... Р. Бердібай иілуді білмеген асқақ рухтың иесі... Ғалымның түрік ха- лықтарының тағдыр-талайы, ортақ әдеби мұралары, қазіргі таңдағы өзекті мәселелері туралы еңбектері үлкен бір саланы құрайды». Рахманқұл Бердібаевтың ғалымдық, азаматтық бейнесі жыр шумақ- тарына да айналған. Солардың ішінен Темірхан Медетбектің мына бір жыр жолдарымен Рахаң туралы пікірлерді аяқтайық:
176 «Әрбір сөзі ертегі, Көне дана оғыздай. Көкірегі шер толы, Қара шанақ қобыздай... Ойға толы әр күні-ай, Бойында бар тектілік. Рахманқұл Бердібай, Көк бөрілі көк түрік». Әрине, мұндай биік сөздерден кейін Р. Бердібай туралы бірдеңе айтудың өзі де қиын. Десек те осындай биіктен көрінген, есімі түркі әлеміне мәшһүр осы бір қазақ ғұламасының азаматтық, абыздық, ға- лымдық болмысына, қаламынан шыққан еңбектердің қыр-сырларына тағы да бір үңіле қарап, ой бөліссек артықтық етпес.
жүктеу/скачать 3,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|