Категориялық жағдаяттар тектік және түрлік ұғым тұрғысынан тектік ұғымды білдіреді. Демек, жалпы жағдаяттың түрлік ұғымдарынан жекелеген жағдаяттар туындайды. Мәселен, темпоралды, модальді, персоналды жағдаяттар түрлік ұғым тұрғысынан өзіндік тілдік ерекшеліктерге ие. Олардың бірі шақтық, бірі жақтық, бірі модальді мазмұнды білдіргенімен, олардың басын тектік ұғым біріктіріп тұрады.
Категориялық жағдаяттар тектік және түрлік ұғым тұрғысынан тектік ұғымды білдіреді. Демек, жалпы жағдаяттың түрлік ұғымдарынан жекелеген жағдаяттар туындайды. Мәселен, темпоралды, модальді, персоналды жағдаяттар түрлік ұғым тұрғысынан өзіндік тілдік ерекшеліктерге ие. Олардың бірі шақтық, бірі жақтық, бірі модальді мазмұнды білдіргенімен, олардың басын тектік ұғым біріктіріп тұрады.
Сөйленімдегі доминанттық сипаттарына байланысты КЖ-лар доминант категориялық жағдаятқа құрылған және доминант категориялық жағдаятқа құрылмаған сөйленім типтеріне бөлінеді. Сөйленімде басқа категориялық жағдаяттар берілмесе, берілген кездің өзінде бір басым КЖ болатын болса, оны бірінші типке жатқызамыз. Егер де, сөйленімде категориялық жағдаят бір ғана семантикалық мазмұнды бермесе, онда екінші типке жатқызамыз.
