Шаңырақ
- киіз үйдің ең жоғарғы бөлігі. Оның пішіні
күмбез
тәріздес,
шаңырақ
уықтардың
ұштарын
біріктіріп ұстап тұрады. Киіз үйдің үстіндегі дөңгелек
шеңбер осылай аталатыны белгілі. «Ортада темір пеш,
тұрбасы шаңырақтан асып шығып жатыр» (Ғ. Сланов,
Замана.)
Шаңырақ бірнеше бөлшектерден тұрады:
Тоғын - шаңырақтың негізі. Қатты ағаштан жасалып,
өрнектеледі.
Күлдіреуіш - Сәмбі талынан иіліп жасалады. Әр иінде 3
күлдіреуіштен 8-ге дейін болады.
Беріктік- Ол күлдіреуіштер ыдырап кетпеу үшін
орнатылады, өрнектеледі.
Шаңырақтың көзі- Оған уықтың қаламы кіріп тұрады.
Тоғын мен беріктікті шаңырақтың ішкі жағынан
өрнектейді
Сы
қ
ырлауы
қ
Киіз
ү
й есігі
Киіз
ү
йді
ң
а
ғ
аш есігін сы
қ
ырлауы
қ
дейді. Ол киіз
ү
йді
ң
ішіне
қ
арай
ашылады. Есік бірнеше б
ө
ліктен т
ұ
рады. Олар: ма
ң
дайша, екі боса
ғ
а,
табалдыры
қ
пен екі жа
қ
тау.
Киіз
ү
йді
ң
есігі – «Сы
қ
ырлауы
қ
»
Киіз
ү
й есігіні
ң құ
рылысы: 1-ма
ң
дайша; 2-боса
ғ
а; 3 -сы
қ
ырлауы
қ
; 4-жа
қ
тау;
5-табалдыры
қ
.
Сы
қ
ырлауы
қ
ты та
қ
тайдан жасайды. Шеберлер киіз
ү
йді с
ә
улетіне
қ
арай
оюлы
ө
рнектермен,
ө
рнектелген с
ү
йекпен жапсырмалап
ә
шекейлейді.
Сы
қ
ырлауы
қ
ты
ә
шекейлеуге «
қ
ош
қ
арм
ү
йіз», «т
ү
йемойын», «д
өң
гелек
жапыра
қ
шалар», «т
ү
йетабан», «шырмауы
қ
» сия
қ
ты бедер-
ө
рнектер
қ
олданылады. Бедерлі шегелермен, желіммен с
ү
йекті жапсырмалайды.
4.Қазақтың ұлттық тағамдары
Ет тағамдары
С
ү
т
тағамдары
Наурыз көже
22
наурыз
мерекесіне
ғана
тән,
көпшілікке арналған тағам. Оны әр үй
жеті дәмнен жасап, оған қазы шұжық
сияқты сыйлы ет мүшелерін қосып,
мерекемен
құттықтауға
келгендерге
ықыласпен ұсынады. Наурыз көженің
дәстүрлік, мерекелік, ұлттық тағылымы
өте зор. Ол баршаны мейірімділікке,
ізгілікке, бірлікке, татулыққа шақырады.
5.
Қ
аза
қ
тарды
ң
зергерлік
ө
нері
Қазақ
халқының
зергерлік
өнері
ерте
замандағы
шеберлердің
дәстүрлерін
жалғастыруда
.
Ол
этнос
мәдениетін
құрайтын
маңызды
бөліктердің
бірі
болып табылады
.
Қазақтың зергерлік бұйымдары:
Жүзік
Сырға
Алқа
Қапсырма
Білезік
Тұмар
ша
IKAZ.KZ - ашы
қ
м
ә
ліметтер порталы
Қазақ халқының мәдениеті – қазақ
жерінде өмір сүріп, қазақ ұлтын құраған
рулар мен тайпалардың материалдық
мәдениеті мен рухани мәдениетінің
заңды жалғасы.
Қалыптасқан мәдениет қазақ халқының
өз ата – бабаларының асыл қазыналары
ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келе
жатқан көне мәдениет куәліктері екені
анық.
Арыстан баб кесенесі. Көне Отырар жеріндегі сәулет өнері ескерткіші.
Кесене Қожа Ахмет Иасауидің ұстазы болған Арыстан баб ата қабірінің басына
салынған. Ол дәлізхана, мешіт, құжырахана, азан шақыратын мұнара сияқты жеке
бөлмелерден құралған.
Қазақстандағы тарихи-мәдени ескерткіштер
Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші.
Кесене Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша
бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық
плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-
салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы
басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде
оған тең келетіні жоқ.
Түркістан қаласында XIV ғасырдың соңында тұрғызылған архитектуралық ғимарат.
Ол XII ғасырда өмір сүрген
бүкіл Шығысқа аты әйгілі, көне
түркі ақыны, софизмді
уағыздаушы Ахмет Яссауидің
(Яссы-дан шыққан деген
мағынада) бейітінің басына
орнатылған.
Есік қорғаны.
Қорған Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданының орталығы Есік қаласының маңында орналасқан.
Оны 1969 -1970 жылдар Жетісу археологиялық экспедициясы (жетекшісі К.Ақышев, мүшелері
Б.Нұрмұханбетов, А.Г. Максимовалар) зерттеген.
Жошы хан кесенесі.
Жезқазған
қаласынан
солтүстік-
шығысқа
қарай
50
км
жерде,
Қаракеңгір
өзенінің
жағасында
орналасқан
көне
архитектуралық
ескерткіш.
Жошы хан күмбезі порталды-күмбезді
құрылыстар
қатарына
жатады.
Жобасы
тік
бұрышты.
Күмбез
республикалық маңызы бар тарихи
және
мәдениет
ескерткіштерінің
мемлекет тізіміне енгізілген.
Қарахан кесенесі. Қазақстанда 11 ғасырдан сақталған сәулет өнері ескерткіші.
Кесене Қарахан әулетінен шыққан белгілі хан Ша-Махмуд Бұғра Қарахан қабірінің басына
орнатылған.
ЮНЕСКО-НЫҢ ТІЗІМІНЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ 10 ТАРИХИ
ЕСКЕРТКІШІ МЕН 3 РУХАНИ МҰРАСЫ ЕНГІЗІЛГЕН
Яғни, 2003 жылы ЮНЕСКО-ның Бүкіл әлемдік мұра
тізіміне Қожа Ахмет Яссауи кесенесі.
2004 жылы Алматы облысындағы Таңбалы петроглифтері
енгізілді.
2014 жылы аталған тізім 8 ескерткішпен толықтырылды.
Олар – Ұлы Жібек жолының бойындағы Ақыртас, Құлан,
Өрнек, Қостөбе, Ақтөбе, Талғар, Қойлық, Қарамерген
археологиялық ескерткіштері.
Адамзаттың мәдени мұралары тізіміне енген қазақстандық 10 жәдігер
Кесене - Түркістан қаласында XIV
ғасырдың
соңында
тұрғызылған
архитектуралық ғимарат. Қожа Ахмет
Яссауи
дүние
салғаннан
кейін
халықтың көп жиылуымен өзіне арнап
соғылған кішкене мазарға жерленеді.
Кейін бұл кесене мұсылмандардың
жаппай тәуеп ету орнына айналды,
Қазір бұл жәдігер орта ғасырлық сәулет
өнерінің көрнекті ескерткіші. Ол XII
ғасырда өмір сүрген бүкіл Шығысқа
аты
әйгілі
көне
түркі
ақыны,
сопылықты
уағыздаушы
Ахмет
Яссауидің бейітінің басына орнатылған.
Достарыңызбен бөлісу: | 
