Дәрі Әлеуметтік жұмыс мәнін түсінудегі қазіргі көзқарас тұрғысы. «Әлеуметтік жұмыс»

Бөлім 2. Қазіргі әлеуметтік қызметкердің кәсіби құндылығы

жүктеу/скачать 128,24 Kb. бет 27/28 Дата 07.06.2023 өлшемі 128,24 Kb. #99478

Бөлім 2. Қазіргі әлеуметтік қызметкердің кәсіби құндылығы. Әлеуметтік жұмыс профессионалдық қызметте жиі кездесетін түрлерге жатады. Мұнда көбінесе қызметкердің тиімді және үлгерімділігін анықтайды. Сондықтан әлеуметтік қызметкерді оқыту процесінде мамандықтың маңыздылығын ғана көрсетпейді, сонымен қатар тұлға ретінде рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастырады. Қазіргі әлеуметтік қызметкер өзіне профессионалдық білімін және дағдыны, жеке қасиеттерді міндетті түрде есепке алады. Әлеуметтік жұмысты таңдай отырып жастар осы мамандық туралы толық мағұлмат алуы керек. Әлеуметтік қызметкер қиыншылықтарға қарамастан ол адамдарды жақсы көре ме? Адамдарға жақсылық істей ала ма? Адамдардың күнделікті бақытсыз жағдайларды төзе алуға дайын ба, сонымен қатар бұл адамгершілік сұрақтарды мамандық таңдағанда шешуі қажет. Сондықтан әлеуметтік қызметкер мамандығын таңдаған кезде адамгершілікті реттеуді қажет етеді, яғни қате таңдауды негативті салдарын болдырмайды. Солай болғандықтан мамандық таңдау — әрбір адамның өміріндегі маңызды қадам және әсіресе жастар үшін өзінің күшіне сәйкес саланы таңдау өте қиын. Мамандық таңдау үшін әуестік қызмет ету мүмкін — болашақ маманның жеке рухани-адамгершілік құндылықтарының өзіндік образдық табиғи байланысын үйлестіреді. Егер адам саналы түрде әлеуметтік қызметкер мамандығын өз қалауынша және тұлғалық құндылықтарға сәйкес таңдаса, онда ол үшін моральды жағынан ауыр болмайды. Әлеуметтік қызметкер және оның клиенті ең бірінші рет клиенттің өміріндегі өте қиын жағдайда кездеседі, яғни адамға қауіп төнген жағдайда кездеседі. Клиент үшін әлеуметтік қызмет мекемесіне келу ол үшін сыннан өту болып табылады. Солай болғандықтан бұл мәселені сәтті шешу үмітін ғана білдірмейді, сонымен қатар өзінің жауапсыздығын мойындайды, яғни өзінің тәуелді болғанына қарамастан адам ішкі дүниесін мойындағанмен бұл әрқашан да тұлға үшін мойындау өте қиын. Бұндай жағдайда әлеуметтік қызметкердің клиентті өзінің күшіне және өз-өзіне сенімсіздікті жеңе ала ма, өзіне сенімді бола ала ма, өзінің қоршаған ортасы жағынан өзінің қадір қасиетін сақтай ала ма, мұндай кезде әлеуметтік қызметкердің жеке адамгершілік құндылықтарына тәуелді. Массалық этикалық пікірді жоғары бағалау және адамгершілікті көрсетуге сәйкес шара ретінде әлеуметтік қызметкердің моральдық деңгейі бар. Сірә, әлеуметтік қызметкердің моральдық деңгейі ортадан жоғары болуы керек, яғни бұл оған адаммен қарым-қатынасқа түсуге мүмкіндік береді. Солай болғандықтан адам моральдың жоғары деңгейі арқылы басқа адамды түсінуге көмектеседі. Әлеуметтік қызметкер өз жұмысына кірісерде, өзінің қызмет дәрежесіне тәуелсіз, клиент пен қоғамға жақсылық әкелуі керек. Маман ретінде, әлеуметтік қызметкер ең біріншіден, клиентке шешілетін мәселелер приоритетін анықтауға көмектесіп, туындайтын қажеттілектерді реттеп, көмектесіп, сондай – ақ, клиентті өзіндік көмек көрсету қызметіне қатыстыру шараларын қолдануы керек. Әлеуметтік қызметкер клиент пен қоғам жетістіктері үшін жауапты болады. Оның жауапкершілігі клиент жауапкершілігінен әлдеқайда күрделірек. Себебі, клиент тек өзінің қара басының жетістігін ойласа, әлеуметтік қызметкер қабылданған шешімдердің тек клиент үшін ғана емес, барлық қоғамдық мүдделерге де жауапты. Әлеуметтік қызметкер мен оның клиентін жалпы бір мақсат біріктіреді. Бірақ әлеуметтік қызметкер клиентпен бірге өз алдында әрекеттің белсенді бастамасын бейнелейді. Әлеуметтік қызметкер және оның клиенті әріптес болып табылады, бірақта маман мәселелерді шешудің әдістері мен тәсілдерін біледі. Ол өзінің қарым-қатынасы бойынша азамат, тәрбиеші, көмекші, жетекші ретінде өзін көрсетеді. Бірақ та әлеуметтік қызметкердің жағдайын әлеуметтік рольдер және қарапайым қажеттіктер арқылы ғана ақталмайды, сонымен қатар оған моральдық құқығын беретін адамгершілік қасиеттері ақталуы керек. Әлеуметтік қызметкердің басты тұлғасы болып адамның ішкі, рухани құндылығы ретінде адамгершілік болып табылады. Оның моральдық және этикалық қажеттіліктерге сәйкес адамдарға жақсылық көрсету, ігілікті істерді істеу керек. Медицина қызметкерлері белгілі сөйлемді жиі айтады: егер ауру адамға дәрігердің әңгімесінен кейін жақсы болмаса, онда ол дәрігер емес. Бұл жағдай әлеуметтік қызметкерге қатысты. Егер клиентке әлеуметтік қызметкердің әңгімесінен кейін жақсы болмаса, онда ол клиенттің сенімін ақтамайды, онда мұндай әлеуметтік қызметкерге әлеуметтік қорғау қызметінде орын жоқ. Әлеуметтік қызметкердің адамгершілік сезімі 3 қажетті компоненттерден тұрады: адамгершілік білімі, адамгершілікті сендіру және адамгершіліктік қажеттілік. Адамгершілік білімі. Этика, мораль және адамгершілік туралы білім негізін, оның ішінде маманданған қызмет облысында әлеуметтік қызметкер оқыту процесі кезінде орташа мамандықта, жоғарғы білім мекемесінде және квалификацияны жоғарлатудың факультетінде және курстарда білім алады. Болашақ маман адамгершілік мәнін ұғынады, ол өоғам туралы мазмұны және функциясы жайлы мәлімет алады, өзіндік адамгершілік нормаларын қызметкерлермен салыстырады, өзінің адамгершілік позициясын түзетеді. Жоғарғы оқу орындарында курсты өтпеген әлеуметтік қызметкер өзінің интуациялық жақсы мен жаман түсінігін басшылыққа алады. Профессионалдық этика қажеттіліктеріне сәйкес оған өзіндік моральдық орналастыруға мүмкіндік береді; бірақ бұл күнделікті бола бермейді. Моральдық норма білім моральдық әрекетті білдірмейді, сондықтан профессионалдық қызмет іс-тәжірибесіне қатысты өз беттілігін сақтайды — олар профессионалдық қызметте қолдануы және қолдануы мүмкін. Мұндай жағдайда біз тұлғамен бірге «екі мораль» атты іс бар, бұл профессионалдық моральда теориялық түрде адамгершілік сұрақтарына бағдар бере алады, бірақ оның қажеттіліктеріне соңынан еру міндетті емес. Адамгершілікті сендіру – бұл профессионалдық моральдың әділеттілік қажеттілігіне әлеуметтік қызметкердің тәжірибеге және білімге сенімділік негізі. Адамгершілікті сендіру бұл маманның жеке дамудың жоғары сатысы болып табылады. Оған оның сезімі, олардың әлеуметтік практикадағы тексірісі, өмірлік және профессионалдық тәжірибесі жатады. Адамгершілік сендіру маманнан өзінің еңбегіне жауапкершілікпен қарай білуді, клиент пен қоғам үшін не істеді, не істеу керектігін қажет етеді. Адамгершілікті сендіру профессионалдық қызметке маманның теориялық және практикалық дайындығын анықтайды, яғни әлеуметтік жұмыс практикасында өзінің мінезі мен әрекетіне саналы түрде қарым-қатынасы болып табылады. Адамгершілік қажеттіліктері — әлеуметтік қызметкердің адамгершілік сезіміндегі жоғарғы дәрежесі. Ол профессионалдық этиканың сақтауды талап етудегі моральдық қажеттіліктерді сақтайды. Профессионалдық этиканың сақтауды талап етудегі олар адамның ішкі қажеттіліктері болып табылады. Ол этикалық принциптерге сәйкес бүкіл өзінің эмоционалдық сапаларын ұйымдастырады, адамгершілік жағынан этикалық қиын мәселелерді шешуге бағытталған. Мұндай жағдайда профессионалдық этиканы сақтауды талап етудегі тұлға сапасының тұрақтылығы, күшті фактор, өзінің әрекеті мен қызмет мекеме үшін мобилизациялау намыс және міндет, аброй және адамгершілік ісі жатады. Маман өзінің адамгершілік қажеттіліктерін басқара отырып, әрекет жасай алмайды. әлеуметтік қызметкердің адамгершілігі қабылданған белгілі еңбек коллективінде өзара әрекетке ұшырайды. Сонымен қоса әріптес оларды белгілі бір идеал ретінде жай ғана меңгермейді, сонымен қатар нақты шындықпен күнделікті салыстырады. Осы қарым-қатынас өз кезегінде профессионалдық моральдың мазмұнына өзара әсер етеді. Әлеуметтік қызметкердің адамгершілік білімі, сендіру және қажеттілікті қалыптастыру профессионалдық моральда үлкен роль алады. Ол өзіндік адамгершілік позицияларын салыстыруға көмектеседі, яғни одан мамандық өкілі ретінде күтеді, бұл көптеген моральды талап етуге бағдарлауға көмектеседі. Сондықтан, адамгершілік білімі, сендіру және қажеттілік практикалық қажеттілікпен байланысты, бірақ олар әртүрлі ескертіледі.Мұндай жағдайға түскен әлеуметтік қызметкер абстрактілі тағайындау шеңберінде жинақталмайды. Бұл моральды мәселелерді шешуге шығармашылық подходты талап етеді. Осыған байланысты ішкі қажеттілік әрқашанда адамгершілік түрде болады. Адамгершілік нормалары және құнды жүйені меңгеру арқылы өзінің әрекеттерін іске асыру болып анализ формасына және синтез теориясына және практикаға тән жүргізіледі. Сонымен қатар адамгершілік қажеттіліктер және адамгершілік мотивация қызметтер жаңа сапаны анықтайды – олар тұлға ретінде әлеуметтік қызметкерді сипаттайды. Әлеуметтік қызметкердің мотивтік қызметі оның тұлғалық сапасын сипаттайды. Әлеуметтік жұмыста оның қызығушылығы жанама түрде пайда болады. Сондықтан, әлеуметтік қызметкердің адамгершілік мінез-құлқы оның тұлғасының белгілі адамгершілік және ішкі сезімінің сапалары анықталады. Адалдық — әлеуметтік қызметкер үшін өте қажетті сапа. Адалдық, маманның шындықты айта білуі. Әлеуметтік қызметкер клиенттің жағдайы, оның мәселелерін шеше білуі, жасалған қателіктері туралы шындықты айтуы керек. Бірақта адалдық пен сөзде ғана көрсетілмейді – ол істе де көрсетілуі тиіс. Әлеуметтік қызметкер клиенттің күтімін алдамау керек, егер ол оған көмек көрсетуге себеп берсе, айтқан сөзін жүзеге асыру керек. Егер әлеуметтік қызметкер объективті себептерге байланысты қызмет етуге көңілі болмаса, онда ол клиентке күмәні бар екенін хабардар ету керек. Бірақ та егер ол жоспарды ойластырып, клиентке сөз берсе, онда ол өз сөзінде ұстануы керек.Әлеуметтік қызметкердің намысы өзінің әрекетіне моральдық жауапкершілікпен көрсетіледі. Намыс тұлға сапасы ретінде оның, профессионалдық талаптарына және қоғамға индивидуалдық формаға әсер етуі болып табылады. Намыс реттеуші әрекет функцияларын орындайды, яғни моральдық және профессионалдық нормаларды орындаудағы таза формальды подходтан сақтандыру және шығармашылықты шешуде адамды талаптандырады. Қиын және стандартты емес жағдай болғанда, намыс тұлғаға дұрыс шешім қабылдағанда есіне салады. Объективтілік. Әлеуметтік қызметкер – адам, клиентпен қарым-қатынасқа түскенде адами факторларды толығымен жоюға болмайды, бірақ та клиенттің мәселелерін бағалауы бойынша және оның сапасын әлеуметтік қызметкер өзінің эмоцияларынан босатуда объективтілікті сақтау керек. Жиіркенішті жағдайда ол клиентті қайта бағалап, одан мүмкін емес нәрсені талап етеді; оны бағаламай, клиентті жұмысқа салқындық күйіне келтіру объективтілік клиенттерге көмек көрсету топтарында бағалануы қажет — әлеуметтік қызметкер және қайта бағалауға құқығы жоқ және біреуге көмек көрсету туралы шешім қабылдау. Әділеттілік — бұл әлеуметтік қызметкер мен клиент арасында қарым-қатынасқа түскенде болу керек. Әлеуметтік қызметкерде өзінің симпатиялық және антисимпатиялығы болуы мүмкін, бірақ олар әртүрлі клиентпен жұмыс істегенде сапасына көрінбеу керек; клиент әлеуметтік қызметкерге қандай сезімі болса оған деген қарым-қатынас бірдей, жақсылық және ілтипатты болуы керек. Ал оның мәселелері адекватты болуы керек. Клиент әлеуметтік қызметкерге ұнамдылық немесе антипатия білдіруі – бұл игілік және қызметтегі сапасы мен санына әсер етпеу керек. Әділеттілік әріптестермен қарым-қатынасында көрсетілуі міндет — әріптестің әрбір әрекеті адалдықпен бағалануы керек. Әлеуметтік жұмыстың практикасы әділеттілік принципі әлеуметтік қызметкердің клиенттің, коллективтің сөзінен сақтайды. Әділдік – этиканың жалпы ғылымдарының бірі. Әділдік туралы ұсыныс, оның негізгі принципі тұрақты болса да, тарихи дамуда айырбасталынған. Әділдіктің жалпы ұғымы прогрессивті идеяға жауап бермейді немесе жауап береді, қоғам, социум немесе нақты жағдай өміріндегі қоғамдық институттар, әлеуметтік топ, жекек адамдар арасындағы сәйкестікті көрсетеді. Сонымен бірге әділдік – қоғамдық пайдасынына негізделген, тәртіп бағалауына деген бет бұрыс. Әділдіктің категориялары — әлеуметтік жұмыскерлердің өздері тани алмайтын әрекет пен қылықтар. Тактикалық (әдемі, өнегелі) – бұл сапа әлеуметтік қызметкердің өзінің ісін және әрекетін барлық объективті салдарын алдын ала болжайды және олардың клиентпен, әріптестермен және басқа адамдарды субъективті қабылдайды. Тактика әлеуметтік қызметкердің тұлғалық сапа ретінде адамгершілікті талап етуде әрқашан да бір қалыпты бақылауды қажет етеді, яғни бір-біріне қарама-қарсы болады. Өзінің әрекетін ыңғайсыз жағдайға түспеу, тұлғаның ар-намысына тигізбеу, оны қорлау жағдайды қарама-қарсы жолымен жетеді, сонымен бірге оның дамуындағы тенденцияны және динамиканы құра білу. Тұлғаның сапасы ретінде тактика әлеуметтік қызметкерге де қажет, яғни бұл қорланған, ауру, әлсіз адамдармен амалсыздан жұмыс істейді.Көңіл аудару және байқау әлеуметтік қызметкердің күнделікті практикалық қызметіне қажет. Әлеуметтік қызметкер клиентпен жұмыс істегенде оның көңіл күйіне жағымды және жағымсыз жағының өзгеруіне көңіл бөлуге міндетті жақсы маман әрқашанда клиенттің сенімсіздігін және абыржулығын, жаман сезінуін белгілеуі мүмкін әлеуметтік қызметкерге көңіл аудару және байқау уақыт өткізуге, өзінің дұрыстығын дәлелдеуге, клиентті қолдауға мүмкіндік береді. Соңында көңіл аудару және байқау клиенттің арам ойын ұстауға және алынған ақпаратты тексеруге көмектеседі. Шыдамдылық — әлеуметтік қызметкердің клиентпен өзара қарым-қатынас барысында міндетті принцип және тұлға сапасы өте қажет. Егер әлеуметтік қызметкер өз клиентімен келісімге келуге тырысса, онда ол шыдамды болу керек. Шыдамдылық – бұл моральдық сапа, яғни қызығушылыққа, сендіруге, басқа адамдардың әдеттеріне құрметпен сипатталады. Әлеуметтік қызметкердің шыдамдылығы адам қандай болмасын сондай күйде қабылдау, өзіндік салты жүргізу, яғни ол мақсатқа лайық деп есептейді, егер бұл қылмыстық жазаланған немесе керісінше қызметке әлеуметтік қауіпте сипатталмаған жағдайда болады. Шыдамдылық ештене білдірмейді, бірақа клиенттің әрекеттерін немесе негативті идеяларын әлеуметтік қызметкер ұнатады, бұл оның өмірлік әрекетіне, қоғамға толығымен немесе қоршаған ортаға жағымсыз әсер етеді. Төзу және сабырлық – бұл әлеуметтік қызметкердің жеке сапасы болып табылады. Қиын жағдайға тап болған клиенттермен өз қызметінде кездесе отырып, әлеуметтік қызметкер индивидтердің эмоционалдық мәртебесін ескеру қажет. Тіпті егер клиент әлеуметтік қызметтерге ашушаң және негативті эмоциаларын көрсетсе, онда әлеуметтік қызметкер солай жауап қайтаруға құқығы жоқ. Сонымен қатар ол сабырлықты жоғалтпауы керек, ол клиенттің естімейді және оны дұрыс бағалауға және ақпарат қабылдай алмайды. Мынандай жағдайда әлеуметтік қызметкер психикасы және сезіну органдарының бұзылған функциялары бар клиентпен қарым-қатынасқа түскенде оған төзімділік және сабырлық қажет. Солай болғандықтан іс қызығушылығында клиентпен контактіні жақсату керек, одан мәлімет алу керек, қолайлы формада және оған жетуге ақпарат алу. Конфиденциалдылық — әлеуметтік қызметкер мен клиент арасындағы жетекші принциптердың бірі. Тұлғаның өмірлік жағдайына байланысты барлық жағдайлар, оның тұлғалық сапалары мен мәселелері конфиденциалды ақпарат болып табылады және клиент бұл туралы білуі керек.Ал, клиент туралы мәліметтерді әлеуметтік қызметкер басқа біреуге тек клиенттің келісімімен ғана жеткізіп, айта алады. Әлеуметтік қызметкердің мейрімділігі – бұл адамдарға сүйіспеншілік және гуманизмге негізделген, яғни спицификалық мазмұны бар – ол қызмет. Ол адам туралы күтімді, оның өмірлік әрекеті үшін жайлы шарттарды құруды, жағымды эмоционалдық күйге келтіруді, клиент үшін қажетті дағдыны және әрекетті оқытуды, уақытында көмек көрсетуді іске асыру. Әлеуметтік қызметкер сыпайы болуы керек, олардың әлсіздіктеріне мақұлдау керек, ал мейірімді, — яғни клиенттерге негативті әсерлерге қарсы тұруға, қиыншылықты төзуге, өзінің тағдырына және жақындарының тағдырына жауапты болуға үйретеді. Әлеуметтік қызметкердің мейрімділігін клиентке жағымсыз шындықты айтуға тура келеді, егер бұл ол үшін өте қажет болса. Адамдарға сүйіспеншілік – бұлсыз әлеуметтік қызметкер клиент үшін дос, жетекші бола алмайды. Бірақта, мақал-мәтелдердің айтуынша, «өз көршінді жақсы көргенше, адамдардың барлығын жақсы көрген оңай», әлеуметтік қызметкерлер өзінің профессионалды қызметінде көптеген жағдайлармен кездеседі, яғни барлық клиенттер өзіне деген сүйіспеншілікті объективті емес. Сонымен қоса әлеуметтік қызметкер адамдардың жағымды сапаларын көре білуі керек – дәл айтқанда осы оған деген сүйіспеншілік маңызы болады. Клиентпен жұмыс істегенде осы жағымды дақтары және сапасы өзі туралы клиенттің ойын өзгертуге және тұлғаның жағымды трансформациясын бұлдіруге әлеуметтік қызметкер ұмтылуы керек, яғни ол өмірлікжағдайдың позитивті өзгеруіне әкеледі. Адамға деген немқұрайлылық көңіл аудармаушылық, оның ішкі әлеміне түсінбеушілікке әкеледі, соған сәйкес лезде әсер ету эфектісі төмендейді. Өзін-өзі сынау — әлеуметтік қызметкердің ажыратылмайтын сапасы. Өзінің қызметін анализдей білу, өзінің қателерін көру және қызметіне дәйім баға беру, өзін қорғамау және өзін ақтамауға ұмтылмау, — бұл сапаның бірі. Яғни әлеуметтік қызметкердің міндетін адал орындауға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен бірге өзінің профессионалдық қызметінде толық жетілдіреді. Өзінің кемшіліктеріне қарамастан өзін сынай отырып, өзінің абыройын дамытуға болады. Сонымен қатар әлеуметтік қызметкердің өзін өзі сынау «самоедтерге» ауыспауы керек – бұл сапа барлық абсолютті ұмтылысымен ескеріледі және өзінің, және басқалардың күнәсін өзіне алу ешқандай пайда келтірмейді, ал керсінше, түзелмейтін жағдайда, пессимизім, оны өзінің күшіне және өзіне күмән келтіреді, ол әлеуметтік қызметкерді жүктейді. Адекватты өзін өзі бағалау — әлеуметтік қызметкерге оның күнделікті практикалық қызметіне қажет. Әлеуметтік қорғау саласында тұрғындармен жұмыс істейтін маман барлық қоғамдық функция үшін өте маңызды. Бірақта ол сезімін және өзінің қажеттіліктерін және мүмкіндіктерін қайта бағалауын жоғалтпау керек — өзін өзі бағалау бұл өз-өзіне сенімділік және меншіктілікке әкеледі. Өз-өзіне сенімділік өз кезегінде эффективті қызметіне негативті және өзінен кейін қателіктерге еліктейді. Төзімділік — әлеуметтік қызметкердің күнделікті қызметіне қажет, солай болғандықтан ол әртүрлі клиенттермен жұмыс істейді, олардың көбісімен қарым-қатынасқа түсу өте қиын. Осындай қиындықтар жас ерекшеліктер ретінде (мысалы, есте сақтауы нашар болуы) сонымен қоса клиенттің эмоционалдылықпен (мысалы, ашулаңшақтық) сипатталады. Әлеуметтік қызметкер әрбіреумен шыдамды болуы керек, мағынасы жоқ әңгімені тыңдауға дайын болуы қажет, эмоционалды клиентті тыңдауға төзімді болуы, тіпті егер осы эмоциялар әлеуметтік қызметкерге себепсі бағытталса да төзімділік таныту керек. Ол үшін бастысы — мәселесі бойынша клиентке ойын айтуға мүмкіндік беру, жағымсыз эмоциясын алу және әңгімені конструктивті арнаға бағыттау, яғни ақпаратты толық көңілге алу және жіберу, ортақ қызметтерге мотивацияны шақыру және түсіндірушілікке жету үшін бағытталады. Мотивациялық функция – бұл әлеуметтік және кәсіби мотивтерінің әлеуметтік жұмыс барысында қалыптасып, нәтижелі түрленуінде қызмет етеді. Жақсылық тілеу — әлеуметтік қызметкердің адамгершілік мәдениетінің негізі болып табылады. Әлеуметтік жұмыстың мазмұнының өзі, кәсіби қызмет кәсіби қызмет ретінде адамға жақсылық тілеу мен жақсылық жасауға негізделген. Жақсылық тілеу маман мен клиент арасындағы қарым – қатынастың барлық этаптарында кездесуі керек. Клиентке жақсылық тілей отырып, әлеуметтік қызметкер оның әрекеттеріне басшылық жасайды, оның қателіктерін көрсетіп, қиын мәселелерін шешуге көмектеседі.Әлеуметтік қызметкердің жақсылық тілеуі, оның адамдарға деген сүйіспеншілігінің көрінісі болып табылады. Ақниеттілік — әлеуметтік жұмысқа ең қажетті принциптердің бірі. Бұл принцип әлеуметтік қызметкер мен клиентке бағытталады. Себебі әлеуметтік қызметкер өз ісі үшін ақыны клиенттен емес, арнайы әлеуметтік ұйымнан алады және де керісінше. Яғни, егер де клиентке ақылы қызмет көрсетілсе де осы жағдай қайталанады. Коммуникабелділік — әлеуметтік қызметкердің маңызды сапасы. Клиентпен танысуда қарым-қатынастан басталады, жұмыспен қарым-қатынаста онымен бітеді. Әлеуметтік қызметкердің коммуникативті қажеттіліктерінен көбінесе оның қызметінің сәттілігне тәуелді, өйткені оның клиенттің үміті және күтуі, мәселесі туралы қарым-қатынасы арқылы біледі. Қарым-қатынасқа түскенде клиенттің өзгерілген жағдайлары ашылуы мүмкін, бұл жұмысқа коррективаны еңгізуге рұқсат етеді, оны одан әрі тиімді етеді. Әлеуметтік қызметкердің әріптестермен қарым-қатынасқа түскенде жұмыс тәжірибені таратады және іліктейді және де оған қатысты толғандыратын сұрақтарды шешеді және жалпы проблемаларды талқылайды. Басқа да мемлекеттік және мемлекеттік емес мекеме және ұйыммен қарам-қатынасқа түскенде әлеуметтік қызметтің дамуы және қалыпты функциялауға қажетті сұрақтарды шешеді. Оптимизм – бұл әлеуметтік жұмыстағы өте қиын мамандықтың бірі, солай болғандықтан әлеуметтік қызметкер қандай қызметте істесе де көптеген қиын мәселелері бар, бақытсыздыққа ұшыраған адамдар түрінде керінеді, ол бүкіл проблемаларды обьективті және субьективті себептерге байланысты шеше алмайтындығын біледі. Сонымен қоса әлеуметтік қызметкер адамдарға көмек көрсетеді, яғни кішкене болса да оларды қайғыдан жеңілдетеді, демек жақсылық та – жағдай оның оптимизмнің қайнар көзіне қызмет етеді. Өзінің айналасындағы адамның қайғысын бақылайтын маманға жақсылықты және әділеттілікке сүйену, оптимизімді сақтау қиын, бірақ матрериялдық, тұрмыстық және әртүрлі басқа көмекті қажет етеді, әлеуметтік қызметкер адамдарға қуаныш, үміт және сенімді болу керек, егер сенім де, үміт те болмаса, іске асыру мүмкін емес. Әлеуметтік қызметкердің әлеуметтік оптимизімі үнемі өзін-өзі дамыту және өзін-өзі жетілдіруде адамның мүмкіндіктері, әлеуметтік әділеттікті іске асырудағы мүмкіндігінде сенімі болады. Әлеуметтік қызметкерде әлеуметтік оптимизмнің болмауы тек қана клиентті «жұқтырмайды»,сонымен қатар жағдайды жақсартуға әртүрлі амал-тәсілдер жасайды. Сонымен қоса жағдай әлеуметтік қызметкердің күйінен клиенттің белсенділігіне байланысты, оптимизм әлеуметтік қызметкердің тұлғасының басты бөлігі болып есеттеледі. Өзін-өзі билеушілік — бұл әлеуметтік қызметкердің практикилық қызметінде әрқашанда қажет. Обьективті қажеттіәрекетті орындауда саналы билеушілікті көздеу, қызметтік процесте пайда болған кедергіні жоюға қабілеттілігі, және бастаған істі аяғына дейін жеткізу – бұл жұмыс тәжірибиесін жинау нәтижесін дамыту және өзінің әлсіздігін жеңудегі сапасы болып табылады.Өзін-өзі билеушілін әлеуметтік қызметкерге өзін жеңуге ғана емес, сонымен қатарклиенттің пассивтілігін жеңуге арналған, яғни бұл оның өзіне деген сезімсіздік, өзінің күшіне және мүмкіндіктеріне сенімсіздік бақытсыз адам ретінде ойда қалыптасуы, социумда уақыттында функциялана алмауын ескереді, әлеуметтік қызметкердің өзін-өзі билеушілігі клиентті қайта тексеруге мәжбүр етеді, өзінің күйіндегі әлсіздікті жеңу қызметті белсеңді қосу және сонымен бірге әлеуметтік белсенділікті және өзінің жеке потенциалын жоғарлатады. Эмпатия – бұл эмоционалдық жағдайды түсіну, еніп кету – басқа адамның қайғысын сезіну әлеуметтік қызметкердің қажетті тұлға бөлігіндегі эмпатияға деген қабілеттілік, көбінесе өзін клиенттің орнына қоя білуге анықталады. Бұл сапа маманның өмірлік және профессионалдық тәжірибиесінің жинақтау мөлшерінде дамиды. Әлеуметтік қызметтің клиенті – бұл өмірлік қиын жағдайға тап болған адам немесе топтық тұлға. Бірақ шеңберден тыс. Клиенттің негативті эмоционалдық күйі жағдайға қысым көрсету, жұбатуға түсінушілікке қажеттілікке деген сипаттама пайда болды. Практиканың көрсетуінше әлеуметтік қызмет ету мекемесіне көмек сұрап келген клиент бірінші кезекте қайғысына ортақтасу, көңіл білдіру, қайғысына ортақ болуды үміттенеді. Әлеуметтік қызметкерлер өзінің клиентімен ең бірінші рет кездескенде басқа біреудің қайғысына ортақтасуға өзінің қабілеттілігін ерікті және еріксіз демонстрация жасайды. Ешқандай сапасы көңіл бөлу клиентті алдай алмайды – ол немқұрайлалақты және екі жүзділікті интуитивті сезінеді. Көңіл білдіру және қайғы әрқашан клиентпен бағаланады. Көптеген зерттеу нәтижелерінің айтуынша өзінің профессионалды міндетін пайдаланатын әлеуметтік қызметкерлер емес, бірақ ол клиентке немқұрайлы болады, ал керісінше ол клиентті тыңдай алады және сезінеді, тіпті егер ол өзнің міндетін профессионалды түрде орындамайтын басқа қызметкер. Өздігінен жетуге талпыну тек қана маманның профессионалдық өсуіне үнемі талпынуда практикалық тәжірибиенің болуы, дағдылар жаңа теориялық білімде ғана пайда болмайды, сонымен қатар рухани және адамгершілікке жету, өзінің моральдық сапасының жоғарлауы және жетістіктерді жеңу, әсіресе оның жұмыс сапасына жағымсыз әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік қызметкердің өздігіне жету – бұл аясы тар мақсат емес, дегенмен әрбір тұлға үшін өзінің профессионалдық және рухани сапаны өздігінен жеткізу басты қажеттіліктердің бірі болып табылады. Маманретінде адаммен жұмыс істеу саласында әлеуметтік қызметкер өзінің қызметін көбінесе тек ғана заңдылық актілерін реттелмейді, сонымен қатар моральды нормаларды, принциптерді және ережелерді реттейді. Әлеуметтік қызметкердің адамгершілігі тек өзіне ғана бағытталмайды, сонымен бірге клиентке де әсер етеді. Кейінде пайда болған мақалалардың айтуынша, «әлеуметтік жұмыс» — бұл мамандық емес, ол-диогноз деп айтқан. Жоғары моральдық сапа әлеуметтік қызметкерге өзінің әрекетін және мінезін өз бетімен реттеуге, өз-өзін бақылауға және моральдық өз-өзіне баға беруді іске асыруға рұқсат береді. Өздігінен жетудегі әлеуметтік қызметкердің талпынысы клиент үшін жағымды әселе болады немесе керісінше, клиенттен белсеңді әрекетті, жеке потенциалын максималды іске асыру өте қиын, егер ол көрсе әлеуметтік қызметкер өзіне ешқандай қатал талапты ұсынбаса талап ету қиын. Шығармашылық ойлау - әлеуметтік қызметкердің ажыратылмайтын ұғымы. Әлеуметтік жұмысты стандарттық жағдайдан белглі классификациясының бар екніне қарамастан клиенттің біртекті және бірдей жағдай мүлдем жоқ. Әлеуметтік қызметкер әрбір нақты жағдайдағы шешімі қабылдай отырып жұмыстың азғана өзгешеліктерін есепке алу керек, бұл жоғарғы нәтижеге жетуге және оптималды шешімі қабылдау үшін қажет. Шығармашылық ойлау болмаған жағдайда маман әрқашанда оларды қабылдаған кестесі бойынша әрекет етедіғ бұл нәтиженің мобилтділігі төмендетеді, оның жұмысының тиімділігі клиентке жағымсыз әсер етуі мүмкін, солай болғандықтан әлеуметтік жұмыста қандай да бір жағдайларға қабылдаған дайында бір жағдайларға қабылданған дайын рецепт болмайды. Шығармашылық ойлауы жоқ маманда көңіл бөлмеушілік, көмек көрсетуге ықыласы және тәжірбиенің жетіспеушілігі ретінде клиент арқылы бағаланады, бұл әлеуметтік жұмыстың беделін түсіреді. Сондықтан, әлеуметтік қызметкердің тұлғалық сапасы көбінесе оның клиентпен өзара әрекетіндегі үлгерімділігін анықтайды және оның профессионалдық жарамдылығының қажетті шарты болып табылады. Моральдық сапаны қалыптасу мамандықты және қоғамдық рухани құндылықтарды меңгеру жолы арқылы іске асырылады, оларды қызметтік процессте сендіру және оларды қызметтік процессте сендіру және қажеттіліктерге айналдыру. Осы әлеуметтік қызметкердің тұлғалық сапасы клиентке қарым-қатынасы бойынша оның айналадағылар мен қоғамда пайда болады, бұл қоғамдық адамгершілік деңгейін жоғарлатуға, сонымен қоса әлеуметтік мәселелерді шешу қабілеттілігі бар. Әлеуметтік қызметкердің жеке тұлғасы бір тұтас. Маманнан профессионалдық қызметте талап ететін сапасы әлеуметтік қорғау мекемесінен тыс кетпейді, олар қандай жағдайда және қарым-қатынаста болмасын оның күнделікті әрекетінде және мінез-құлқында қатысады, әлеуметтік қызметкердің қоғамдық пікірін қалыптастыра отырып бар болады. Әлеуметтік қызметкердің тағы бір әлеуметтік ролі бар. Ол профессионалдық топтың және тұлғаның өкілі ғана емес, ол – азамат. Әлеуметтік қызметкер өзінің міндетін, мамандықтағы ортын қоғамда түсіне білуі керек. Ол адамға қатысты қауіп-қатерден қашу және адамның ниетінсіз гуманды әлемді құру мүмкін емес.Мұнда гуманизм, практикалық гуманизм мәні формула анықталуы мүмкін «ақыл+іскерлік+қайғыға ортақтасу». Бірақ та қазіргі кезде осыған қарамастан әлеуметтік жұмыс біздің мемлекетімізде жас және өзінің гуманистік потенциалын толығымен алсып көрсетілген жоқ, әлеуметтік қызметкер арасындағы әлеуметтік қорғау қызметкері әлеуметтік мәрбесіне түнушілік ролі өсуде. Көбінесе, өзін осы қайрымды қызметке арнайотырып, өзінің отандастардың өмірлік қызметінің жағдайын жақсартуға қызмет іздеді, сонымен қатар көбінесе көмек көрсетуге әлсіз болды. Осы әлсіздіктің салдары көбінесе заңдылық базасының жетілмеуінен, әлеуметтік қорғаудың қаржылық жүйесінің жетіспеушілігінен және әлеуметтік жұмыс маңыздылығынан және әлеуметену мәртебенің жұмыс обьективтілігіндей жоғарғы құрылының жеке өкілдері жағынан түсінбеушіліктің болуы, сонымен бірге әлеуметтік қызметтіндегі клиенттің саның обьективті себептері бойынша бүкіл өседу. Мұндай жағдай қалыпты деп санауға болмайды.Әрине, экономикалық дағдырыс жағдайында кейбір мәселелерді шешу мүмкін емес – мысалы, өмірлік сапаны жақсарту үшін клиенттің санын төмендетін және әлеуметтік бюджетті жоғарлату мүмкін емес. Сонымен қатар, әлеуметтік қызметкердің сенімділік негізінде маман сияқты жағымды қалыпқа салу профессионалдық қызметті құру маңызды, олардың қайырымды істері үшін әлеуметтік қорғау жүйелері және қоғамдық шектеулі ресурстары қолданылады. 2.1. Әлеуметтік қызметкер нені білу керек? Әрбір кәсіби маман бойында: -адамгершілік; -силамдық; -адамды ол қандай, солай қабылдау; -кішіні құрметтеу, үлкенді қадірлеу; -өзінің мамандығына деген қызғушылық; -өз ісіне жауаптылық т.б қасиеттер . Себебі әлеуметтік қызметкердің қолында адам өмірі тұр . Ол өз ісіне жауапты , тұрақты болуы тиіс. Әрбір әлеуметтік қызметкер бірден кәсіби маман болып кетпейді. Біз осыны есімізде сақтауымыз керек. Ол оның қызметінің барысында дамып, оның бойына сіңіріледі. Әлеуметтік жұмыс жеке адамға бағытталған. Тіпті ол топпен жұмыс істесе де ол олардың әр қайсысымен жеке-жеке жұмыс атқарады. Әлеуметтік қызметкердің кәсіптік тұлғасы мына жағдайларда ерекше көрінеді: -белгілі бір мәселені шешкенде, әлеуметтік қызметкердің методологиялық базасының кеңдігі; -қызмет процесіндегі клиент пен әлеуметтік қызметкер арсындағы әлеуметтік қақтығыстарды шешуі; -мәселені шешу кезіндегі болжау, шешу, басқару. Әлеуметтік қызметкер кәсіби маман ретіндегі міндеті оның қызметін күрделендіреді. Әлеуметтік қызметкер міндетіне мүгедектердің үйіне немесе станционарлық жағдайда медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру кіреді. Әлеуметтік қызметкердің атқаратын жұмысы әртүрлі. Отбасына , жетімханаларға көмек көрсетуге (балаларға қамқорлық, қамқоршылық) орталықтарын ашу. Әлеуметтік қызметкердің кәсіптік құндылықтары. Ұйымдастырушылық қызмет әр жерде ( аймақта , тұрғындық жерлерде ) әлеуметтік қызмет мекемелерін құрумен және басөқару мен байланысты байланысты әлеуметтік қызметкер адамдар қызығушылығын біле отырып, олардың бос уақытын ұйымдастрыуна әр түрлі ұйымдар қатыстыра отырып өткіщуге себеп болады. Бұдан басқа тікелей және жанама түрде маргиналдық тұоғындар бөлігіне қолдау көрсетеді. Көмек сұраушымен жұмыс істегенде әлеуметтік қызметкер психиканың денсаулық факторларын қалыпқа келтіруге тиіс. 1.Адам өз өміріне жауапкершілігін сезінуге міндетті. 2.Өздік рефлексия мен өздік таңдауға қабілеттілігі. 3.Өзінің кім екенін тануы. 4.Бүгінгі күнмен өмір сүруі. 5.Жеке әлемін құру, жеке өһмірінің мәнін өз құндылықтар жүйесін құру қажеттілігімен байланыстыра ойлау. 6.Басқаларды түсінуде адамды тек жай ғана тыңдап естіп қана қоймай қоршаған социумды қабылдау деп түсіну. 7.Өмірді сол қалпында қабылдау. Әлеуметтік қызметкер міндеті жеке адамға қиын жағдайда қорғана білуге , түрлі қоқыныштардан, үрейлерден қорғана түсуге үйрету. Әлеуметтік қызметкерлер барлық мұқтаж адамдардың проблемасын ( яғни мәселесін) шешуге көмектеседі., ең алдымен әлеуметтік жағынан қаралмағандарға. Қарттарға, мүгедектерге, дұрыс отбасы тәрбиесін алмаған балаларға психикасы бұзылған адамдарға, маскүнемдерге, нашақорларға, СПИД дертіне шалдыққандарға есепке алынған отбасыларға , және т.б. әлеуметтік қорғауға мұқтаж әлеуметтік топтарға. Сондықтан әлеуметтік жұмыс – бұл теория ғана емес, ол адамдардың бір-бірімен өзара әрекеттік қарым-қатынасының өнері. Ескре кететін жағдай , біздің мемлекетімізде әлі әлеуметік жұмыстың технологиясы мен әдістері жеткіліксіз. Адамның бабын табу, әлеуметтік жұмыстың принципі ретінде адамға назарын аударту сияқты қиын мәселені өте қажет етеді. Әлеуметтік жұмыс ол – қайырымдылық іс. Яғни кез- келегн адам, кез-келген маман бойында халыққа деген жан ашушылық, , халыққа деген сүйіспеншілік қасиеттері болмаса, шын ниетпен халыққа адамгершілік, қайырымдылық қызмет көрсетуге тырыспаса ол маман клиент мәселесін шеше алмайды. Сондықтан әлеуметтің қызметкердің бойында біріншіден адамгершілік қасиеттері қалыптасуы қажет деп ойлаймын. Әр қазақ жастарының бойында және әр болашақ әлеуметтік қызметкердің бойында адамгершілік, қайырымдылық қасиеті болса, еліміздің халқы бір-біріне жаны ашып, көмек көрсетіп тұрса бұл мемдлекетімізге тіптен де пайдалы. Осы мақсатта мен әлеуметтік қызметкерді елімізге қажетті және оны көбейтуге шақырғым келеді. Осыған орай әлеуметтік қызметкердің қызмет түрлерін: -Психологиялық қызмет; -Кеңес беру қызметі: -Мәселені шешу; -Басқа мамандармен байланыс; -Құжаттық қызмет; -Үйге көрсететін қызмет; -Әр түрлі әлеуметтік қорғау мекемесіндегі қызмет; ; -Қоғамды реттеу қызметі; 2.2. Әлеуметтік қызметкердің кәсіптік ­- этикасының стандартына талдау жасау Әлеуметтік қызметтің этикасы өз алдында әрекет кодексін ұсынады, бұл адамдар арасындағы өзара байланыстардың адамгершілік сипатын қамтамасын етеді, яғни кәсіби қызметін жіне кәсіби компоненттіліктің қажеттіліктерінен шығады.Әрине, әлеуметтік қызметтің этикалық кодекісі кәсіби моральдің ерекше формасы реттінде әлеуметтік жұмыстың этикасын ерешелеп отырады. Осы қызмет түрлерінің ерекшеліктеріне ықпал етеді. Неге әлеуметтік жұмыстың жүйесіне кәсіби моральдық ерекше формасы қажет. Кәсіби этиканың әртүрлі формалары интенсивті іздестіруде әрекеттер әлеуметтік және кәсіби топтарлы шығаруда дифференцировандық подхот . Еңбектің кәсвіби бөлімінде нормалардың сипатына ізін танытады, яғни кәсіби қызмет саласында адамдармен өзара қарым-қатынасын реттейді, әсіресе бұл кәсіби қарым-қатынаста көрінеді, яғни адамдардың әлеуметтік тәртібін тәрбиелеумен айналысатын, олардың әлеуметтік мәселесін, олардың әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандыру және қызмет саласында ұсынады. Кейінгі кезде адамдардың әлеуметтік қауыпсыздық проблематикасымен байланысты әлеуметтік этиканы дамыту туралы сұрақ қойылуда. Бұл тек материалдық толық жетілдірудің қажеттілігімен ғана байланысты емес, сонымен қатар психологиялық, адамдардың өміріндегі әлеуметтік рухани және қоғаммен да байланысты. Әлемде кәсіби әлеуметтік этика қалыптастырудың бастапқы этапында белгілі; қазіргі кездге қарағанда болашағы өте кең. Әлеуметтік қызметтің этикасы – бұл кәсіби моральдың түрі, яғни өз алдында әрекет кодесісін ұсынады, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынасдың адамгершілік сипаттарын қамтамасыз етеді, кәсіби қызметтің және кәсіптің кампентентіліктің қажеттілігінен шығады. Кәсіби қызметтің белгілі түрлері үшін қоғамда адамдардың нормалар әрекеті және моральдык қажеттіліктерін жалпы сипаттарына қарамастан әрекеттің ерекше нормалары бар. Әлеуметтік қызметтің мамандығы бұл өзінің кәсіби моральдық міндеттерін мүлтіксіз орындайды. Әлеуметтік қызметтің мамандығынының ерекшелігі біздің қоғамдағы әлеуметтік дамудың қызметтік функциялар ерекшелігімен байланысты. Сондықтан әлеуметтік жұмыстың құндықтары және этикалық принциптері мамандардың этикалық кодекісіне әсер етеді, яғни тәжірбиелік қызметтің бағдарына қымет етеді. Әлеуметтік қызметтер өзгеріссіз қалаиын құндылықтар кешенің ұстанады. Осы кәсіби қызметі үшін адамдардың лайыққа және әлеум әділеттілікке, сәттілікке ұмтылу тән. Әлеуметтік жұмыстың этикасы бұл – моральдық құқықтарды міндеттерді, индивидуалдық еркіндігін және қоғамдық қажеттіліктерді, еркіндік және жауапкершілікті үйлестіру. Ол әлеуметтік қызметтің моральдық таңдау басты мүмкіншілігіне әсер етеді, яғни оның клиентпен қарым-қатынасы бойынша адамгерэ әрекеттерін анықтайды. Мамандардың заңдастырылған лигитимді атрибуттары бар – бұл оның кодексі үшін немесе этикалық стандарттар үшін өңделген, яғни принциптер жүйесін ұсынады, мамандардың күтімін анықтайды. Көптеген мамандықтардың этикалық кодекісінің жалпы адамдық және принциптері бар. Бірақта әрбір нақты мамандықта спецификалық ережелер бар. Әлеуметтік жұмыстың этикалық кодекісін басты масты мақсаты бұл клиенттің қызығушылығы жұмыстың принципін даусыз анықтау. Кәсіби этиканың кодекісі жалпы этикалық нормаларға спецификалық міндеттерге және нақты ережелергенегізделеді. Кәсіби поптың мүшелері өзінің клиенттерінің алдында, басқа кәсіби топтың әріптесінің алдында және қоғам алдында міндеттері бар. Дегенмен, әлеуметтік қызметтер мемелекет тарапынан қолдау болмаған жағдайда өзінің кәсіби міндеттерін орындай алмайды. Барлық кәсіби бірлестіктер өздерінің мүшелерінің қызметін бақылауы қажет және әлеуметтік қызметтер үшін кәсіби құқықтарын байқауда кепілдік беруі керек. Сонымен, этикалық кодекс әлеуметтік қызметтер не үшін жауап береді және қалай істеу керек екендігін анықтайды. Сондықтан, этикалық кодекс жауапкершілік туралы формализацияны білдіру ретінде функуционаланады; 1) қоғам алдындағы мамандақтар, яғни осы мамандықта бекіту; 2) тұтынушы қызмет алдында мамандықтың өкілі; 3) өз мамандығының алдандаңы мамандар. Этикалық кодекстің заңдастыру функциясын орындаудан басқа келесі міндетер бар: —Нақты өлшемдерді ұсына отырып, мамандардың беделін қорғау, яғни мамандардың әрекеттерін реттеу үшін қабылдау мүмкіндігі. —Мамандардың жете білушілікті және адал ниеттік жұмыста мүмкіндік туғызады. —Адамдарды практиканы жете білмеушіліктен немесе көңіл бөлмеушілік жағынан эксплуатациядан қорғау. Сонымен, этикалық кодекстің басты мақсаты, клиентті қорғауда жұмыстың принципін мүлтіксіз анықтау. Әлеуметтік жұмыс этикасы басты принципіне мыналар жатады: Әрбір адамдардың қоғамдық жағдайына өздерінің есебінен ақша сауға міндетті және өз-өзін іске асыруға мүмкіндігі бар. Әлеуметтік қызмететр өздерінің қызметінде әлеуметтік әділеттілік принциптерін жетекші етеді. Әлеуметтік қызметтер адамдардың құқықтарын құрметтейді және БҰҰ-ның адам құқығы декларияциямен сәйкес әрекеттенеді. Осы облыстарда басқа да халықаралық конвенциямен біге әрекет етеді. Әлеуметтік қызметтер топтағы, қоғамдағы, жеке адамдарға көмек көрсетуде өздерінің барлақ білімін және дағдысын бағыттауға міндетті. Сонымен қатар тұлға және қоғам арасындағы конфликтіні шешімге әлеуметтік қызметтер қажет еткен әрбіреуіне көмек көрсетеді. Әлеуметтік қызметкерлер өз қызметтерінде жеке адамдардың дербес құқықтық, конфиденциальдық және жауапкершілік қолдау информациядағы принциптерді байқайды; әлеуметтік қызметкерлер өз клиенттерінің жағдайлары үшін тығыз байланыста болады. Әлеуметтік қызметкерлерге клиенттің сұрақтарын шешу кезінде минимумдарға дейін, құқықтық күштеуге қолдану керек; әлеуметтік жұмыстың тұлғаларды қолдануда жанама және тікелей; билік құрылымдары сыйымсыздық; Әлеуметтік қызметкерлер адамдардың кәсіби ассациацияда қабылданған этикалық кодекстерін ұстанады. Қазіргі кезде жұмыссыздық жағдайда азаматтардың көбісі өзіне лайықты немесе еңбек ақысы қанағаттандылылмайды, бұл өздерінің кәсіби құштарлықтарын өзгертуге мәжбұр немесе оны түбірімен өзгертуге, оны қызметкерлердің жаңа саласына бағытталады; олар жұмыспен қамту бөлімдерінен путевкамен әлеуметтік қызмет мекемесіне келеді және қандай жұмыс болса да соған келіседі. Мұндай адамдардың кәсіби дайындықтары жоқ, яғни әлеуметтік қорғау жүйесінде жұмыс үшін жетпейді, бірақ та жеке квалификациялық кадрлар және жалпы кадрлардың жітіспеушілік жағдайында қабылдауға мәжбүр. Ең бастысы – осы қызметте барлық адамдар моральды түрде дайын болмайды. Бұл себептерінің бірі болып табылады, яғни мамандардың қызметі үшін бақылаудың қосымша формалары — кәсіби этикалық кодекстер. Практикада мамандардың әрекеттеріне және тәбиені реттеу үшін толық құралдар бар. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінде процестің қатысулар арасындағы құқықтық қарым-қатынасты реттеу әрекет етеді – Қазақстан респубикасының Конституциясы, Қазақстан респубикасының заңы, Президенттердің жарлықтары және биліктің жергілікті органдардың қаулы (располажения) және жүелердің әкімшілік терттеу – уставтар, ереже, қызмет инструкциялары және жүйе есебі де қарасчтырған. Соныман қатар осы құралдар жеткіліксіз. Олар күнделікті әлеуметтік жұмыс практикада пайда болған ситуациялар және әртүрлі қарама-қарсылықтар жаулап ала алмайды. Бұл өңдеуді қажет етеді және кіріспені икемді және шынайлықпен жүйе бақыланады.Мұндай жүйелік бақылауды әлеуметтік қызметтің этикалық кодекс болып табылады, яғни кәсіби маральдың басты принциптерін қалыптастыруын және жеке тұлғаның ерекшеліктерін көрсетеді, оның әлеуметтік қызметінің сапасының қызметінде кәсіби жарамдылықты көрсетеді. Сонымен қатар әлеуметтік функцияны меңгереді, бұл қоғамдық мамандығына қойылған. Этикалық нормалардың жиынтығы рационалдық, уақытпен тексерген және ашық әлеуметтік шындықта кодекстік статусын меңгереді (латын тілінен аударғанда codex~ кітап) , бұл өзіне адамдардың нормаларды ұсынатын, әлеуметтік қызметтің кәсібін одақтар мен ассациациясы қабылданған және келешектегі кәсіби қызметтегі этикалық құқықтардың сатандарттардағы қызметін орындайды. Әлеуметтік қызметтің этикалық кодекісін басты мақсаты – қоғамда және кәсіби қызметте әлеуметтік әділеттілікті немесе адамгершілікті, гуманистік идеалдарды іске асыруғы көмектесу, ал басты міндеті – әлеуметтік қызметті және кәсіби әркекеттердің эталонына қызмет етеді. Әлеуметтік жұмыстың этикалық кодекісі қоғамда белгілі функцияларды орындайды, оның регламентациялаудың тәсілдерінің бірі болып табылады, яғни субъективті қызметкерге моральдық нормаларға әсер ететін және өлшемін анықтайды және олардың күнделікті әрекет тәсілдерін анықтайды. Белгілі өлшемдерді құрастыра отырып, қызметкерге қатысушылар арасындағы адамгершілік қарым-қатынасын қалыптастыру үшін қажет, яғни этикалық кодекстер келесідегідей функцияларды орындайды: — Этикалық регламентацияға адекваттық мамандықты қамтамасыз ету; — Кәсіби қызметтегі біріңғай моральдық адамгершілік негіздерін құру; — Кәсіби жарамды мамандықтарды анықтау үшін базалық өлшемдерге қызмет ету; — Оларға ұсынылған біріңғай этикалық талаптардың негізінде мамандардың әрекеттерін бір ізге салу; —Жалпы жүйелік құндылықтарды анықтау негізінде бір бағыттылық әрекетті қамтамасын ету; — Қызмет негізінде қойылған этикалық нормалардың қарама-қарсы еместігін қамтамасыз ету; — Әлеуметтік қызметтің әрекеттерін және этикалық тәртібін қамтамасыз ету, олардың әріптестері және әлеуметтік қызметтер; — Жеке мамандар терінде сонымен қатар әлеуметтік қызметте әрекетті орнын басушылықты қамтамасыз ету; — Этикалық нормалар және принциптер шеңберінде қойылған міндеттерді шешу үшін әлеуметтік қызметкерге белгілі бір еркін әрекет бері; Әлеуметтік қызметкер өз алдында спицификалық кәсіби топты ұсынады. Солай болғандықтан олар қызметтің спицификалық субъектісінің жиынтығы болып табылады. Олар туралы тек дерексіз объект ретінде ғана айтылмайды, сонымен қатар әлеуметтік организм туралы айтылады, соған сәйкес оған қоғамдағы әлеуметтік рөлін, әрекет және тәртіп стериотиптері ретінде сипатталады. Осы әлеуметтік организмдерді ішкі этикалық нормаларының белгілі бір жиынтықтары бар, олармен саластырғанда оның әрбір жеке өкілдерінің әрекетімен және тәртібімен анықталады және бағаланады, сонымен бірге жинақылық ұйымдарымен бірге құрылымдар да жатады. Қызметтің басқа салалары сияқты әле жұмыста адамгершілік нормалар эмпирикалық түрде қойылады және қазіргі кезде берілген облыстарды және жинақталған тәжірбиелерге ғылыми зерттеудің есебі мен жетілдіру әлі де болса жалғасуда. Халықты әлеуметтік қорғау саласында практикалық қызметтің барлық тәжірибие есебінен өңдеуге ол міндетті, фундаменталдық және қолданбалы ғылымдарға жету; Оған жалпы адамзат құндылықтарды толтыру және дамыту қажет, оған қарама – қарсылық көрсетпеу керек; Оған көп функционалды болуы керек , яғни әлеуметтік жұмыста пайда болған барлық қарым – қатынастың және өзара әрекеттерде қолданылатын; Кодекс кәсіби қызметтің мәніне толығымен қатысты белгілі бір принциптерде негізделуі керек ; Кодекстің принципі және нормасы меңгеру және орындау үшін рұқсаттылықпен ажырата білу керек. Кодекс шеңберінде кәсіби мораль маманның қызметі және әрекеті алдын ала жазылады, келісушілік талаптардың тәртіпке келтіру жиынтығы ретінде болады, яғни белгілі бір жүйе ретінде оның кәсіби міндеттерінің мазмұны болып табылады. Кәсіби кодексте маманға көрсетілген анализ талаптары ереже ретінде көрсетіледі, олар екі нормативтік топтарға шартты түрде мәлімдеу мүмкін: -Бірінші топ- бүл кәсіби қызметтің нәтижесіне және мазмұнына , сапасына деген қажеттілік; -Екінші топ – бұл мамандардың жеке тұлғалығына деген талаптар. Моральдық норманың жүйесін құру мәселелері бұл этиканың қызықты және қиын мәселелердің бірі.Мысалы, мынандай С.Кьеркегор “Гармоническое развитие эстетической личности” деген өз еңбегінде тұлғаның еркіндігін таңдауда біріктіруге ұмтылады , бұл қандайда моральдық немесе этикалыққа негізделген. Ол әрқашанда адамгершілік кодекстерінің жалпы мәніне ұмтылады , солай болғандықтан олар құрыла бастады , анығырақ айтқанда, адамзат өмірінің процессінде қойылады және одан кейін барлық адамдарға және қандай да бір жаңғдайда , барлық уақытта есептелінген, абсолютты , әмбебап ретінде құжатталынады. Бірақ қандай да бір кодекс ұйып қалған, өлі құжат болмайды – ол кәсіби топтың немесе қоғамның қажеттілігіне жауап беруі керек (егер кәсіби этикалық кодекс туралы айтылса ) және қоғамдық қарым – қатынастың дамуымен және кәсіби қызметтің мақсаты , міндеттері және мазмұнымен бірге күнделікті жетілдіру. Этикалық нормалардың позициясы мен кәсіби қызметті бағалай отырып, тенденцияның пайда болуының бірі , бұл ғылыми қызметкерлер және практиктердің ұмтылуы , біздің елдегі халықты әлеуметтік қорғау саласындағы жұмыс бастылық өзіндік этикалық кодекстерді өңдеу болып табылады, мұнда олардың қызметін регламентациялаушы еді , адамгершілік және моральдық тұрғыдан жеке тұлғалық мамандардың қалыптасуына әрекеттену және мүмкіндік туғызу. Осы бағыттағы ғылыми ойлау бұл кодекс сияқты өңдеудің өзіндік фактілеріне қарағанда ол мағыналы. Әлеуметтік қызметкердің қандай да бір түрі ретінде әлеуметтік жұмыстың барлық аспектілерінде ғана әлеуметтік қызмет туралы ережелер , жұмыскердің қызмет инструкциясы және сол сияқты құжаттар , пегитимизациялық қызметтер әлеуметтік заңдылықтармен азғантай дәрежеде регламентацияланады. Бұл әрине әлеуметтік қызметкер кәсіби практикалық қызметте этикалық нормалардан тыс келеді деген сөз емес , мұнда олардың ішкі кодификацияның болмауы туралы айтылуда. Әлеуметтік жұмыста этикалық кодекстердің өз бетімен қалыптасуы бұл мамандардың әрекеттенуге және шешім қабылдауға ұмтылу дегенді білдіреді. Мысалы мынандай , американдық әлеуметтік қызметкерлер дің этикалық кодексті қабылдау және өңдеу бұл олардың күнделікті практикалық қызметтегі этикалық норманың кәсіби топтарын бақылаудың басты шарты болыл табылады. Бірақта бұл үшін осы нормалар мамадардың күнделікті әрекетін көрсету және шешім қабылдауда белсеңді рөл ойнау үшін оларға кәсіби қызметтің күнделікті ішкі реттеуші факторларды ауыстыру , яғни интерполизациялау қажет. Тек осы қажеттілік әлеуметтік қызметкердің этикалық кодексіне кіріспе және әлеуметтік қызметкерлер әрекетіне және тәртібін реттеуде толық және жеке меншіктік жағдайда өңдеуді қажет етуге негізделінеді , бұл маманға қызметіне баға беруге және реттеуге , анықтауға мүмкіндік береді. Осыған қарамастан адамгершілік – бұл тұлғаның индивидуалдық сапасы , кәсіби топтың өкілдері үшін жалпылама түрде болады , бұл деген сөз мақсаты , принцитері , моральдық нормалары және ережелері кәсіби қызметі үшін ең бастысы қызметті анықтауда өзгешелік “шеңберінде” рөлдің жиынтығы ретінде ойнайды. Осындай сипаттама әлеуметтік жұмыстың этикалық кодексі – олар этикалық шегін анықтайды , яғни мамандар өздерінің қызметін ұйымдастырады. Кодекстің ережелері нақты және бір қалыпты рекомендация бермейді , мұдай жағдайда әлеуметтік қызметкер шешім қабылдай отырып , өзінің әрекітін этикалық кодекспен салыстырады. Басқа жағынан , этикалық кодекстің болуы әлеуметтік қызметкерлерді өз бетімен шешім қабылдау дан және қабылдаған шешімге байланысты аяқталған нәтиже үшін жауапкершілік болмайды.Әлеуметтік қызметкердің өз беттілігі және еркіндігі кәсіби этикалық кодекс түрлерінде бекітілген , берілген қоғамдағы нормативтік бастаулар қабылдаудан тұрмайды, керісінше олардың негізінде іс-әрекеттерде және шешім қабылдауда. Әлеуметтік қызметкердің басты этикалық кодекстердің бірі ол моральдық норма – әлеуметтік қызметкердің мінез- құлқы және қызметіне оның әлеуметтік жұмыс субъектісімен қарым-қатынасы барлық жағдайларына және ситуацияларына деген әділеттілік бұл жалпы мазмұнын талап етеді. Әлеуметтік жұмыста кәсіби моральдің нормасы бұл тек мақсатқа жету үшін құралы емес, сонымен қатар маманның мінез – құлқын реттеуші құралы. Кәсіби моральдық нормасы бұл императивтер , тұлғаның және топтық, әлеуметтік өзара әрекетіне объективті негізделген және мамандардан белгілі бір әлеуметтік қажеттіліктерді және мінез-құлықтың кәсіби негізін талап етеді. Кәсіби моральдық нормалары қарым-қатынастың әртүрлі дәрежелері бар, осыған байланысты әлеуметтік қызметкердің жалпы және жеке кәсіби моральдық нормаларды ажыратуға болады. Әлеуметтік жұмыста жалпы кәсіби моральдық нормалар маманның шынайықарым-қатынасының үлкен спектрін жаулайды. Мысалы, гумандылық көрсету , адамға сүйіспеншілік таныту, жалпы клиент үшін жетуге ұмтылу, әрине нормалар болып табылады , мұнда әлеуметтік қызметкерге күнделікті қызметте жетекшілік етеді , дегенмен осы талаптардың мәні бұл соншалықты белгіленбеген болып табылады, әрбір тарихи кезеңдерде олар спецификалық мазмұнымен толтырылады, бұл қоғам немесе әлеуметтік топтар нақты кезеңдердегі бағалы жүйелерге әсер етеді. Әлеуметтік қызметкердің кәсіби моральдің жеке нормалары кәсіби қызметтің спецификасын ашады, бұл сол немесе басқа да жалпы нормаларды көрсетеді.Олар субъективтік қарым – қатынасқа маманның біртектілік қарым- қатынастың қандай да топтарға , сонымен бірге кейбір деңгейлерге дейін әлеуметтік қызметкердің әрекет сипатын анықтайды.Осындай нормаларға , мысалы клиентпен қарым-қатынаста шындыққа қатысты. Әлеуметтік қызметкердің этикалық кодекстерінің моральдық нормалардан басқа моральдық ережелерден тұрады – оның еңбегіндегі процессте маманның мінез- құлқына және қызметіне нақты талаптар моральдық ережелер соншалықты икемді және қозғалмалы , олар қоғамдық қарым-қатынастың және халықты әлеуметтік қорғау жүйесі динамикалық дамуына әсер етеді, солай болғандықтан өзінің мазмұнына жаңа талаптарды байыту. Этикалық кодекстер принциптерден тұрады, бұл әлеуметтік қызметкер күнделікті қызметін жетекшелік етуі керек, мысалы клиенттің қызығушылығын қанағаттандыруға көмектесу , оның жағдайына және тұлғалық сапсына объективтік бағы беру және т. б. Айту қажет , яғни принциптер кодекстерге салынған және абсолюттік сипаттамада болмайды.Егер олар қоғамдық моральдің нормалары және принциптерімен қарама- қайшылықта болады. Мысалы осындай, барлық кодекстер сол немесе басқа да конфиденциальдық принциптердің қалыптасуынан тұрады. Осыған сәйкес әлеуметтік қызметкер клиент туралы мәлімет айтуға , клиентпен алынған немесе оның келсімімен тек клиент туралы айтуға құқығы бар, бұл клиенттің мәселесін шешуде қатысады. Дегенмен ситуациялар ерекше емес, мұнда әлеуметтік қызметкер оның клиенттің жасаған қызметтері және басқада әрекеттері туралы жеңе алады. Осындай жағдайда тек конфиденциальдық принципті ғана жетекшілік етпейді, солай болғандықтан конфиденциальдықтың белгілі нақты ситуацияны байқай отырып, қоғамдық қызығушылықтарға және қоғамдық моральға залалын келтіреді. Әлеуметтік қызметкердің этикалық кодекстерімен бірге , әсіресе бұл кодекске қатысты көп ұлттық мемлекетте әлеуметтік қызметкерлерді біріктіру қабылданған , дәстүр және салт-дәстүрлер кейбір дәрежелерге әсер етеді, ең алғашқы форма өзара көмектесу , қайрымдылықтың пайда болй процессінде құрылып шықты ,одан кейін- кәсіби әлеуметтік қызметкердің спецификалық түрі ретіндегі әлеуметтік жұмыс.Салт-дәстүрдегі Ресейлік қайрымдылықтың мынандай қызмет формалары бар ,яғни әрбір мұқтаждарға көмектесу (“слепня”), көқарас түрінде қоғамдық көмек және т.б.Ұлттық ерекшеліктерді есепке алу басты факторы болып табылады , бұл әлеуметтік жұмыс тиімділігіне , оның қоғамдағы статусына және пристижіне әсер етеді. Әлеуметтік қызметкердің әртүрлі мемлекеттердің ассоциациялар мен одақтарда қабылданған этикалық кодекстер міндетті түрде маманның тұлғалық сапасына талаптардан тұрады. Мамандардың жеке тұлғалығы, оның адамгершілік сапасына әсер етеді, жоғарыда айтқандай практикалық қызмет басты рөл ойнайды, клиенттің псхологиялық мәртебесіне және әлеуметтік өзін-өзі сезінуіне өзара ықпал етеді және барлық қоғамдағы моральдық деңгейге әсер етеді. Осыны түсіне мамандар өзіне және өзінің әріптестеріне моральдық талаптардың жоғарлауын ұсынады және мамандардың жнеке сапасына кәсіби этикалық кодекстердің талаптарын енгізеді. Жеке тұлғалық сапалар кәсіби әлеуметтік қызметкерге өте қажет, бұған 2 негізгі топтарға бөлуі мүмкін: —практикалық қызметте қажетті сапалар ( клиентпен жұмыс немесе топтық клиенттер, әріптестермен өзара әрекеттер) ; —әлеуметтік қызметкердің жеке өсуіне және кәсібилігі үшін қажет сапалар. Көптеген авторлар жеке , үшінші топтарға әлеуметтік қызметкердің жігерлі сапасын енгізеді. Дегенмен бізге ұсынады, яғни жігерлі сапалар клиенттермен жұмыс істегенде , өзіндік кәсіби- квалификациондық және рухани – адамгершілік деңгейінде әлеуметтік қызметкерге өте қажет, өйткені олар сапаның 2 тобында органикалық түрде кіруі керек. Әлеуметтік қызметкерлер облысында мамандарға ұсынады, осыған сәйкес тұлғаның барлық талаптарды орындау – өтірі айтпау , мейрімділік таныту , біреудің қайғысына ортақтасу , еркін күштің болуы және т.б. Кәсіби таңдау әрқашанда тиімді болмайды, профилге сәйкес оқу мекемелерінде немесе жұмысқа қабылдау кезінде іске асырылады.Осыған байланысты кодексте айтылады, яғни маманның күнделікті кәсіби және адамгершілік жетілдіру , оның жеке тұлғалық өсуде өзін анализдеу нәтижесінде және өзімен күнделікті жұмыс істегенде жетуі мүмкін. Жоғарыда айтылғандай нәтиже шығады, яғни әлеуметтік қызметкердің этикалық кодекстер оның барлық тұрақтылық және орнықтылыұ кезінде жүйе бекітуші болмайды.Ол ашық және динамикалы, бұл мағынаны адамгершілік қарым – қатынас,нормалар және талаптар кодекске әсер етуөзгеріссізқалмауы керек; ол тек қоғамдағы өзгерістерге ұшырау міндетті емес , оның даму динамикасына , арнайы әлеуметтік топтар және индивидтердің өзгеру мәртебесі, бірақ өзіндік кәсіби қызметтің , оның мәнін және мазмұнын, формалары және әдістерін өзгерту мүмкін емес.Осы өзгерістер кодексте енгізілген нормалардың және ережелердің мәніне әсер ететін нормалармен ережелерге енгізуге жағдай жасау керек, мұнда әлеуметтік жұмыстың қандай да бір деңгейде күнделікті кәсіби қызметті іске асыру. Әлеуметтік қызметкерлердің этикалық кодекстеріні талаптарын бақылау – бұл ресми емес , ал оның күнделікті практикалық қызметте жағдайдың тиімді болуы қажет , оның қоғамдық мәні және бағалылық өлшемдері әрбір әлеуметтік қызметкердің байқауда этикалық кодекстердің талаптары қоғада мамандардың жоғарғы мәртебесін бекіту және мойындаудың міндетті жағдайы болып табылады , оның өкілдерінің авторитетін жоғарлату үшін негізделеді, бұл қоғамда және кәсіби топтарда маманның өзін-өзі сыйлауға және өзін-өзі бекітуге әкеледі. Әлеуметтік қызметкермен әртүрлі мемлекеттерде қабылданған кәсіби этикалық кодекстердің айырмашылығы олардың барлығы жалпы мақсаты және тапсырмалар бар . Сонымен қатар , этикалық кодекстер әртүрлі халықтардың спецификалық менталитетімен, олардың ұлттық дәстүр және салт – дәстүрлермен, қоғамдағы әлеуметтік жұмыстың статусы және әлеуметтік экономикалық даму денгейіне байланысты айырмашылық болмауы мүмкін. Егер күнделікті практикалық қызметте әлеуметтік қызметкердің мінез-құлық және әрекеті, оны тұлғалық сапаға әкелетін, этикалық кодекстерді жүйеленген, кәсіби моральдың талаптарынан жауап береді, осыдан шешім шығаруға болады, яғни олар адамгершілік және мейірімділік, қоғамдық және жеке тілектеріне сәйкес келеді. Осындай сәйкес мынаны білдіреді, яғни әлеуметтік қызметкердің әрекеті, мінез-құлқы және жеке адамгершілік бейнесі қоғамдық моральдағы талаптарға жауап беруде үстем болады. Осы барлық мүмкіндіктер қоғамдық моральдың жоғары денгейдегі фактор ретінде әлеуметтік жұмыс туралы айтуға болады. Осындай әлеуметтік жұмыстың функциясы оның қызметін қатысушы процесіне міндетті түрде жағымды моральдарға әсер ету арқасында іске асырылады. Әлеуметтік жұмыста этикалық кодекстердің өз бетімен қалыптасуы бұл мамандардың әрекеттенуге және шешім қабылдауға ұмтылу дегенді білдіреді. Мысалы мынандай , американдық әлеуметтік қызметкерлер дің этикалық кодексті қабылдау және өңдеу бұл олардың күнделікті практикалық қызметтегі этикалық норманың кәсіби топтарын бақылаудың басты шарты болыл табылады. Бірақта бұл үшін осы нормалар мамадардың күнделікті әрекетін көрсету және шешім қабылдауда белсеңді рөл ойнау үшін оларға кәсіби қызметтің күнделікті ішкі реттеуші факторларды ауыстыру , яғни интерполизациялау қажет. Тек осы қажеттілік әлеуметтік қызметкердің этикалық кодексіне кіріспе және әлеуметтік қызметкерлер әрекетіне және тәртібін реттеуде толық және жеке меншіктік жағдайда өңдеуді қажет етуге негізделінеді , бұл маманға қызметіне баға беруге және реттеуге , анықтауға мүмкіндік береді. Осыған қарамастан адамгершілік – бұл тұлғаның индивидуалдық сапасы , кәсіби топтың өкілдері үшін жалпылама түрде болады , бұл деген сөз мақсаты , принцитері , моральдық нормалары және ережелері кәсіби қызметі үшін ең бастысы қызметті анықтауда өзгешелік “шеңберінде” рөлдің жиынтығы ретінде ойнайды. Осындай сипаттама әлеуметтік жұмыстың этикалық кодексі – олар этикалық шегін анықтайды , яғни мамандар өздерінің қызметін ұйымдастырады. Кодекстің ережелері нақты және бір қалыпты рекомендация бермейді , мұдай жағдайда әлеуметтік қызметкер шешім қабылдай отырып , өзінің әрекітін этикалық кодекспен салыстырады. Басқа жағынан , этикалық кодекстің болуы әлеуметтік қызметкерлерді өз бетімен шешім қабылдау дан және қабылдаған шешімге байланысты аяқталған нәтиже үшін жауапкершілік болмайды.Әлеуметтік қызметкердің өз беттілігі және еркіндігі кәсіби этикалық кодекс түрлерінде бекітілген , берілген қоғамдағы нормативтік бастаулар қабылдаудан тұрмайды, керісінше олардың негізінде іс-әрекеттерде және шешім қабылдауда. Әлеуметтік қызметкердің басты этикалық кодекстердің бірі ол моральдық норма – әлеуметтік қызметкердің мінез- құлқы және қызметіне оның әлеуметтік жұмыс субъектісімен қарым-қатынасы барлық жағдайларына және ситуацияларына деген әділеттілік бұл жалпы мазмұнын талап етеді. Әлеуметтік жұмыста кәсіби моральдің нормасы бұл тек мақсатқа жету үшін құралы емес, сонымен қатар маманның мінез – құлқын реттеуші құралы. Кәсіби моральдық нормасы бұл императивтер , тұлғаның және топтық, әлеуметтік өзара әрекетіне объективті негізделген және мамандардан белгілі бір әлеуметтік қажеттіліктерді және мінез-құлықтың кәсіби негізін талап етеді. Кәсіби моральдық нормалары қарым-қатынастың әртүрлі дәрежелері бар, осыған байланысты әлеуметтік қызметкердің жалпы және жеке кәсіби моральдық нормаларды ажыратуға болады. Әлеуметтік жұмыста жалпы кәсіби моральдық нормалар маманның шынайықарым-қатынасының үлкен спектрін жаулайды. Мысалы, гумандылық көрсету , адамға сүйіспеншілік таныту, жалпы клиент үшін жетуге ұмтылу, әрине нормалар болып табылады , мұнда әлеуметтік қызметкерге күнделікті қызметте жетекшілік етеді , дегенмен осы талаптардың мәні бұл соншалықты белгіленбеген болып табылады, әрбір тарихи кезеңдерде олар спецификалық мазмұнымен толтырылады, бұл қоғам немесе әлеуметтік топтар нақты кезеңдердегі бағалы жүйелерге әсер етеді. Әлеуметтік қызметкердің кәсіби моральдің жеке нормалары кәсіби қызметтің спецификасын ашады, бұл сол немесе басқа да жалпы нормаларды көрсетеді.Олар субъективтік қарым – қатынасқа маманның біртектілік қарым- қатынастың қандай да топтарға , сонымен бірге кейбір деңгейлерге дейін әлеуметтік қызметкердің әрекет сипатын анықтайды. Осындай нормаларға , мысалы клиентпен қарым-қатынаста шындыққа қатысты және т. б. Әлеуметтік қызметкердің этикалық кодекстерінің моральдық нормалардан басқа моральдық ережелерден тұрады – оның еңбегіндегі процессте маманның мінез- құлқына және қызметіне нақты талаптар моральдық ережелер соншалықты икемді және қозғалмалы , олар қоғамдық қарым-қатынастың және халықты әлеуметтік қорғау жүйесі динамикалық дамуына әсер етеді, солай болғандықтан өзінің мазмұнына жаңа талаптарды байыту. Этикалық кодекстер принциптерден тұрады, бұл әлеуметтік қызметкер күнделікті қызметін жетекшелік етуі керек, мысалы клиенттің қызығушылығын қанағаттандыруға көмектесу, оның жағдайына және тұлғалық сапсына объективтік бағы беру және т. б. Айту қажет , яғни принциптер кодекстерге салынған және абсолюттік сипаттамада болмайды.Егер олар қоғамдық моральдің нормалары және принциптерімен қарама- қайшылықта болады. жүктеу/скачать 128,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу: