Деген болатын
аэронавт, аэронавқа, аэронавы космонавт
жүктеу/скачать 163,39 Kb.
|
Уәли Н Алдашева
- Бұл бет үшін навигация:
- Емле сөздіктерінде: медаль
- Жазу тәжірибесінде
| аэронавт, аэронавқа, аэронавы
космонавт, космонавқа, космонавы бірақ: терапевт, терапевтіге, терапевтісі фармацевт, фармацевтіге, фармацевтісі физиотерапевт, физиотерапевтіге, физиотерапевтісі фонд, фондыға, фондысы зонд, зондыға, зондысы корунд, корундыға, корундысы бірақ: голланд, голландқа, голланды секунд, секундқа, секунды гиперболоид, гиперболидке, гиперболоиді коллоид, коллоидке, коллоиді целлулоид, целлулоидке, целлулоиді эллипсоид, эллипсоидке, эллипсоиді тороид, тороидке, тороиді бірақ: амилоид, амилоидқа, амилоиды дифтонгоид, дифтонгоидқа, дифтонгиоды рубероид, рубероидқа, рубериоды сфероид, сфероидқа, сфероиды колледж, колледжге, колледжі коттедж, коттеджге, коттеджі бірақ: бридж, бриджіге, бриджісі және т.б. Соңы –аль, -оль дыбыстар тіркесіне аяқталатын сөздер де күнделікті жазу практикасында біркелкі берілмей келеді. Мұны төмендегі салыстырулардан көруге болады. Емле сөздіктерінде: медаль, медальға, медалы мораль, моральға, моралы магистраль, магистральға, магистралы педаль, педальға, педалы және т.б. Жазу тәжірибесінде медаль, медальға// медальге, медалі мораль, моральға, моралы// моралі магистраль, магистральға, магистралы//магистралі педаль, педальға, педалі Сондай-ақ жазу практикасында соңы –а дыбысына және –ий дыбыстарына бітетін және басқа да бірқатар термин сөздердің емлесінде де варианттылықтар бар: аптека – аптек, анкета – анкет, диета – диет; санаторийде – санаторийда, документті – документалды – документальді; экспериментті – эксперименталды – экспериментальді т.б. Бұнда, әрине, ішінара орфографиялық қате жіберу, қажетті тұстарда емле сөздіктеріне сүйенбеу сияқты кінәраттар да бар. Бірақ көбінесе орыс тілінен енген сөздердің тұрақты қағидалардан өзгеше, бірде жуан, бірде жіңішке қосымшалармен түрленіп әр түрлі жазылуы сөздердің түпнұсқа тілдегі фонетикалық ерекшеліктері мен қабылдаушы қазақ тілінің дыбыстық заңдылықтарының айырмашылықтарына байланысты болатындығы байқалады. Өзге тілден ауысқан сөздердің емлесіндегі қиындықтар басқа түркі тілдерінің жазуында да кездеседі. Мысалы, Э. Ахунзянов татар орфографиясында орыс тілі сөздерінің жазылу емлесі әлі де бір ізге түсе қоймағанын, осының нәтижесінде туатын ала-құлалықтар орыс тілін игеруге де, ұлт тілінің емле нормасын жетілдіруге де кедергі келтіретін факт екендігін көрсетеді43. Сондай-ақ азербайжан жазуында бірқатар сөздер орыс орфографиясы бойынша бойынша графикалық-фонетикалық тұлғасы сақталып жазылып, екінші бір тобы айтылуы бойынша таңбаланып, ал ал бұның өзі орфограммалық варианттар тудырып жұргендігі азербайжан тілі емлесіндегі елеулі кемшіліктер ретінде аталып жүр44. Сол себепті де бір тілден екніші тілге сөз ауысу процесінде объективті себептер мен заңдылықтарды саралап, түбір сөздердің ажзылуындағы, олардың қабылдаушы тілдің қосымшаларымен түрленуіндегі ерекшеліктерді айқындап отыру – жазу мәдениетін көтеріп, ұлт тілдері орфографиясын одан әрі жетілдіре түсудегі мәнді жұмыстардың бірі. Сонымен бірге қос тілді – орыс тілін және ұлт тілдерін – қатар меңгеру проблемасы жолға қойылып отырған қазіргі кезеңде бұл мәселенің маңызы айрықша зор. жүктеу/скачать 163,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|