Дәріс тақырыптары: дәріс. «Философияның пайда болуы, пәні, әдістері мен қызметтері». Дәріс
жүктеу/скачать 47,08 Kb.
|
| 4 Дәріс. «Сана және тіл»
Сана – обьективті дүниенің бейнесі. Бейнелеу - жалпы материяның қасиеті. Бейнелеудің негізінде бір құбылыстың екінші құбылысқа, бір дененің екінші бір денеге жасайтын ықпалы жатыр. Мәселен, жүріп бара жатқан адамнан із қалады, із бейнелеуге жатады. Күннен, желден, ыстық пен суықтан, жаңбыр мен қардан жартас бұзылып, үгітіліп, қиыршық құмға айналады. Сана-сезім (өзіндік сапа) . Сана белгілі бір дәрежеде – сана-сезімге айналады. Сана-сезім - өзін-өзі сезініп, ұғыну арқылы жететін сананың ең жоғарғы сатысы. Сана-сезім дегеніміз – адамның өзін-өзі ойлай алатын, сезе білетін, әрекеттенетін субьект ретінде түсіне бастауы. Сана және тіл. Тағы адам өзін табиғаттан бөліп қарай алмайды. Саналы адам бөліп алады. Сана өзінің шығуы жағынан екінші. Бірақ сана енжар емес, белсенді, пәрменді рөлі бар құбылыс. Оның белсенділік – бейнелеуді таңдай алады, келешекті болжай біледі. Сана дүниені бейнелеп қана қоймай, сонымен қатар оны өзгертеді, қолдан жасайды. Сана мен тіл бір-бірімен тығыз байланысты. Сана мен тіл бір-бірімен адамның психофизикалық элементтердің күрделі жиынтығы арқылы өзара әрекеттеседі. Тіл көбінесе адамның ойлау, қарым-қатынас және өзін-өзі көрсету құралы ретінде қызмет ететін белгілер жүйесі ретінде анықталады. Осы жүйенің арқасында қоршаған әлемді тану, сонымен бірге тұлғаның қалыптасуы жүзеге асырылады. Философиядағы сана мен тіл бір-бірімен тығыз байланысты, оларды бір-бірінен ажырату мүмкін емес. Зерттеулер көрсеткендей, сауатты сөйлеу логика заңдылықтарына бағынады және адам санасының ажырамас бөлігі болып табылады. Тіл - бұл ақпаратты сақтау мен берудің белгілі бір құралы ғана емес, сонымен бірге адамның мінез-құлқын бақылау құралы, өйткені оны адамның қимылдары мен мимикасынан ажырату мүмкін емес. Тіл - ойдың, сананың тікелей қызметі. Сана тіл арқылы қалыптасады. Біздің ойларымыз тілімізге сәйкес қалыптасады. Тіл арқылы қабылдау мен бейнелеуден тұжырымдамаларға өту процесі жүреді. Тіл арқылы бәрі де айқын бола бермейді. Адам жанының құпиялары соншалықты терең, оларды қарапайым тілмен жеткізу мұмкін емес, сондықтан адамға өлең, музыка және символдық құралдардың барлық арсеналы қажет. Платон, Гераклит және Аристотель сияқты ойшылдар сана, ойлау және тіл арасындағы байланысты зерттеді. Ежелгі Грецияда сана мен тіл тұтастай қабылданған. Бұл «логос» деген түсіңікте өз көрінісін тапты. Ол «ой сөзбен ажырамас бірлікте» дегенді білдіретін тұжырымдамада көрінеді. 20 ғасырдың басында «тіл философиясы» деп аталатын жаңа бағыт пайда болды. Бұл ілім бойынша сана адамның дүниетанымына, сөйлеуіне, т.б. әсер етеді. Осы қозғалыстың негізін қалаушы философ Вильгельм Гумбольдт. Қазіргі философия адамның ойлауының, тілдің және танымының байланысын зерттеумен айналысады. Сонымен, 20 ғасырдың басында лингвистикалық философия пайда болды, ол тілдің құрылымы мен ойды зерттейді. Диалектикалық философия бұл екі ұғымды тарихи және әлеуметтік құбылыс ретінде қарастырады. Бұл көзқарас бойынша, тілдің дамуы әр адамның санасының дамуының көрінісі болып табылады. жүктеу/скачать 47,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|