Дәстүрлі аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары

30 
 
5.
 
Лебедева  М.  Б.  подготовка  студентов  педагогического  университета  к 
использованию  информационно-коммуникативных  технологий  в  профессиональной 
деятельности. Монография. - С-Пб., 2005 
6.
 
Методика обучения рисованию / под. ред. А. П. Фомичева. – М., 1983 
 
 
УДК 541.124 
 
РАЗВИТИЕ УЧЕБНОЙ МОТИВАЦИИ УЧАЩИХСЯ ПРИ ОБУЧЕНИИ 
АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ ИСПОЛЬЗУЯ ИНФОРМАЦИОННО-
КОММУНИКАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ 
 
Ахметова Б.Т.  
учитель английского языка средней школы-гимназии №16, г.Талдыкорган  
ospanova_b@inbox.ru 
 
Чтобы  заинтересовать  ребят  изучением  иностранного  языка,  нужно  организовать 
такой учебный процесс, который бы вызвал высокую мотивацию и обеспечил их активность 
на  уроке.  Мне  кажется,  что  интерес  к  предмету  «Английский  язык»,  желание  овладеть  им, 
пользоваться для решения коммуникативных задач зависят в большей степени от того, какая 
технология  используется,  как  учитель  учит  и,  как  учатся  у  него  школьники. 
Высокоэффективным творческим реализующим разнообразные формы развития воспитания 
и  обучения,  на  мой  взгляд,  является  применением  компьютерных  технологий  на  уроках 
иностранного  языка.  Такой  способ  организации  учебной  деятельности  позволяет  в 
увлекательной  творческой  форме  продуктивно  решать  все  задачи  урока  осуществлять 
обучающую коммуникативную познавательную деятельность. 
В  наши  дни  необходимо  шагать  в  ногу  со  временем.  Поэтому  современный  урок 
должен  быть  прогрессивным,  интересным,  познавательным  и  креативным.  А  для  этого 
нужно огромное желание, творческий подход, знание информационных технологий, веры в 
себя и в своих умных и любознательных учеников. 
Использование  информационных  технологий,  например,  в  сочетании  с  методом 
проекта позволяет школьникам практически применять свои знания умения и навыки потому 
и  является  одной  из  форм  организации  исследовательской  и  познавательной  деятельности, 
при  которой  успешно  реализуется  кооперативная  коллективная  деятельность  позволяющая 
повысить  мотивацию  изучения  иностранного  языка.  В  центре  внимания  такого  рабочего 
процесса  стоит  сам  ученик  с  возможностью  свободного  выражения  своего  мнения.  Дети 
находят практическое применение знанию иноязычной речи. 
Для  меня,  учителя,  такой  метод  открывает  безграничное  поле  деятельности  для 
организации  работы  над  самыми  разнообразными  темами,  на  разных  шагах  обучения,  с 
детьми  разных  возрастов.  Пользуясь  своим  личным  опытом,  могу  сказать,  что    такая 
организация учебной деятельности дает возможность каждому ребенку выразиться, показать 
свои умения, знания и навыки и при этом получить положительную оценку. 
Применение  компьютерных  образовательных  программ  в  процессе  обучения 
английскому языку не мешает решению коммуникативной задачи, а наоборот, повышает её 
эффективность,  так  как  Учитель  может  построить  такой  урок,  который  мог  бы  наиболее 
эффективно достичь поставленной учебной цели. На мой взгляд, лучше продемонстрировать 
небольшой фрагмент.  
The theme of today’s lesson is “The Olympic Games”  

31 
 
           
 
1.
 
 Look at the blackboard. And explain the meaning of this English saying. 
 
2.
 
Match the words to the pictures.The new words are diving and rock climbing. 
      
Home task of the pupils: 
A.
 
Presentation  of the I group  
The ancient Olympic Games 
 
 
B.
 
Presentation  of the II group  
Modern Olympic Games 
 
Test. Active void.  
 
     
Использовать  презентацию  в  учебном  процессе  можно  на  различных  этапах  урока, 
при этом суть ее как наглядного средства остается неизменной, меняются только ее формы, в 
зависимости от поставленной цели ее использования. 
Существующие  на  рынке  программного  обеспечения  средства  построения 
презентаций  позволяют  без  программирования  в  короткий  срок  создавать,  и  при 

32 
 
необходимости  изменять,  компьютерные  презентации.  Одна  из  самых  эффективных 
программ  для  создания  презентаций  –  Microsoft  Power  Point.  В  своей  педагогической 
практике я  широко использую презентации. Это разработки уроков по темам: “Казахстан”, 
“Образование”,  “Мой  город”,  “Традиции  и  обычаи”,  “Лондон”,  “  Спорт”  “Здоровье”, 
“Достопримечательности  Лондона”,  “Знаки  зодиака”,  “Великобритания”,  “Путешествие”. 
(PowerPointPresentations) 
What do you know 
about Great Britain?
 
Why do people travel?
 
 
 
 
 
 
 
 
Анализируя опыт использования ИКТ на уроках, можно с уверенностью сказать, что 
использование информационно-коммуникативных технологий позволяет: 

 
обеспечить положительную мотивацию обучения;  

 
проводить  уроки  на  высоком  эстетическом  и  эмоциональном  уровне  (музыка, 
анимация);  

 
обеспечить 
высокую 
степень 
дифференциации 
обучения 
(почти 
индивидуализацию);  

 
повысить объем выполняемой на уроке работы в 1,5 – 2 раза;  

 
усовершенствовать контроль знаний;  

 
рационально организовать учебный процесс, повысить эффективность урока;  

 
формировать навыки подлинно исследовательской деятельности;  

 
обеспечить доступ к различным справочным системам, электронным библиотекам, 
другим информационным ресурсам.  
Конечно, нельзя утверждать, что использование ИКТ поможет решению всех проблем 
в  обучении  иностранному  языку,  но  это  эффективное  средство  против  однообразия.  Чтобы 
достичь результата, учитель должен находиться в постоянном творческом поиске, поэтому в 
ходе  своих  уроков  и  внеклассных  занятий  нужно  повышать  интерес  учащихся  к  изучению 
английского  языка,  учитывая  индивидуальное  развитие  детей,  склонности  и  желания. 
Проведение  уроков  с  применением  компьютерных  технологий  привлекает  внимание 
учащихся, повышает интерес к предмету, способствует лучшему усвоению материала. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Государственный образовательный стандарт общего образования. Среднее 
(полное) общее образование. [электронный ресурс] – А. 2012. – С.40. – Режим доступа: 
http://window.edu.kz/resource/ 
2.
 
Л.Н.Филиппова  Информационные технологии в школе как фактор развития 
творческих способностей учащихся в контексте современных образовательных теорий // 
http://festival.1september.ru/articles/560341/ 
3.
 
Азимов Э.П. Материалы Интернета на уроке ИЯ // "ИЯШ", 2001. - №1. - с.96. 
What can you say about customs and 
traditions of English-speaking 
countries ?
Key words and phrases
To  be
•
Healthy
•
Cheerful
•
Well
•
A vegetarian
•
On a diet
To  keep
•
Fit
•
In a good health
•
Oneself clean
•
The world clean
To have
•
Inner peace
•
A good rest
•
a positive attitude
•
Stability
•
Good sleep
•
Happiness
•
A good self image
To eat
•
Fruits 
and vegetables
•
Healthy food
I  
am
a boy
I  
am
a girl
He
is
a boy
She  
is
a 
girl
have got
=
have
has got    
= 
has 
We
have got
flowers.
They
have got
flowers.
Внимание!
Compare
(сравни) :
Postman Pechkin is
tall.
Crocodile Gena is
tall
er
.
Uncle Styopa is
the
tall
est
.
This house 
was built
100 years ago.

33 
 
4.
 
Владимирова Л.П. Интернет на уроках иностранного языка // "ИЯШ", 2002. - 
№3. - с 39. 
5.
 
Елухина Н.В. Устное общение на уроке, средства и приёмы его организации // 
"ИЯШ". - 1995. - №2. С.47; №4. - С.3-6. 
6.
 
Макаревич И.Г. Использование Интернета на уроке ИЯ // "ИЯШ", 2001. - №5. - 
с.40-43. 
7.
 
Методика обучения иностранным языкам в начальной и основной 
общеобразовательной школе: Учебное пособие для студентов педагогических 
колледжей / Под ред. В.М. Филатова. Ростов н/Д: АНИОН, 2003. - 416с. 
8.
 
Тормошева В.С. Использование ресурсов Интернет в обучении иностранным языкам.  
 
 
ӘОК37.013.2 
 
ОҚУШЫЛАРДЫ КӘСІБИ ЕҢБЕККЕ БАУЛУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ 
 
Байтасова Н.Д. 
Ақсу ауданы, Суықсай ауылы, Ю.А. Гагарин атындағы орта мектебі 
 
Қоғамның  қазіргі  кезеңде  мектеп  алдына  қойып  отырған  негізгі  міндеті  –  жастарға 
әлемдік ғылым мен прогресс деңгейіне сәйкес білім мен тәрбие беру, оның рухани байлығы 
мен  мәдениеттілігін,  ойлай  білу  мүмкіндігін,  инабаттылық  қасиетін  жетілдіру,  сонымен 
қатар әр адамның кәсіби біліктілігі мен білімділігін, іскерлігін арттыру. Осы міндетті жүзеге 
асыруда көптеген іс-шаралардың атқарылып отырғанын көпшілік қауым, әсіресе педагогтар 
мақұлдайды. 
Қазақстан  Республикасының  Білім  министрлігінің  тәлім-тәрбие  тұжырымдамасында: 
"Ұлттық  мәдениет  пен  өнер  негізінде  жан-жақты  тәрбие  беру,  әсемдікке,  тазалыққа  үйету, 
адамзат  қоғамындағы  бұрын  соңды  жасалмаған  мәдени  мұраны  жүйелі  меңгеруге  жалпы 
әлемдік  рухани  игіліктерді  бағалай  білуге  тәрбиелеу”  жақтары  қарастырылған.  
Адамның  жеке  басының  қалыптасып,  саналы  еңбек  ететін  азамат  болып  өсуіне  ата-баба 
мұрасының  мол  байлықтарын  сақтай  білу,  дәстүріміздің,  салтымыздың,  қолөнеріміздің 
жақсы  жақтарын  бойларына  сіңіре  отырып  өсіру  қажеттігінен  туындайды.  Қоғам 
байлықтарының  барлығы  да  адам  еңбегімен  жасалады.  Міне  осы  халқымыздың  тәрбие 
негіздерін  жалпы  білім  беретін  мектептерде  болашақ  ұрпағымызды  ұлттық  қолөнерге 
баулуда оқу-тәрбие үрдісіне терең енгізе оқыту бүгінгі күннің көкейкесті мәселелерінің бірі 
болып  отыр.  Халық  шығармашылығының  қандай  түрі  болса  да,  халық  өмірімен,  сол 
халықтың қоғамдық тарихымен, күн көрісімен, кәсібімен тығыз байланысты екенін көреміз. 
ХІХ  ғасырдың  екінші  жартысында  қазақ  даласында  қазақ  ағартушылары 
Ш.Уәлиханов,  А.Құнанбаев,  Ы.Алтынсарин  ұлттық  тәрбиені  әлеуметтік  үрдіс  дәрежесіне 
көтеру мақсатын алға қойды [1]. 
Бұл міндеттерді тәрбиенің құрамды бөліктері ретінде алып қарауға болады. Ол еңбек 
тәрбиесі, адамгершілік, ақыл-ой, эстетикалық, дене және идеялық-саяси тәрбиенің ықпалын 
күшейте түсу болып табылады. 
Бүгінгі заман талабына сай жастарды кәсіби еңбекке баулу, соның ішінде сәнді киімді 
әзірлету  маңызды  мәселелердің  бірі  болып  отыр.  Қоғамның  даму  барысында  мәдени, 
экономикалық,  саяси  жағдайлардың  бәрі  де  ұлттық  психология  мен  көзқарастар  адамның 
сана сезімінің дамуына әсер етеді. 
Қай  халықтың  болмасын  қолөнері,  оның  тарихынан,  әдет-ғұрып,  салт-дәстүрлерімен 
қатар  өркендеп,  дамиды.  Сондықтан  жас  жеткіншектерді  халқымыздың  мазмұнға  бай 
тәрбиесі  негізінде  өсіруге,  ой-өрісін,  жоғары  эстетикалық  тағлымын,  биік  адамгершілік 
тұлғасын  қалыптастыруға  көп  көңіл  қазіргі  кезде  сол  ұлттық  қол  өнерді  жас  ұрпақтың 

34 
 
бойына дарытын, үйрететін мектептерде жүргізілетін еңбек пәні. Олай болса "Ата көрген оқ 
жонар,  ана  көрген  тон  пішер”  деген  халық  даналығын  басшылыққа  алып,  жас  ұрпақты 
тәрбиелеуде,  дамытуда,  қалыптастыруда  халқымыздың  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  тәрбие 
құралдарын: тіл, дін, өнер, үлгі-өнеге орнымен пайдалану бүгінгі күн үшін де өте маңызды.  
Мектеп  қабырғасында  оқушыларға  ұлттық  қолданбалы  өнерді  үйретуде  әсіресе  еңбек 
технологиясы пәнінің үлесі зор. 
Бұл  пәндер  үшін  әдістемелік  нұсқаулар,  оқу  құралдарын  дайындау  және 
лабороториялық  жұмыстарды  өткізу  деңгейіне  сәйкес  шеберханаларды,  зертханаларды 
жабдықтау  мәселелері  туады.  Оқу  шеберханаларында  өтетін  технология  сабақтары  еңбекке 
баулудың  негізгі  міндеттерін  шешуге  және  оның  мақсаттарына  жетуге  мүмкіндік  береді. 
Адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында еңбек шешуші факторлардың бірі. Ал халық 
педагогикасында еңбекті бүкіл тәрбие жүйесінің күре тамыры деп қарастырады.  
Адам  еңбексіз  дамымайды,  кері  кетеді,  азады.  Еңбек  арқылы  адамның  денесі, 
көзқарасы,  эстетикалық  және  ақыл-ой  деңгейі  дамып,  жетіледі,  еңбектің  мәні  және 
құндылығы арта түседі [1]. 
Білім беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа технологияларын енгізуге, білім 
беруді  тереңдету,  ақпараттандыру,  ұлттық  және  жалпы  азаматтық  құндылықтарды,  ғылым 
мен  тәжірибе  жетістіктері  негізінде  жеке  тұлғаны  қалыптастыру,  дамытуға  және  кәсіби 
шыңдауға  білім  алу  үшін  қажетті  жағдайлар  жасау  бірден  бір  еңбектің  нәтижесінде  қол 
жеткізуге болады [2]. 
Кәсіби  еңбекке  баулудың  негізгі  мақсаты  білім  алып,  білік  пен  дағды-машыққа  қол 
жеткізу  ғана  емес,  солардың  негізінде  дербес,  әлеуметтік  және  кәсіби  ұтымшы  шешімдер 
қабылдап, оларды жүзеге асыру болып табылады. 
Оқушыларды  білімге,  біліктілікке,  дағдыландыруға  бағытталған,  мұғалімнің 
қызыметте, іс-әрекетте қолданылатын тәсілдер жиынтығы. Еңбекке оқытуда педагогикалық 
әдістер  барынша  қолданылады,  яғни  жалпы  пәндермен  тығыз  байланысты.  Сонымен  қатар 
еңбекке баулу сабағының өзіне тән ерекшеліктеріне сай әдістер қолданылады.  
Дәстүр бойынша  білім беруде оқыту әдісі 3 топқа бөлінеді: 
-
 
оқу ақпаратын естіп қабылдау үшін сөз арқылы жеткізу (сөздік әдіс); 
-
 
оқу ақпаратын көріп қабылдау үшін көрнекілік арқылы жеткізу (көрнекілік әдәсі); 
-
 
оқу ақпаратын еңбек әрекеті және тактильді кинетикалдық  қабылдау  үшін әрекет 
арқылы жеткізу (практикалық әдіс). 
 Еңбекке  оқытуда  сөздік  әдіс  тобынан  көбінесе  түсіндіру,  әңгіме,  баяндау  әдістері 
қолданылады.  Ережеге  сай  сөздік  әдіс  көрнекілік  және  практикалық  әдістердің  үйлесуінде 
қолданылады. 
Түсіндіру – бұл оқу материалын қысқа түрде дәлелдейді және мазмұнын жүйелейді. 
Еңбек сабағында түсіндіру әдісі техникалық құралдар жайлы танысуда, бұйымдарды жасау 
технологиясын  таныстырғанда,  техникалық  қауіпсіздік  ережелерін  таныстырудыда 
қолданылады.  Көбінесе,  анық,  нақты  түсіндіру  үшін  еңбек  әрекеттерін  оқушылардың 
қатысуымен  әртүрлі  көрнекі  құралдар  арқылы,  байқау,  сынақ  жұмыстарын  мұғалімнің 
басқаруымен жүргізуге болады. 
Әңгіме  –  оқу  материалдарының  мазмұнын  айтып  беру.  Әңгімелеудің  түсіндіруден 
ерекшелігі,  үлкен  бейне  және  эмоционалды  түрде  жүреді.  Бұл  әдісте  баяндалып  жатқан 
хабардың  маңызды  жайыттары  көрсетіледі  (қуану,  ренжу  және  т.б.)  Әңгіме  әдәсі  басқада 
әдістермен байланысады: түсіндіру, сұхбат және де көрнекі-практикалық. 
Сұхбат  –  бұл  оқытушылармен  оқушының  арасында  оқу  матнериалын    талдау. 
Мұғалім ұсынып отырған оқу тақырыбы оқушыларға таныс болған жағдайда қолданылады, 
оқушылар  өз  білгендерімен  өзара  алмасады.  Кез-келген  сұхбатта  мұғалім  қойылатын 
сұрақтарды  алдын  ала  дайындап,  оның  барысымен  қорытындысын  ойластырып  қою  керек. 
Педагогикалық  процесте  көбінесе  осы  сұрақ-жауап  әдісіті  қолданудың  пайдасы,  ол 
оқушылардың  жылдам  өзара  жауап  беруін  дағдыландырады.  Осыдан  оқушылардың 
біртіндеп  сабаққа  деген  белсенділігі  артып,өз  ойларын  еркін  жеткізе  алуы  дағдылары 

35 
 
қалыптасады.  Мақсатқа  байланысты  сұхбаттасудың  мазмұны  кіріспе,  жалпылау,  түсіндіру 
және эвристикалық түрде болуы мүмкін. 
Сұрақтар жүйесін құруда келесі жағдайды ескеру керек: 
-
 
Сұрақтар  әр  түрлі  бағытта  қоюлы  қажет  (толық  және  толық  емес).  Жаңа  модел 
жасау туралы сұрақтың өзгеруі оқушылардың білімі мен біліктілігіне  байланысты болады; 
-
 
барлық  бейне  және  рөл  бойынша  сұрақтар  негізгі  және  көмеші  болып  бөлінеді. 
Ұжыммен  сұхбатта  мұғалім  сыныпқа  негізгі  сұрақтан  бастайды.  Оқушылар  жауап  беруге 
қиналғанда мұғалім көмекші сұрақты ұсынады. 
Көренілік  әдіс,  демонстрация,  тәжірбие  бақылау.  Оқу  демонстрациясы  –  оқу 
үрдісінде мұғалімнің әртүрлі көрнекі  құралдарды пайдалану. Еңбек сабағында объектілерді 
табиғи  бейне,  суреттер,  заттық-операциялық  және  сөздік  түрде  көрсету  модельдер,  құрал-
жабдықтар, оқу филімдерін демонстрациялауға болады. 
Көбінесе    бұйымдар  үлгі  бойынша  орындалады,  себебі  белгілі  қажеттілікті  талап 
етеді: 
-
 
 Күрделі жағдайда үлгі бағдарламаға сай болу керек; 
-
 
 үлгі  әдемі,  жинақы,  ұқыпты  болу  керек  және  де  оқушылар  пайдаланатын 
материалдан жасалған болуы қажет; 
-
 
үлгіоқушылар жасай алатындай жағдайда болуы тиіс; 
-
 
үлгі  көлемі  оқушылар  жасауға  қолайлы  болуы  тиіс  (  өте  үлкен  бұйым  жасау  көп 
уақытты  қажет  етеді,  ал  кішкентай  бұйым  жсау,  оның  бөлшектерін  жасауда,  көруде 
оқушыларға  қиындық туады). 
Сабақ  барысын  жүргізуде  жасалатын  бұйымның  графикалық  және  сөздік,  заттық-
операциялық  жоспары  қолдынылады.  Заттық-операциялық  жоспар-жартылай  фабрикалық 
ретте орындалған бұйымдардың заттық-операциялық жоспарын құруды келесі қажеттіліктер 
қатарын орындау керек: 
-
 
 Біркелкі  бейнелер операциясы; 
-
 
бұйымның үлгісін жасауға дайын болуы тиіс; 
-
 
үлгіні тақтаға немесе жеке карточкаларға іліп қоюы керек, себебі оларды алып жан-
жақты көруге ыңғайлы болу үшін; 
-
 
жоспарда жазылған бөлшектер көлемі үлгіге сай болуы тиіс; 
-
 
сызықтар,  белгі,  сандар  артқы  жақта  отыратын  оқушыларға    көрінетіндей  анық 
үлкен болуы керек; 
-
 
қағаздың  түсі,  жіп,  матаның  кескіні  және  оқушыларға  таратылатын  құралдар  да 
заттық-операция жоспарында үлгіге сай келуі тиіс; 
-
 
көрнекі  құралдарды  қабылдауды  қиындатпау  үшін,  жалған  үлгіні  жасауға 
қолданылатын материалдардан жоспары карточкаларының реңі өзгеше болуы керек. 
Графикалық жоспар-графикалық сурет түрінде орындалатын жұмыстың бірізділігі. 
Графикалық жоспар құру кезіңде келесі қажеттіліктерді қолдану керкек: 
-
 
Суреттер  үлгіге  қарағанда  біршама  үлкейтілген  ретте  анық  бейнеленген  түрде 
берілуі тиіс; 
-
 
жоспарда  бөлшек  түсі  оқушылар  жасайтын  бұйымның  материалың  түсіне  сәйкес 
келуі тиіс; 
-
 
әрбір сурет міндетті түрде әрбір кескінге сәкес келуі қажет [3]. 
Тәжірбие – сыртқы көрініспен анықтауға мүмкін болмайтын, белгілі өзіне тән заттар 
мен  қимыл-қозғалыс  бағыты.  Оқушылар  еңбек  сабағының  барысында  әртүрлі 
материалдардың қасиеттерін біледі (ермексаз, саз, қағаз, жіп, ағаш материалы, сым темірлер 
және т.б.) Мысалы: оқушы қағазды қасиетін білу үшін онымен бірқатар жұмыстар жасайды. 
Олар қағазды жіңішке және жуан қылып бүктейді, қияды және т.б. Әрбір әрекет сайын есеп 
беріледі, тәжірбие қорытындысы оқушылармен бірге талқыланады. 
Бақылау  -    бұл  мақсатқа  бағытталған,  құбылыстарды,  үрдістерді  ұзақ  қабылдайды 
және  оларда  пайда  болатын  өзгерістермен  ерекшеліктерді  анықтайды.  Еңбек  сабағында 

36 
 
қоршаған ортамен экскурссия барысында оқушылар мұғалімнің көрсеткен мысал әрекеттерін 
бақылайды. 
Кәсіби  еңбекке  оқыту  бағдарламасы    бойынша  мұғалім  еңбек  тәсілдерін  ақырындап 
асықпай  көрсетеді.  Ең  алдымен  оқушылардың  зейінің  ең  маңыздысына  аудару  керек. 
Мұғалім  еңбек  қозғалыстарын  орындай  отырып  олардың  бағытының  нақты  кеңістіктік 
сипатын көрсетеді. Мысалы, түзу сызықпен белгі  бойынша қою; қисық сызық қоюда қолдың 
синхромды қозғалуы-қағазбен оңға, солға бұрылуы және т.б. 
Еңбек  сабағында  көбінесе  нұсқаушыны  қолданады.  Сонымен  қатар  жүйелілік, 
түсіндіру,  әрекеттерді  жасау  көрнекіліктері,  кесте  демонстрациясы,  сызықты  кестелер 
пайдаланылады.  Еңбекке  баулуда  нұсқаушының  маңыздылығы,  еңбек  әрекеттерін,  
тәсілдерді, құрылым түсініктері туралы жиі көрсетіп туруы керек. Мұғалім жұмыс әрекетін 
көрсетуді  ақырындатып,  түсіндірумен  бірге  жүргізеді.  Нұсқаушының  үрдісінде 
оқушылардың жеке сынақ жаттығулары ұйымдастырылады. 
Практикалық  әдіс  тобына  еңбек  сабақтарында  әртүрлі  жаттығулар  мен  сарамандық 
жұмыстар орындалады. 
Жаттығу  -    оқушылардың  еңбек  сабағында  оқып  жатқан  операцияларды  саналы 
және  жүйелі  түрде  орындау,  соның  нәтижесінде  еңбектік  дағдыларды  меңгеру. 
Жаттығулар  оқушыларға  белгілі  бір  тапсырма  түрінде  беріледі.  Орнату,  жаттықтыру,  оқу-
шығармашылық және жұмыс болып бөлінеді. 
Орнату жаттығулары – бұл тек бұйымдарды жасау тәсілі. 
Оқу-шығармашылық  жаттығулар-өзара  байланысты  еңбек  операцияларының 
жүйелілігін көрсетеді. 
Жұмыс  жаттығулары-олардың  құрамында  жаңа  элементтер  жоқ,  жұмыс  үрдісі 
оқушыларға жақсы таныс. 
Сарамандық жұмыс – бұл жаттығудың ерекше түрі, оқушылардың өз бетімен білім 
алуына  бағытталған.  Сарамандық  жұмысты  ұйымдастыру  үшін  материал  және  құрал-
жабдықтар қажет [3]. 
Беделді  психолог  А.Н.Граборов  қол  еңбегі  үрдісінде  оқушыларды  еңбек  пәніндегі 
әрбір қимыл-қозғаласы айқын және көрнекі бағаланатын қорытынды беретінін бекітті. Еңбек 
үрдісі  оны  әрдайым  жоғары  қалыпқа  қояды  және  ол  одан  жол  тауып  шыға  білуі  керек. 
Осылай, асықпай және кезектілікпен бағыт-бағдар таба білу қабілеті таңдалады. Жұмыс істеу 
барысында, тапсырмаларды орындау кезінде оқушылар өздеріне деген сенімділік қасиеттерін 
тәрбиелейді және өзіндік тұлғасын еңбекке баулиды. 
Сонмен  қатар  еңбекке  баулу  үрдісі  кезінде  тұлғаның  жақсы  қасиеттерін  дамыту 
мәселесі  шешіледі:  олар,  мақсаттылық,  бастаған  жұмысты  аяқтау  қабілеті,  өзбеттілігі, 
ұжымдық сезім және т.б. Кәсіби еңбекке баулу жағдайы өзіндік жақсы қасиеттердің дамуына 
ықпал етеді. 
Жұмыс  үрдісінде  орындалатын  іс-түрлерінен  мұғалім  оқушыларға  мағлұмат  бере 
отырып, олардың жұмысқа икемдік қабілеті  мен таным-талғамын кеңейтіп, кәсіби еңбектің 
дәстүрлі түрлерінің макетін, оның бөлшектерін дұрыс жасай білуіне, затқа салынатын оюдың 
түрлерін  орынды  қолдану  сияқты  элементтер  арқылы  олардың  рухани  өрістерін  кеңейте 
түсулеріне тәрбиелеу мұғалімнің негізгі мақсаты болуы керек. 
Еңбекке  баулу  кезінде  оқушылардың  орындауына  жеңіл,  қарапайым  түрде 
орындалған халық тұтынатын бұйымдар немесе оқушылар өмір сүрген ортада көптеп кездесе 
бермейді. Сондықтан қол өнер бұйымдарын жасап, оған еңбекке баулу  әдістемесін қолдану 
жүзеге асырылады. 
Матамен  жұмыс  жасағанда  оқушының  жұмыс  орнын  дұрыс  ұстап,  әр  затты  өз 
орындарына  қойып  үйренулеріне  баса  назар  аудару  қажет.  Жабдықтармен  басқа  құралдар 
арнайы  қорапта  немесе  сөреде  сақталу  керек.  Күн  сәулесі  сол  жақтан  түсіп,  үстелдің  үсті 
жарық болуы керек. Жұмыс істегенде затты көзден 25-30 см-дей қашықтықта ұстаған жөн. 
Сарамандық жұмысты бастамас бұрын қауіпсіздік техникасы жөнінде кіріспе нұсқау 
өткізу қажет. 

37 
 
Оқушыларға келесі ережелердің сақталуы ескертіледі:  
-
 
 Жұмыс кезінде ине мен түйреуіштерді арнайы ине шаншығышқа шаншып қою; 
-
 
 жұмысты орындауға алынған инелермен түйреуіштердің сапасын анықтау;  
-
 
 олармен жұмыс жасап болғаннан кейін санап тексеру; 
-
 
 оймақпен тігу; 
-
 
 қайшыны арнайы орнында ұстау; 
-
 
 қайшыны сақина жағымен ұсыну. 
А.С.Макаренко  өзінің  «Ата-аналар»  кітабында:  «Тәрбие  ішінде  ешбір  ұсақ-түйек 
нәрсе жоқ. Ешнәрсені де ұсақ-түйек деуге және ұмытуға хақымыз жоқ. Өз өміріңізде немесе 
балалаңыздың  өмірінде  бір  нәрсені  ерекше  деп  бөлек  салып,  қалғандарын  елемей 
қалдырсаңыз, қателіктің ең зоры сол болып шығады. Ұсақ-түйектер үздіксіз, күнбе-күн, сағат 
сайын  кезесіп  отырады  және  өмірдің  өзі  де  сол  ұсақ-түйектерден  құралады.  Өмірдің  бұл 
жағына басшылық көрсету және оны ұйымдастыру сіздің ең жауапты міндетіңіз», - деген бұл 
жөнінде. 
Еңбекке  баулу  сабақтарында  оқушыларды  еңбекке  тәрбиелеуде  мынадай  негізгі 
міндеттерді басты назарда ұстану қажеттігі болу керек.  
-
 
Оқушыларды еңбек ету мәдениетіне тәрбиелеу; 
-
 
политехникалық білім негіздерін меңгертуге үйрету; 
-
 
оқушылардың  ой-өрістерін,  шығармашылық  қабілетін  дамытуда  жоспарлы  жұмыс 
жүргізу. 
Еңбекке  тәрбиелеудің  оқушыларға  арналған  бағдарламасының  да  маңызы  ерекше. 
Өзіне-өзі  қызмет  етуде  оқшылар  бөлме  өсімдіктерін  күтіп,  баптау,  бөлме  ішін  тазалау, 
гүлдерге  су  құю,  түйме  қадау,  жыртылған  киімдерді  жамау,  көктеу  арқалы  икемділікке, 
ісмерлікке үйренеді. Мұғалім дер кезінде бағыт-бағдар беріп отырса, оқушы «өзінің қолынан 
әжептеуір іс келетіндей» деген дәржеге жеткенін сезінер еді. 
Техникалық  еңбекте  қағазбен,  қатырма  қағазбен,    матамен,  табиғи  материалдармен, 
сым темірмен құрастыру жұмыстарын жасау арқылы оны практикада пайдалану тұрғысынан 
талдап,  жеке  бөліктерінің,  пішіннің,  мөлшердің  орналасуында  құрастыруда  қолданатын 
үйлесімділігін анықтап үйренуге дағдыланады. 
Көркем  еңбек  ету  бөлімінде  ермексаз,  сазбалшықтан  мүсіндеу,  мата,  ағаш,  теріні 
өңдеу,  қию,  сызу,  қолану  тәсілдерін  үйренеді.  Қағаздан,  матадан  өрнектеу  арқылы  оюды 
қазақ халқының ұлттық мәдени мұрасы ретінде көрсетуге үйренеді.  Міне, осы еңбекке баулу 
сабағында қолданатын еңбек пәні мазмұнының құрылымының бәрі оқушыларды еңбек атуге 
тәрбиелеудің  айырмас  бөлшектері  болып  табылады.  Еңбек  ету  нәтижесінде  оқушылардың 
еңбекке  көзқарасы  өзгереді,  сүйспеншілігі,  тәртіптілігі,  табандылығы,  жігері  нығаяды, 
ұстамдылығы, ұжымшылдығы қалыптасады [3]. 
Еңбекке  баулуда  мұғалім  оқушылардың  жас  және  жеке  ерекшеліктерін  еске  ала 
отырып,  олардың  еңбек  қимыл-әрекетін  тез  өзгертіп  отыруы,  еңбекке  ойын  элементтерін 
кіргізуі  қажет.  Оқушылар  істеген  ісін  мұғалімнің  мадақтап,  қолпаштап,  құптап  отырғанын 
дұрыс көреді. Еңбектену барысында оқушылардың іс-әрекет кезінде байқағыштығы, ой-өрісі 
дамиды,  шығармашылық  белсенділігі  артып,  өз  бетімен  жұмыс  істеуге,  таьандылыққа 
үйренеді, өз күшіне сезімі артады. 
Қорыта  айтқанда,  оқу  мен  өмірді  байланыстыру,  оқушыларды  еңбекке  даярлауды 
жақсарту күн тәртібінен түспейтін мәселелер. Еңбекке баулу сабағында әр сөздің мағынасын 
түсіндіріп жатудың қажеті жоқ. Себебі оқушылар заттарды жасаған кезде, өздері сол заттың 
атын  айтуға,  керекті  материал,  құралдар  қажеттілігі  туындап,  сөйлеуге  мәжбүр  болады. 
Сондықтан  да  еңбекке  баулу  сабағы  оқушылардың  өмірде  өз  орнын  табуда  ерекше 
мақсаттарды  шешетін  және  белгілі  бір  дағдыларға  икемдейтін  пәндердің  бірі  болып 
саналады. Бастауыш сыныптарда, орта буында еңбекке баулу сабақтары оқушылардың ойын 
дамытатын, талғамын және іскерлігін арттыратын, алға қойған мақсатты орындауға барлық 
ынтасын жұмсайтын дәрежеде өткізілуі тиіс. 
 

38 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Оқушыларды  еңбекке  даярлаудың  ғылыми  -  педагогикалық  негіздері  [Мәтін]: 
Педагогика  ғылымдарының  докторы  ғылыми  дәрежесін  алу  үшін  дайындалған 
диссертацияның авторефераты / Мүсілімов Ә. - Алматы : Б.ж., 2003. - 46 б. 
2.
 
Беспалько В.П. Слагаемы педагогические технологий – М.: Педагогика, 192 с. 
3.
 
Ермилова Е.В., Товченик И.А. Технология. Алматы: Мектеп , 2008. 
 
 

жүктеу/скачать 5,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: