Дендриттер
жүктеу/скачать 122,86 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Биполярлы жасушалар
- Горизонтальды жасушалар
- Амакриндік жасушалар
- 4. Түсті сезу теориясы (М.В. Ломоносов, Г. Гельмгольц, П. П. Лазарев). Түсті сезу туралы заманауи тұжырымдар. Түс сезудің бұзылуының негізгі формалары.
| Ганглион жасушалары - бұл аксондары, көру нервінің бөлігі ретінде, көзден шығып, орталық жүйке жүйесіне ауысады. Ганглионды жасушалардың қызметі - көздің тор қабығынан орталық жүйке жүйесіне қозуды өткізу.Ганглиондық жасушалар өздерінің ішкі торлы қабатындағы биполярлық нейрондарымен синаптикалық байланыс түзеді. Ганглионды жасушалардың биполярлы нейрондардың қозуына типтік реакциясы
«орталықтан периферияға дейін». Биполярлы жасушалар рецепторлар мен ганглион жасушаларын байланыстырады. Биполярлы жасушаның денесінен екі тармақталған процесс таралады: бір процесс бірнеше фоторецепторлық жасушалармен, екіншісі бірнеше ганглиондық жасушалармен синаптикалық байланыстар түзеді. Биполярлық жасушалардың қызметі - фоторецепторлардан ганглионды жасушаларға қозуды өткізу. Горизонтальды жасушалар іргелес фоторецепторларды байланыстырады. Көлденең жасуша денесінен бірнеше процестер кетеді, олар фоторецепторлармен синаптикалық байланыс жасайды. Көлденең жасушалардың негізгі қызметі - фоторецепторлардың бүйірлік өзара әрекеттесуін жүзеге асыру. Амакриндік жасушалар горизонтальдарға ұқсас орналасады, бірақ олар фоторецепторлық жасушалармен емес, ганглиондық жасушалармен байланысқаннан пайда болады. 4. Түсті сезу теориясы (М.В. Ломоносов, Г. Гельмгольц, П. П. Лазарев). Түсті сезу туралы заманауи тұжырымдар. Түс сезудің бұзылуының негізгі формалары. Түсті сезу. Көзге түсетін жарық сәулесі спектрінің ұзын толқынды шетінде кызыл түстің сәулесі (толкын үзындыгы 723-647 им), ал кысқатолқынды шетінде күлгін түсті сэулелер орналасады (толкын ұзындығы 424-397 нм). Спектрдің баска реңді түстсрі (қызгылт-сары, көгілдір, көк) жоғарыда көрсетілген толқын ұзындықтарының аралық шамасына сәйкес келеді. Барлык спектрлік түстерді араластырғанда ак түс көрінеді. Екі қатар қосымша түстерді: мэселен, кызыл мен көкті, немесе сары мен көкті араластырып ак түсті шығаруга болады. Егер әркелкі жүлтан түратын түстерді араластырса, онда аралық түс шыгады. Ал спектрдің үш- қызыл, жасыл, көк (күлгін) түстерін эртүрлі аркатынаста араластыру нэтижесінде алуан реңді түстерді жасауга болады.Түсті сезу қүбылысын түсіндіру үшін үш құрамдас теория колданулады. Бұл теория бойынша, көздің торлы қабыгында эртүрлі үзындыктагы барық толкындары коздыратын сауытшылардың үш түрі болатындыгы аныкталды. Түсті сезудің үш компонентті теориясы (М.В. Ломоносов, Т. Юнг, Г. Гельмгольц). Торлы қабығында негізгі түстерді қабылдайтын үш түрлі сауытшалар бар: 1) Қызыл түске сезімтал; 2) Жасыл түске сезімтал; 3) Көк түске сезімтал. Әрбір түс осы түс сезгіш элементтердің үшеуімен де, бірақ әртүрлі дәрежеде әрекеттеседі. Бұл қозулар көру нейрондарына жинақталады және ми қыртысына жетіп алуан түсті түйсік туғызады. Түсті ажырату кемістігі (түсті көрмеу) • Түстерді ажырата алмау - дальтонизм (ер адамдардың Х-хромосоманың белгілі гендерінің жоқтығына байланысты) • Түсті толық танымайтын ауытқушылық - ахромазия (сауытшалардың зақымдалуы салдарынан болады) • Түсті жарым - жарты танымаудың түрлері: - Протанопия (қызыл түсті танымайды) - Дейтеранопия(жасыл түсті танымайды) - Тританопия (көк және күлгін түсті сәулелерді танымайды) Кеңістікті түйсіну • Көздің өткірлігі деп - біріне-бірі өте жақын орналасқан нүктелерді жекелеп қабылдау қабілетін айтады. Ол арнаулы кесте арқылы анықталады. • Көзді бір нүктеге қарағанда көрінетін кеңістікті көздің аймағы деп айтады. Түссіз заттар үшін - көз шалымының шекаралары: сыртқы - 90о, ішкі - 60о, жоғарғы – 60о, төмені - 70о. Екі көзбен көру - екі көзбен қарағанда барлық нәрселердің белгілері торлы қабықтың тиісті немесе бірдей бөлімдеріне түседі және осы екі бейне ми қыртысындағы көру орталығының бір аймақтарына келіп түседі. Сондықтан түйсігінде бірігіп біреу болып көрінеді. Түсті сезудіц үш құрамдас тетіктері туралы өз кезінде М. В. Ломоносов (1751) айтқан болатын. Бүл теорияны эрі қарай түпкілікті тұжырымдаған Т. Юнг жэне Г. Гельмгольц. Осы теория бойынша, сауытшаларда әркелкі жарық сезгіш заттар болады. Қазір бұл теорияны Ломоносов - Гельмгольц теориясы деп атайды.Сауытшаларда қызыл, басқаларында жасыл үшіншісінде - күлгін түсті сезгіш заттар бар. Әрбір түс осы сезгіш болшектердің үшеуімен де, бірақ әртүрлі дәрежеде әрекеттеседі. Бұл қозулар көру нейрондарында жинақталады жоне ми қыртысына жетіп, алуан түсті түйсік туғызады.Э. Геринг ұсынған оппоненттік теория бойынша торлы қабықтагы сауытшаларда жорамалданган үш жарық, сезгіш заттар болады: ақ-қара, қызыл-жасыл және сары-көк. Жарық әсерінен осы заттардын ыдырауы ақ, қызыл немесе сары түстерді түйсіндіреді. Басқа жарық сэулелері осы жорамалданган заттарды түзеді, соның салдарынан қара, жасыл жэне көк түстерді сезу туады. Элекгрофизиологиялық зерттеулер бойынша, түсті сезудсгі ең орынды дәлелденген үш компонентті теория болып шықты. Сәуле толкынынын кез келген үзындыгына эссрленетін көптеген тораптык нейрондар анықталған. Торлы кабықтың мүндай бөлімдерін доминаторлар (үстемшілер) деп атайды. Ал басқа түрлендіргіштерде толқын ұзындыгы белгілі сэулелер түскенде ғана серпіністер пайда болган. Жарықтың эртүрлі толқын ұзындығын(400 ден 600 нм-ға дейін) жоғары жағдайда қабылдап әсерлесетін 7 түрлендіргіш табылган. Р. Граниттің айтуы бойынша түсті түйсінудің үш компоненті түрлендіргіштердің спектрдегі сезгіштік иректерін орта шамаға жинақтау нәтижесінде пайда болады. Олар спектрдің негізгі үш бөліміне: көк- күлгін, жасыл жоне қызгылт-сары түстерге сәйкес топтастырылады. Түсті сезудің үш құрамдас теориясы біраз психофизиологиялык өзгерістерді, мысалы, дәйекті түсті бейнелерді және кейбір түсті қабылдаудағы ауытқуларының деректерш түсіндіреді.Соңғы жылдары торлы қабык пен көру орталығындагы коптеген оппоненттік деп аталатын нейрондар зерттелген. Олардың басқа нейрондарға қарағандагы айырмашылығы, спектрдің кейбір бөлімінің сәулесі көзге эсер еткенде қозу толқыны туады, ал спектрдіңбасқа бөлімінде - тежелу болады. Бұл нсйрондар түс туралы ақпаратты ең тиімді жүйке серпінісіне аударуга қатынасады ден есептейді. Осы мәліметтердің Э. Геринг түжырымдаған үрдістермен көптеген ұксастығы бар, алайда оларды қабылдағыштардан талдағыштың нейрондык қабаттарына ауыстырады. Сөйтіп, түсті сезудің екі теориясының арасындагы қарама-қарсылык толығымен жойылады. 5.Көру анализаторының аккомодациясы және бейімделуі туралы түсінік. Рефракция және оның бұзылуы. жүктеу/скачать 122,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|