Дәріс тақырыптары: дәріс. «Философияның пайда болуы, пәні, әдістері мен қызметтері». Дәріс
жүктеу/скачать 47,08 Kb.
|
| 5 Дәріс. «Таным және шығармашылық»
Таным процесінде рационалды операциялар мен қатар иррационалды процестер жүреді. Иррационалды операцияларды адамның еркі мен санасынан тәуелсіз әрекет ететін мидың әртүрлі бөліктері жасайды. Танымның иррационалды тетіктерінің ерекшелігі неде? Олар не үшін қажет, олар таным процесінде қандай қызмет атқарады? Бұл сұрақтарға жауап беру үшін интуиция мен шығармашылықтың не екенін білу керек. Реалды өмірде адамдар тез өзгеретін жағдайларға тап болады. Сондықтан, қабылданған мінез-құлық нормаларына негізделген шешімдермен қатар, стандартты емес шешімдер қабылдауға тура келеді. Мұндай процесс әдетте шығармашылық деп аталады. Платон шығармашылықты құдайлық қабілет, ақылсыздықтың ерекше түріне ұқсас деп санады. Христиан дәстүрі шығармашылықты адам бойындағы құдайдың ең жоғарғы көрінісі деп санады. Кант шығармашылықты данышпандықтың ерекшелігі және ол рационалдылыққа қарама-қарсы деп санады. Канттың көзқарасы бойынша ғылым - бұл ең жақсы таланттың тағдыры, бірақ ұлы пайғамбарларға, философтарға немесе суретшілерге қол жетімді шынайы шығармашылық әрдайым генийдің тағдыры болып табылады. Экзистенциалды философтар шығармашылыққа ерекше және үлкен мән берген. Психоанализ өкілдері, әсіресе Фрейд, Юм және Кретчмер, шығармашылықты толығымен бейсаналық шеңберге жатқызған және оны рационалды танымға сәйкес еместігін мойындаған. Шығармашылық тетіктері әлі де жақсы түсінілмеген. Дегенмен, шығармашылық адам эволюциясының жемісі деп сеніммен айтуға болады. Жоғары жануарлардың мінез-құлқында, қарапайым формада болса да, шығармашылық әрекеттері байқалады. Көптеген әрекеттен кейін егеуқұйрықтар күрделі лабиринттен шығудың жолын табады. Мылқау адамдардың тілін зерттеген шимпанзе бірнеше жүзден астам сөздерді біліп қана қоймай, кейде олар бөлек, мүлдем жаңа сөйлемдер құрады. Шығармашылық механизмі, оның ерекшелігі неде қалыптасады? Бұл механизмдердің ішіндегі ең маңыздысы - интуиция. Демокрит және Платон сияқты ежелгі ойшылдар оны ішкі көру, ақыл-ойдың ерекше жоғары қабілеті деп санады. Декарт интуиция біздің санамызда пайда болған идеяларды анық көруге мүмкіндік береді деп сенді. Еуропалық философтардың кейінгі ұрпақтары интуицияны әртүрлі жолмен түсіндіргеніне қарамастан, оның табиғаты мен тетіктерін әлі де түсініксіз. Алайда шығармашылық қызметте жұмбақ ештеңе жоқ және ол ғылыми зерделеуге жатады. Ғалымдар мидың оң және сол жақ ассиметриясын ашты. Мидың оң және сол жақ жарты шарлары әртүрлі функцияларды атқарады. Оң жақ негізінен сезімдік суреттерге қатысты ақпаратты өңдейді және сақтайды, ал сол жақ абстракцияны жүзеге асырады, тұжырымдамаларды, пайымдауларды дамытады, ақпараттың мәні мен маңызын береді, логикалық, ережелерді қоса, ұтымды әзірлейді және сақтайды. Бір кезеңде шығармашылық және түйсігі барысында абстрактілі және сезімдік білім кенеттен біріктіріліп, қажетті нәтижеге жетелейді, бұрын болмаған білімнің мәні ашылады. жүктеу/скачать 47,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|