Дәріс. Кіріспе. Тжқ құқықтық, заңнамалық және нормативтік-техникалық негіздері
дәріс. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмі. Табиғат пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды басқарудың ұйымдық – құқықтық нысандары
жүктеу/скачать 243,83 Kb.
|
| 6 дәріс. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмі. Табиғат пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды басқарудың ұйымдық – құқықтық нысандары
Дәріс мақсаты: табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмі туралы түсінік беру. Табиғатты пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды басқарудың ұйымдық-құқықтық нысандарымен таныстыру. Дәріс мазмұны: табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмі туралы түсінік. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмінің құрылымы. Ұйымдастыру-құқықтық механизмі. Халықаралық-құқықтық механизм. Экология саласындағы мемлекеттік басқарудың түсінігі мен функциялары. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларының құқықтық сипаттамасы. Табиғатты пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды басқарудың жалпы және арнайы органдары. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмі туралы түсінік. Қазіргі заманғы идеяларға сәйкес қоршаған ортаны қорғауды жойылған табиғи ортаны қалпына келтіруге және адам қызметінің зиянды әсер ету деңгейін төмендетуге бағытталған ұйымдастырушылық, құқықтық және экономикалық шаралар кешенін қабылдау арқылы ғана қамтамасыз етуге болады. Кейбір зерттеушілердің еңбектеріндегі осы шаралар кешені Қоршаған ортаны қорғау тетігі ретінде қарастырылады. Бұл тұжырыммен келісуге болады, өйткені соңғы жылдардағы тәжірибе бір нәрсеге сүйену (мысалы, табиғи ортаны заңсыз ластағаны үшін жауапкершілікті күшейту) табиғи орта жағдайында оң өзгерістерге әкелмегенін дәлелдеді. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмінің құрылымы. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау механизмі алты негізгі элементтен тұрады, олар өз кезегінде табиғатты пайдалану мен қоршаған ортаны қорғаудың тәуелсіз тетіктері болып табылады: 1) жүйе құраушы құралдардың екі тобын қамтитын ұйымдық-құқықтық (басқарушылық) тетік: а) институционалдық (табиғат пайдалануды басқару және қоршаған табиғи ортаны қорғау мемлекеттік органдарының жүйесі); б) басқарудың функционалдық нысандары: экологиялық сертификаттау, лицензиялау, бақылау және т. б.; 2) экономикалық-құқықтық тетік — табиғат пайдалану мен қоршаған табиғи ортаны қорғаудың экономикалық ынталандырушы құралдарының жүйесі (әсер ету тәсілдері, шаралары); 3) негізгі құқықтық институттарды құрайтын құқықтық тетік: экологиялық құқық бұзушылықтар үшін заңдық жауапкершілік; қоршаған табиғи ортаның ластануынан келтірілген зиянды өтеу; 4) қорғау жөніндегі мемлекет белгілеген арнайы іс-шаралар жүйесін қамтитын ерекше қорғау тетігі: а) Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен объектілер; Б) аса қауіпті аймақтар — Экологиялық қолайсыз аумақтар; 5) идеологиялық тетік: экологиялық тәрбие, экологиялық білім және экологиялық мәдениет; 6) халықаралық-құқықтық тетік — оған мемлекеттердің қатысуына байланысты әмбебап және өңірлік болып бөлінеді; өзіне мынадай тетіктерді қамтиды: конвенциялық құралдар (Көп жақты және екі жақты шарттар); институционалдық құралдар (халықаралық ұйымдар мен олардың органдары, тұрақты жұмыс істейтін конференциялар); ахуалдық құралдар (келіссөздер, миссиялар, конференциялар және т.б.). Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғауды басқару түсінігі мен түрлері. Басқарумен түсіндіріледі басшылығы не (кім, не). Қоғам мен табиғаттың өзара іс-қимылы саласындағы менеджмент-бұл қоршаған орта туралы заңнама талаптарының орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған тиісті субъектілер қабылдаған әрекеттер жиынтығы. Бұл жерде біз табиғи ресурстарға иелік ету, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен молықтыруды қамтамасыз ету, қоршаған ортаның қолайлы жағдайын сақтау немесе қалпына келтіру, жеке және заңды тұлғалардың экологиялық құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау, сондай-ақ қорғау туралы айтып отырмыз. Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау Басқармасы экологиялық заңнаманың орындалуын қамтамасыз етуге арналған. Тұтастай алғанда және мемлекеттік салада басқарудың экологиялық және әлеуметтік маңызы, әсіресе, табиғи ресурстарға билік етуге, оларды ұтымды пайдалануға және қоршаған ортаны зиянды әсерлерден қорғауға қатысты заңнама талаптарын дәйекті түрде іске асыру арқылы адамның экологиялық құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау қамтамасыз етілетіндігімен анықталады және азаматтың. Ең алдымен, басқару аясында (содан кейін құқық қорғау органдарының көмегімен) қоршаған орта құқығы мен оның тиімділігі қойылған мақсаттарға қол жеткізіледі. Егер біз басқару түрлері туралы мәселеге тоқталатын болсақ, онда табиғатты пайдалану мен қоршаған ортаны қорғауды басқаруды қоғамдық ұйымдар, заңды тұлғалар, мемлекеттік және муниципалды органдар жүзеге асыратынын атап өтуге болады. Тиісінше, қоғамдық, өндірістік, салалық (ведомстволық) және мемлекеттік басқаруды бөліп көрсетуге болады. Муниципалды органдар заңнамаға сәйкес мемлекеттік емес болса да, оларға мемлекеттік-билік өкілеттіктері беріледі, сондықтан олардың басқару қызметі осы саладағы басқарудың жеке түріне бөлінбейді. Басқару функциясы қоршаған ортаны қорғауды және табиғатты ұтымды пайдалануды қамтамасыз етудің тұрақты бағыты болып табылады. Жатады: - қоғам мен табиғаттың өзара іс-қимылы саласында басқару органдарының жүйесін құру; - заңға тәуелді нормашығармашылық; - табиғатты пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды басқару жөніндегі қызметті үйлестіру; - табиғи ресурстарды басқару (басқару) ; - табиғи ресурстарды пайдалану мен қорғауды жоспарлау және қоршаған ортаның жай-күйін жақсарту; - Экологиялық нормалау, сараптама, лицензиялау, сертификаттау, аудит; - қоршаған ортаның жай-күйін бақылау; - жекелеген табиғи объектілердің және жалпы қоршаған ортаның жай-күйін және пайдаланылуын, сондай-ақ зиянды әсерлерді есепке алу; - экологиялық тәрбие және білім беру; - табиғат объектілерін пайдалану мен қорғауды бақылау; Табиғат пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды мемлекеттік басқару органдарының түрлері. Жалпы құзыреттілік органдары. Табиғи ресурстарды пайдалану мен қорғауды мемлекеттік басқаруды әртүрлі деңгейдегі әртүрлі құзыреттер мен жұмыс істеуге ие әртүрлі мемлекеттік органдар жүзеге асырады. Оларды үш түрге бөлуге болады: жалпы құзіреттілік органдары, арнайы құзіреттілік органдары, функционалды органдар. Табиғи ресурстарды пайдалану мен қорғауды мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын жалпы құзырет органдарына:: 1)ҚР Президенті. 2) ҚР Үкіметі. 3) ҚР субъектілерінің әкімшілігі. 4) жергілікті әкімшілік органдары (әкімдіктер). Мемлекеттік экологиялық бақылау органдарының қатарына Үкіметпен және арнайы уәкілетті мемлекеттік органдармен қатар ҚР Жоғарғы Кеңесі мен республика субъектілерінің өкілді органдары енгізілді. Ел Президентінің табиғат қорғау қызметі жоғарыда көрсетілген көптеген актілермен, соның ішінде негізгі заң - ҚР Конституциясымен реттеледі. ҚР Үкіметінің табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау саласындағы құзыреті жалпы және экологиялық көптеген нормативтік актілермен анықталған. Толығырақ үкіметтің өкілеттіктері "қоршаған ортаны қорғау туралы" заңда және басқа да қоршаған орта туралы заң актілерінде реттеледі. ҚР Үкіметі табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметті дербес те, өзі құрған құрылымдар арқылы да жүзеге асырады. ҚР Үкіметі аппаратында осы салада ҚР Энергетика және табиғи ресурстар министрлігі, сондай-ақ ауыл шаруашылығы министрлігі жүргізеді. Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану саласындағы жергілікті өзін-өзі басқару органдары. Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану саласындағы жергілікті өзін-өзі басқару органдары ҚР Конституциясымен айқындалған. Осы органдардың осы саладағы жұмысын бағалау кезінде экологиялық проблемалар, әдетте, жергілікті екенін есте ұстаған жөн. Жергілікті өзін-өзі басқару-бұл халық билігінің көрінісі, ол ҚР Конституциясымен танылатын және кепілдік беретін халықтың қызметін өз жауапкершілігімен тікелей немесе өзін-өзі басқару органдары арқылы жергілікті маңызы бар мәселелерді шешеді ҚР Үкіметі басқарудың кейбір функцияларын жүзеге асыру тәртібін анықтайды, мысалы, экологиялық нормалау, мемлекеттік экологиялық сараптама, экологиялық лицензиялау, табиғатты пайдаланғаны үшін төлемді анықтау. Бұл ретте нормалау, мемлекеттік экологиялық сараптама, табиғат пайдалану және қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемдерді айқындау жөніндегі басқарушылық шешімдерді дайындау және қабылдау жалпы құзырет органдарының құзыретіне жатпайды. Ең бастысы, бұл арнайы құзыреттілік органдарымен айналысады. Жалпы құзіреттілік органдары бұл процеске араласуға құқылы емес. Табиғатты пайдалануға лицензия беру сияқты табиғатты қорғау шараларына келетін болсақ, бұл лицензиялар ҚР заңнамасына және уәкілетті табиғат қорғау органдарына сәйкес беріледі. жүктеу/скачать 243,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|