Дебиет теориясы
жүктеу/скачать 0,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| Әдебиеттер: 4,7,9, 10, 12,14,17,20, 22,24,29,31,36,38.
№8 дәріс тақырыбы: Әдеби туынды. Теориялық поэтика ұғымы. Шығарма әлемі. Әлем және шығарма Дәріс тезисі: Әдеби шығарма – сөз өнері болып табылатын әдебиеттің өмір сүру амалы (К.Ахметов). Әрбір әдеби туынды өмірдің қандай да бір тұтас бейнесін (эпикалық, драмалық шығармалар) немесе қандай да бір тұтас сезім күйлерін (лирикалық шығармалар) қамтиды. Басқаша айтқанда, әдеби көркем шығарма өмірлік құбылыстарды қамтуы жағынан өзінің көркем әлемі аясында қалады. Қандай көлемді шығарма болса да, суреттеу мерзімі, қаһармандары, мекені, т.с.с. тұрғысынан шектеулі мүмкіндік шеңберінде болады. Әдеби туынды бір- бірінен өзіне ғана тән айрықша көркемдік әлемімен, мазмұнымен және сол мазмұнды бейнелейтін пішінімен (формасымен) дараланады. Шынайы көркем шығармадағы әр образ, әрбір бейнелі сөз т.с.с. тұтас дүниені құрайтын бөлшектер болып табылады. Поэтика (гр. — шығармашылық өнер) — әдебиеттанудың пәні, көркем шығарма құндылығын бар болмысымен айқындайтын жүйе туралы ғылым. Поэтика негізгі 3 саланы, мәтіннің дыбыстық, сөздік, образдық құрылымын зерттейді. Поэтиканың басты мақсаты — осы үш саланың толық жүйеленген эстетикалық амалдарын анықтау. Кең мағынасында поэтика әдебиет теориясымен үндес ұғымды білдірсе, ал нақтылы мағынада сол теориялық әдебиеттің бір саласы ретінде қабылданады. Әдебиет теориясының саласы ұғымындағы поэтика әдеби тек пен түрдің, ағым мен бағыттың, стиль мен әдістің ерекшеліктерін зерделейді, сондай-ақ көркемдік тұтастық деңгейлерінің ішкі байланыс заңдылықтарын, олардың ара қатынасын зерттейді. Оның өзі зерттеу нысанына байланысты 28 романның поэтикасы немесе белгілі бір суреткер шығармаларының поэтикасы не көркем шығарма поэтикасы болуы мүмкін. Поэтиканың мақсаты шығарма құндылығын, эстетикалық әсер қалыптастыратын мәтін элементтерін айқындап, оны жүйелеу болып табылады (мысалы, лирикалық өлеңдерде ырғақ, ал прозада сюжет басты рөл атқарады). Поэтика жалпы (макропоэтика), жеке баяндау (микропоэтика) және тарихи болып үшке бөлінеді. Поэтикадағы басты мәселе — композиция, яғни барлық эстетикалық мәні бар элементтердің бір-бірімен үйлесім- үндестігі. Жалпы немесе теориялық поэтиканың мақсаты поэтикалық тәсілдерді жүйелі зерттеу, салыстырмалы түрде сипаттау және классификациялау. Нақты тарихи материал негізінде поэткалық өнердің тарихын зерттеушіге қарастыратын жеке нысанына қажетті ғылыми түсініктердің жүйесін жасап беру. Тарихи поэтика теореялық поэтиканы толықтырады. Теориялық поэтика әдебиеттану категориялар жүйесін қалыптастырып, олардың ұғымдық-логикалық талдауларын жасаса, тарихи поэтика осы категориялардың шығу тегі мен дамуын қарастырады. Жалпы „поэтиака“ сөзі екі мағынаны білдіреді. Біріншісі – әдебиет туралы ғылым, екіншісі – поэтикалық өнер. Екеуі деөз ерекшеліктерімен әдебиеттану ғылымының еншісінде. Теориялық поэтикаға біріншісі тән де, тарихи поэтикаға екінші мағына дәл келеді. Мысалы, „жанр“ деген ұғымды алатын болсақ, оның не екенін білуіміз қажет. Оны теориялық поэтика түсіндіреді. Ал жанр категориясының қалыптасуы мен дамуын тарихи поэтика шеңберінде қарастырамыз. Яғни тарихи поэтика да өзінің тарихилық принциптерімен де әдебиеттің теориясына тікелей қатысты. жүктеу/скачать 0,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|