13 - дәріс. Сабақтас құрмалас сөйлемдер, олардың жасалу жолдары
Сабақтас құрмалас сөйлемдерді жасалу жолына қарай былайша жіктеуге болады:
1. -са, -се, шартты рай тұлғалы сабақтас құрмалас сөйлем; 2. -а,-е,-й, -ып, -іп, -п,- ғалы, -
гелі, -қалы,- келі,- майынша,- мейінше көсемше тұлғалы сабақтас құрмалас сөйлем; 3.
-ған,- ген,- қан,- кен, с +( ша, ше, дай, дей, да, де, мен, діктен, сайын, соң, кезде, шақта,
уақытта, шейін, бері, кейін, бұрын, тен ) есімше тұлғалы сабақтас құрмалас; 4. етістік
негізді -ысымен, ісімен (бар +ысымен, ісімен) тұлғалы сабақтас құрмалас; 5. Тұйық
етістік үшін (у+ үшін) тұлғалы сабақтас құрмалас сөйлем. Шартты рай тұлғалы
сабақтас құрмаластың мағыналық түрлеріне қарай: 1.- са,- се тұлғалы шартты
бағыныңқылы сабақтас; 2 -са,-се -да\ де дәнекерлі қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 3.
-са,-се тұлғалы қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 4 -са, -се тұлғалы мезгіл
бағыныңқылы сабақтас; 5. - са,- се тұлғалы түсіндірмелі сабақтас; 6. -са, -се тұлғалы
салыстырмалы сабақтас; 7. -са,- се тұлғалы үлестес сабақтас болып бөлінеді. Көсемше
тұлғалы сабақтас құрмаластарды мағыналық түрлеріне қарай: 1. - ма + й шартты
бағыныңқылы сабақтас; 2. - ма + й + ынша\ ме+ й+ інше шартты бағыныңқылы сабақтас;
3. - а, -е тұлғалы қарсылықты сабақтас; 4. -а,- е,- ма +й мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 5. -
п, тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 6. -ғалы\ -гелі, -қалы\ келі тұлғалы мезгіл
бағыныңқылы сабақтас; 7 . -ғанша \- генше ,- қанша\ кенше тұлғалы мезгіл бағыныңқылы
сабақтас; 8. -ысымен,- ісімен жұрнақты тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 9. - п
тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас; 10. - ма + й тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас;
11. -п, тұлғалы амал бағыныңқылы сабақтас; 12. - а,- е, тұлғалы амал бағыныңқылы
сабақтас; 13. - ғандай тұлғалы амал бағыныңқылы сабақтас; 4. - де + п (көмекші етістік +
көсемше) тұлғалы мақсат бағыныңқылы сабақтас; 15. - п, тұлғалы үлестес сабақтас
сөйлем. Есімше тұлғалы сабақтас құрмаласты мағыналық түрлеріне қарай: 1. - ма,
ме + ған\ ген + да, де (болымсыздық жұрнақ + есімше+ жатыс септік) тұлғалы шартты
бағыныңқылы сабақтас; 2 .- ған+ мен ( есімше+көмектес септік) тұлғалы қарсылықты
бағыныңқылы сабақтас; 3. -ған\ ген + на\не қарамастан (есімше+ барыс септігі) тұлғалы
қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 4. - ған\ген + да, де (есімше+ жатыс септігі)
тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 5. -ар\ер + да\де тұлғалы мезгіл бағыныңқылы
сабақтас; 6. - ған\ ген, қан\кен + кезде, шақта, соң, сайын т.б тұлғалы мезгіл
бағыныңқылы сабақтас; 7. - ған\ ген, қан \ кен+ ға\ге, қа\ке дейін, шейін тұлғалы мезгіл
бағыныңқылы сабақтас; 8 . - ған\ген, қан\ кен + нан\нен, дан\ден кейін, бері былай тұлғалы
мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 9.- ған + дықтан тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас;
10. - ған + соң тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас; 11 . - ған\ ген + да\де тұлғалы
салыстырмалы сабақтас құрмалас сөйлем. Сабақтас құрмалас сөйлемдер құрамындағы
Достарыңызбен бөлісу: |
