Дәрістің мазмұны
Дәріс №14. Педагогикалық эксперимент
жүктеу/скачать 171,37 Kb.
|
Д рісті мазм ны
| Дәріс №14. Педагогикалық эксперимент.
Педагогикалық эксперимент туралы ұғым. Педагогикалық эксперимент түрлері. Экспериментті жүргізудің негізгі кезеңдері. Педагогикалық экспериментке дайындық және оны жүргізу. Зерттеу болжамы мен эксперимент нәтижелерін салыстыру. 1. Педагогикалық эксперимент – бұл гипотезаны зерттеу барысында негізделген ғылыми – объектілік және дұрыстықты дәлелді тексеруді қамтамасыз ететін зерттеу әдістерінің өзіндік комплексі. Ол басқа зерттеу әдістемелерге қарағанда оқыту және тәрбиелеуге нігзделген жаңалықтардың тиімділігін салыстыруға, тереңірек тексеруге көмектеседі. Ол педагогикалық құбылыстардың арасындағы қайталанатын, тұрақты, қажетті байланыстарды тануға көмектеседі. Педагогикалық құбылыстарды жай ғана бақылау арқылы зерттеуден гөрі эксперимент педагогикалық құбылыстарды басқа құбылыстардан ажыратады және зерттеушілер әсер ететін педагогикалық жағдайларды мақсатты түрде өзгертіп отырады. Педагогикалық эксперимент зерттеушіден жоғары әдістемелік шеберлік пен мәдениетті, оның толық тексерілген бағдарламасының талдамасын және оқыту-тәрбие үрдісінің тиімділігін жазып отыратын сенімді аппаратты қажет етеді. Эксперимент оқушы, студент, мұғалім, ата-аналар т.б. проблемаларын зерттеу үшін жүргізіледі. 2. Педагогикада эксперименттің бірнеше негізгі түрлері бар. Олар: табиғи, лабораториялық. Біріншісінде эксперимент күнделікті оқыту-тәрбмелеу кезінде - мектепте, сыныпта т.б. жүргізіледі. Экспериментатор ғылыми зерттеудің мазмұнына сәйкес оқушылардың бастапқы іс-әрекетін, мінез-құлқын бақылайды. Содан кейін зерттелуші немесе оқытушы оқыту-тәрбие іс-әрекетінде мазмұнға, формаға, әдістерге белгілі бір ұсынылған өзгерістер енгізеді. Содан соң зерттеуші оқушылардың оқу үлгерімін, мінез-құлқын қайтадан зерттеп, бұл табиғи эксперименттің тиімділігі туралы қорытынды шығады. Лабораториялық эксперимент кезінде сыныптан оқушылар бөлініп алынады. Зерттеуші олармен маңызды әңгімелер құрастырады жеке және топтық түрде оқытып және осы әдістердің эффективтілігін бақылайды. Психо-педагогикалық зерттеулерде қалыптастырушы және тұрақтандырушы эксперименттер қолданылады. Біріншісінде педагог зерттеуші оқушылардың бойынша қажетті тұлғалық қасиеттерді, оқыту мен еңбек дағдыларын қалыптастыру мақсатында әртүрлі арнайы әдістер қолданады. Екіншісінде, зерттеуші экспериментальды жолмен зерттелуші педагогикалық жүйенің арасындағы байланысты тұрақтандырады, құбылыстар арасындағы тәуелдігікті анықтайды. 3. 1. Алдыңғы эксперимент кезеңі. Мұна осы тақырып бойынша бұрын жарияланған жұмыстарға теориялық талдау жасалынады; шешілмеген мәселелерді анықтау; зерттеу тақырыбын таңдау; мәселені шешу үшін практиканы тану; теориясын оқу; зерттеу гипотезасын құрастыру. 2. Экспериментті жүргізуге дайындық. Оның міндеттері: Экспериментке қатысушылардың санын анықтау (оқушылар, сынып, мектеп т.б. саны) Экспериментке кететін уақытты анықтау; эксперимент объктілерінің бастапқы күйін анықтау үшін нақты әдістемелерді таңдау; педагогикалық әсер ету негізінде экспериментке қатысушылардың өзгеруге тиісті белгілерін қасиеттерін т.б. анықтау. 3. Эффективтілікті тексеру. Бастапқы күйді не жағдайды анықтау; жүргізілетін эксперименттің бастапқы күйінің жартын тану; қатысушылардың күйін бағалау; таңдалып алынған өлшемдердің эффективтілік критерийін қалыптастыру; эксперимент эффективті жүру үшін қатысушыларға эксперименттің тәртібі мен жағдайы туралы нұсқау берілу керек; эксперименттің жүру барысындағы мәліметтерді тіркеп отыру қажет; эксперимент барысында кездескен қиындықтарды және мүмкін болатын жетіспеушіліктерді көрсету; кететін уақытты, шарттарды және тәсілдерді бағалау. 4. Эксперимент қорытындысын жүргізу. Эксперимент нәтижелерін жазу (оқушылардың білім, білік, дағдыларын, тәрбиелік деңгейін және т.б. нәтижелерін тіркеу); эксперименттің эффективті нәтижелерінің пайда болатын сипатын, шартын анықтау; экспериментальды әсер ету субъектілерінің ерекшеліктерін сипаттау (оқытушылар, тәрбиешілер т.б.); экспериментке кеткен уақыт, тәсілдерді анықтау. 4. Нақты эксперимент міндеттері: оқыту жүйесіндегі жағдайларды тексеру, оқыту әдістерінің эффективтілігін тексеру, оқыту әдістерінің эффективтілігін тексеру; оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен қажеттіліктерінің қалыптасуының жүйесін талдау; оқушылардың оқу еңбегінің дағдыларының қалыптасуын тексеру; оқушылардың танымдық дербестігін анықтау. Эксперимент объектілерін таңдау. Зерттеуші-педагог алдында экспериментке қанша оқушыны алу керек, оған қанша мұғалім қатысуы керек деген сұрақтар тұрады. Таңдау кезінде оқушылар үлгілі болу қажет, барлық әсерлерді тез игеретін болу керек. Егер зерттеуші бұл жаңа жүйелік өлшемді дүниежүзілік мектеп типтеріне таралсын десе, ол экспериментте күндізгі, кешкі, қала және ауыл мектептерінің оқушылары қатысуы керек. Зерттеуші эксперимент сұрақтарын, міндеттерін алдын-ала белгілейді. Содан кейін зерттеуші объектілерін шама келгенше, керісінше азайтады. Тәрбиелік проблемалар жайындағы эксперимент болса, мұнда экспериментке тек 30-40 адам қатысатын жағдайлар да болады. Кейде эксперимиент тақырыбына сәйкес лабораториялық экспериментпен шектелуге мүмкіндік береді, яғни кішкене ғана оқушы санымен жұмыс жасау. Барлық оқиғаларда эксперименттік және салыстырмалы топтар алынады. Егер оқушы саны көп болып кететін болса, зерттеуші шамадан тыс жұмыс жасап, ол эксперимент жолын терең анализдей алмайды, ұсыныстарын дұрыс дәлелдей алмауы мүмкін. Эксперименттің ұзақтылығын анықтау қажеттілігі. Өте қысқа эксперименттік анықтау қажеттігі. Өте қысқа эксперименттік мерзім – объективтік емес ғылыми хабарламаға, рольдің ауытқуына әртүрлі педагогикалық факторлар мағынасының ауытқуына әкеледі. Өте ұзақ мерзім экспериментаторды басқа міндеттерді шешуде алаңдатады, жұмыстың көлемін көбейтеді. Ең дұрысы эксперимент ұзақтығы орташа болуы қажет. Оны мынадай жағдайда жасауға болады: біріншіден, алдыңғы тәжірибеде жүргізілген аналогиялық эксперименттерді анализ жасау. Бұл тәжірибеде түзетілген ғылыми-практикалық қорытындылар жасалған. Екіншіден, мақсаты мен міндетіне байланысты эксперименттің жүру ұзақтығын анықтау. 5. Эксперимент нәтижесінің анализімен аяқталады. Оның негізінде зерттеуде қойылған гипотеза не дәлелденеді, не дәлелденбейді. Бұл үшін педагог – экспериментатор эксперимент соңындағы нәтиже мен экспериментке дейінгі нәтижені салыстырады. Экспериментке қатьысушылардың білімін, білік, дағдыларын және тәрбиелік деңгейі мен дамуын салыстырмалы түрде қарастырады. Егер нәтижелер бұрынғыдай болса не төмен болса, онда эксперимент эффективті емес болады. Бұл жағдайда педагог әсері мен арнайы күтілген тұлғалық қасиеттер арасында байланыс жоқ. Егер эксперимент соңында жоғары деңгей көрінсе, онда эксперимент эффективті болған. Мысалы, оқушыларда практикалық дағдылар мен іскерліктерді қалыптастыру мақсатында жүргізілген экспериментте бастапқы кезінде оқушылар іскерлік пен дағдының 30 игерсе, ал эксперимент соңында 50 болса да, бұл жағдайда қолданылған әдістердің іскерлік пен дағдыны қалыптастырудағы маңызы туралы айтуға болмайды. Оптимальды шешім қабылдау үшін 2 топты алу қажет. Бірінші топта іскерлік, дағды 80-90 , ал екінші топта 10-20 . Осы үзіліс арасындағы байланысты анықтап, салыстырмалы түрде әсер ету керек. Сол кезде эксперимент соңында эффективті нәтиже шығады. Эксперимент қорытындысын талдау кезінде ең маңызды болып ғылыми-практикалық ұсыныстар болып табылады.ъ жүктеу/скачать 171,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|