1. Берілген сөздерге жүрнақтар жалғау арқЕллы сөз мағынасын өзгерту.
тапсырма. "Қазак, елі-азат ел " сөйлеміндегі "аза?1 сөзінің мәнін
түсіндіріп, мәндес сөз ойлап жаз.
— тапсырма. Берілгін "азат" сөзіне төмендегі жұрнақтардың
қайсысы жалғанады.сөз мағынасын өзгертеді.
Жұрнақтар:- тік, -тық, -дық, -дік.
3. — тапсырма "азат","етемен" ,"тәуелсіз" сөздерін пайдалана
отырып сөйлем құрастыр. Сөйлемдерден мәтін құрастыр.
2 Түбірлес сөздерді тауып жаз.
1-тапсырма. и Малым-жанымның садағасы, жаным-арымның садағасы" деген мақалдағы "ар" сөзінің мағынасын түсіндір. Төмендегі сөздерден мәндес сөзді табыңдар
үят,намыс, ауру.
2-Тапсырма. Төмендегі сөздерден түбірлес сөздерді бір бөлек жаз: арг арлы, арбау, арба, арбакеш, ар-ұят, араб, ара.
3- Тапсырма. «ар,ұят, намыс», сөздерінен мағыналық реттеріне қарай сөйлем құрастыру.
3. Берілген сөзге жұрнақ не жалғау жалғанғанын ажырату. 1-Тапсырма. Мына сөйлемдердегі айбат сөзінің мағынасын ажыратып көрсет. Мысық күшікке айбат шекті. Жанар жаңа
43
киімін көрсетіп: Менің киімім айбат,-деді. Түні бойы шаршаған,
жабырқаңқы көңілде таң ата ай батты.
2-Тапсырма. Айбаттану сөзі біріккен сөз немесе айбат сөзіне
жалғау не қбсьімша жалғанып тұр ма? Себебін түсіндір.
З-Тапсырма. Ай тақырыбына мәтін ойлап жаз.
Берілген сөздің қандай күрделі сөзге жататындығын ажырату.
1-Тапсырма.Асан-бастаған ісін аяқсыз қалдыратын, жалқау бала
сөйлемдегі аяқсыз сөзінің аяқ сөзінен қандай мағыналық
айырмашылықтары мен ұқсастықтары бар.
2-Тапсырма. Аяқ-қол,аяқ-табақ,аяқ-бас,аяқ-көз сөздері қандай
сөздер тобына жататындығын тауып, берілген сөздердің ішінде
қандай сөздер болмайтындығын түсіндір.
З-Тапсырма. Құрастырған сөйлемдерінде аяқ және бас сөздерін
ауыспалы мағынада қолданатындай етіп құрастыр.
5. Жұрнақгар мен жалғаулардың жалғану заңдылықтарын білу;
1-Тапсырма. Айғақ, сөзіне мәндес сөз тауып жаз.Керекті сөздер:
пікір, дәлел, қорытынды
2-Тапсырма. Айғақ сөзіне жұрнақ не жалғау жалғап, сөз тұлғасын
өзгертіңдер. Жұрнақтардың не үшін жалғанбайтындығын
түсіндір.
З-Тапсырма. Өздерінің құқықтары жөнінде мәтін құрастыр.
Мәтінде айғақ сөзі болсын.
б.Жалғауды өзіндік заңдылықтарына қарайжалғау.
1-Тапсырма. Кеше екі ақын айтысты, Кеше екі кісі көшеде
керілдесіп айтысты сөйлемдеріндегі айтыс сөзінің мағынасын
түсіндір. Қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар.
2-Тапсырма. Айтыс сөзіне қандай жалғаулар жалғай аламыз.
Себебін түсіндір. Жалғаулар: -қа,-ты,-пын,-сың.
З-Тапсырма. Айтыс тақырыбына мәтін құрастыр. Қазақ
халқының тағы кдндай ұлттық салт-дәстүрлерін білесіндер.
7.Сөйлемдерде берілген біріккен сөздерді тауып, мағынасын
түсіндір.
44
1-Тапсырма. Ажар сөзіне мәндес сөздерді тауып жазыңдар. Керекті сөздер: көрікті, әдемі, көрік, әлпет, жүз, сұлу,ебедейсіз,жаман, бет, көріксіз.
2-тапсырма. Ботагөз сөзіне жоғарыдағыберілген сөздерді тіркестіре отырып.сөйлем құрастыр.Ботагөзсөзі қандай сөз? 3-тапсырма Ботагөз сөзінің әр дыбысына сөз құраңдар. Бұл сөздер қыздың мінезіне қатысты болуы керек.
8 Сөйлемдерде қолданылатын қысқарған сөздерді тауып,
мағынасын түсіндіру.
1-Тапсырма. Берілген сөйлемдегі Айбын сөзіне мәндес сөз тап.
Қазақ елінің айбыны жыл өткен сайын асқақтап келеді.
2-Тапсырма. Медицналық институттың айбынын асқақтатуға
сондағы мамандар ат алысуда сөйлемдегі медициналық институт
сөзін басқалай қалай жазуға болады.
З-Тапсырма. Менің елім -Қазақстан Республикасы тақырыбына
мәтін құрастыр.
Бастауыш мектеп оқушыларының сөздік қорын сөзжасам тәсілі
арқылы жүргізілген жұмыстар барысында оқушылардың бойында
мынадай дағдылар мен икемділіктер қалыптасады:
Жаңа сөздердің жасалуындағы түбірдің қасиетін қызметін
сезінеді;
Жаңа сөздерді жасауда түбірдің мағынасына қосымшалар
жалғай отырып, үстеме мағына қосылатындығын аңғарады;
Сөздердің түрлі мағыналық қолданыстарын айырады дара сөз,
күрделі сөздер;
Сөздің тек лексикалық мағынадан тұрмайтындығын, оның
грамматикалық мағынасы да бар екендігін ұғынуда және
олардың бірлікте болатындығын меңгереді.
Достарыңызбен бөлісу: |