Дәріс Психикалық күйлер және оларды реттеу Адамның бейімделуі және ағзаның функционалдық күйі. Тақырып бойынша қарастырылатын сұрақтар
жүктеу/скачать 125,3 Kb.
|
| Реакцияның сипаты стресстен туындайтын сырқаттарды алдын-ала анықтайтыны анықталды. Мысалы, Вашингтон университетінің медицина факультетінің 88 дәрігерін тексеру нәтижесінде соңғы 10 жыл ішінде олар ауырған 96 ауыр сырқаттардың 90-ы тікелей соққыдан кейін бір жылда болғандығы белгілі болды. Қатты соққы алғандар тез сырқаттанып қалды немесе жарақат алды - 8 ай ішінде немесе одан кейін. Сонымен қатар, экспериментке қатысқан көңілді және ақкөңіл дәрігерлердің 25 жылдан кейін тек 2% -ы қайтыс болды, ал ашуланшақ және зұлым дәрігерлердің 14% - ы қайтыс болды (басында олардың барлығы 25 жаста еді). Заңгерлер арасында ұқсас: сәйкесінше 4% және 20%. Осылайша, жиі ашуланатындар өмірлерін жоғалту қаупіне ұшырайды. Оларда адреналин тым көп шығарылады және қанға енеді.
Ашуды үнемі басатын адамда әр түрлі психосоматикалық белгілер пайда болатыны туралы дәлелдер бар, себебі ашулану мен ыза кезінде асқазанда қышқылдың мөлшері артады. Алайда, басылған ашу бұл сырқаттың жалғыз себебі болмаса да, ол ревматикалық артрит, есекжем, псориаз, асқазан жарасы, бас сақинасы, жоғарғы қан қысымының дамуына қатысады. Көпжылдық мұң да бекер өтпейді. Жаспен шығарылмайтын мұң, басқа мүшелерді «жылатады». Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, миокард инфарктісінің 80% жағдайында аурудың алдында жете жедел психикалық жарақат немесе ұзаққа созылған психикалық күйзеліс болған. Психологтар мен психиатрлар адамның соматикалық аурулары мен оның жеке ерекшеліктері, сондай-ақ ол өмір сүретін және жұмыс істейтін психологиялық климат арасында байланыс орнатты. Мысалы, егер адам ұжымда өзінің нақты мүмкіндіктеріне сәйкес келмейтін орын алуға тырысса, яғни дәмеленудің жоғары деңгейіне ие болса, онда ол жүрек-қан тамыр патологиясының дамуына көбірек бейім. Созылмалы тәждік аурулар айқын мақсаттылық, менмендік және жақын айналасына төзбеушілігі бар адамдарда жиі кездеседі. Жоғары қан қысымынан зардап шегетін жеке тұлғаның басты ерекшелігі -кекшілдік. Сонымен қатар, адамға өзгелердің жеке басын тану үшін табысты күресуге мүмкіндік бермейтін жағдайлар жоғары қан қысымына әкелуі мүмкін. Егер адамды жанындағылар басса, елемесе, онда тұрақты түрде өзіне-өзі наразы болу, шығу жолын таба алмау және күнделікті «өкпені шығармауға» мәжбүрлеу сезімі дамиды. Жүрек-қан тамырлары аурулары бар науқастар үшін дарашылдық, өмірдегі жағдайына (кәсібіне, лауазымына) қанағаттанбау, жанжалдылық, «қарым-қатынасты нақтылауға» әуестік сияқты тұлғаның қасиеттерімен байланысты жоғары өзін-өзі бағалау тән. Бұл, әдетте, ұстамды, жасырын, сезімтал адамдар, бірақ олармен жақындасу қиын. Қолайсыз жағдайда немесе сырқаттану кезінде олар жиі әлеуметтік байланыстарын үзеді, контактілер санын азайтып қана емес, оларды аса үстіртін жасай отырып, өздерінің субъективті сезінулерін талдауға тұйықталады. Содан кейін, оларға ауызша тітіркендіргіштерге, әсіресе айыптауларға сезімталдықтың жоғарылауы, жанжалды жағдайлардан және уақыттың жетіспеушілігі, бәсекелестік элементтері сияқты травматикалық факторлардан аулақ болу тән болады. Асқазан жарасы бар науқастар үшін мазасыздық, ашуланшақтық, орындаушылықтың жоғарылауы және өткірленген парыз сезімі тән. Бұл асқазан жарасы сіз жейтін нәрседен емес, сізді «жейтін» нәрседен пайда болады деп айтқан дұрыс болады. Асқазанның ойық жарасы бар адамға өзін-өзі бағалауы төмен, өзіне сенімсіздік және сол уақытта өзіне деген талаптың жоғары болуы, күдікшілдік тән. Ғылыми әдебиеттерде ойық жаралы колит көбінесе өзін-өзі қадірлеуге соққымен және әлеуметтік қолдаудан айырумен қозатындығын көрсететін фактілер бар. Бұл адамдардың белсенді өзін-өзі қорғауға төмен қабілеттілік көрсететіні және нақты мүмкіндігінен көбірек істеуге тырысатындығы байқалды. Күшті ішкі мазасыздықпен бірге қиындықтарды белсенді түрде жеңу үрдісі тән. Бұл мазасыздық тегіс бұлшықеттердің, ас қорыту органдарының қабырғалары мен олардың тамырларының түйілуімен бірге жүруі мүмкін шиеленіс жағдайын тудырады деп болжанады. Қанмен қамтамасыз етудің нашарлауы (ишемия) бұл тіндердің төзімділігінің төмендеуіне, олардың асқазан сөлімен қорытылуына және кейіннен ойық жараның пайда болуына әкеледі. Сонымен қатар, аурудың қайталануының ықтималдығы неғұрлым жоғары болса, көрсетілген психологиялық ерекшеліктерге байланысты өзін-өзі бағалау соғұрлым төмендейді. Басқа да тең жағдайларда байыпты, стрессор әсерінің теріс салдарының субъективті маңыздылығын дәлелдердің көмегімен азайтуға қабілетті адамдар стресске оңай төзеді. Олар оқиғалардың одан әрі дамуын болжауға және жағдайға әзілмен қарауға тырысады. Осылайша, әр адам сыртқы стрессорға әр түрлі жауап береді. Бұл оның даралығын көрсетеді. Демек, жеке қасиеттер стрессорға жауап беру формасымен және теріс салдардың даму ықтималдығымен тығыз байланысты. Сыртқы стрессорға адекватты жауап бермейтін психологиялық механизмдерді және эмоционалды күйлерді оңтайландыру жолдарын қарастырайық. жүктеу/скачать 125,3 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|