Дипломдық ЖҰмыс білім беру бағдарламасы 6В01301- бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі Астана, 2023


Дамыта оқыту жүйелері бойынша әдебиеттік оқытудың ерекшеліктерінің эксперименттік - зерттеу жұмыстары



жүктеу/скачать 0,56 Mb.
бет6/11
Дата27.06.2023
өлшемі0,56 Mb.
#103508
түріДиплом
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Байланысты:
Дипломдық жұмыс. ПиМНО 19А Құдайбергенова Динара (1)

2 Дамыта оқыту жүйелері бойынша әдебиеттік оқытудың ерекшеліктерінің эксперименттік - зерттеу жұмыстары


2.1 Дамытушы оқыту жүйелері бойынша әдебиеттік оқытудың ерекшеліктерін зерттеу кезеңі

Бастауыш сынып оқушыларының әдебиеттік оқыту ерекшеліктерін зерттеу барысында дамытушы оқытуды қалыптастыру жүйесін жоғары танымдық деңгейлеріне жататын оқу тапсырмаларының әдістемесінде дамыту оқыту технологиясында танымдық әдістерді немесе стратегияларды қолданумен байланысты, олар қажетті нәтижеге қолжеткізу ықтималдығын арттырады және оларды қолдану саласын анықтау үшін шешімдерді тексеруді қамтиды. Бұл дамыту оқыта оқыту жүйесі - жаңа идеяларды ұсына алатын жәнежаңа мүмкіндіктерді көре алатын ақылға қонымды рефлексивті ойлау. Дамыта оқыту жүйесі үш кезеңге сәйкес келеді:



  1. Шақыру. Оқушылар зерттелген сұрақ бойынша білгендерін есте сақтайды, ақпаратты зерттегенге дейін жүйелейді, жауап алғысы келетін сұрақтарды қояды, өз мақсаттарын тұжырымдайды.

  2. Ұғыну. Оқушылар мұғалім ұсынған белсенді оқу әдістерін қолдана отырып, мәтінді оқиды (тыңдайды), шеттерде жазбалар жасайды немесе жаңа ақпаратты түсіну кезінде жазбалар жүргізеді, оқылған материалмен жұмыс кезінде түсінушілікті қадағалайды, оқу мақсаттарын белсенді құрастырады.

  3. Рефлексия. Оқушылар алынған жаңа ақпаратты түсіну сатысында алған білімдерін қолдана отырып, бұрыннан белгілі ақпаратпен байланыстырады. Зерттелетін тақырыптың мәнін түсіну үшін ең маңызды, сондай-ақ бұрын жеке тұжырымдалған оқу мақсатын жүзеге асыру үшін ең маңызды ақпарат таңдалады. Олар жаңа идеялар мен ақпаратты өз сөздерімен білдіреді, себептік қатынастарды дербес қалыптастырады. Рефлексия барысында оқушылар түсініктен түсінуге дейінгі өз жолдарын өз бетінше бағалай алатыны маңызды.

Дамыта оқыту жүйесі негізгі қағидаларының бірі-бұл мектеп оқушыларын проблемаларды шешуге үйретудеде, оқу нәтижелерін бағалаудада тәжірибе мұғалімінің қолында тиімді құрал болуы керек.
Осылайша, бұл білім беру мақсаттарының иерархиясын білдіреді. Дамыта оқыту жүйесі танымдық процестерін өлшеу, түпнұсқа нұсқасы сияқты, алты дағдыға ие. Олар қарапайымнан ең күрделіге дейін:
Сурет 1- Қарапайымнан ең күрделіге дейін алты дағды

Әдебиеттік оқыту пәнінде сыни ойлауды дамытуға ықпал етеді. Өздеріңіз білетіндей, сыни ойлау технологиясы ақпаратпен жұмыс істеуге үйретеді, бұл технология арқылы жүзеге асырылады, өйткені олар оны оқытудың алғашқы кезеңдерінде, тіпті бастауыш мектепте де қолдана бастайды және ересектерді оқытудада қолдана береді [29].


Сурет 2- Әдебиеттік оқыту пәнінде дамыта оқыту жүйесіне қажетті





Дамытушы жүйе бойынша ұйымдастыру оқушылардың дайын ақпаратты қабылдауынан гөрі, ондағы қойылған мәселені зерттеуіне, талдауына және салыстыруына, ой толғауына және бағалауына қолдау ететінін айта кеткен жөн. Блум таксономиясы адамның ақыл-ой қабілеттерінің құрылымы танымдық үдерісінің ең қарапайымынан бастап күрделіге біртіндеп өту барысында белсенді әрекетке жетелейтін 6 деңгейге сәйкес тапсырмаларды құруды қажет етеді[30].


Түсіну таным мен ойлау деңгейі - орта деңгей. Оқу материалын түсінгендіктің ретінде келесідей әрекеттерді атқаруды атауға болады:
1.Дамытушы оқыту жүйесі деңгейі – төмен деңгей. Бұл категория мәліметтерді қайталау немесе тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге бағытталады, мағлұматпен деректерді еске түсіреді
Сурет 3- Түсіну таным мен ойлау деңгейі



2.Түсіну таным мен ойлау деңгейі-орта деңгей. Оқу материалын түсінгендіктің ретінде келесідей әрекеттерді атқаруды атауға болады:

Трансляция - оқу материалын бір тілден екінші тілге ауыстыру (мысалы: математикалық формуланы сөзбен айтып беру; сөзбен келтірілген мәліметті кесте, схемамен көрсету);

Интерпретация – оқу материалын өз сөзімен түсіндіру, қысқаша баяндау;

Жорамалдау – оқу материалдары бойынша әңгіменің әрі қарай не туралы болатындығын, оның салдарымен нәтижелеріне болжау айту.




Бұл категория оқу материалын нақты жағдайда және мүлдем жаңа ситуацияда қолдануды меңзейді. Ережелерді, әдістерді, ұғымдарды, қағидаларды, теорияларды практикалық тұрғыдан қолдану кіреді. Оқу нәтижелері түсіну деңгейіне қарағанда материалды тереңірек игеруді талап етеді [31].



  1. Талдау таным мен ойлау деңгейі - жоғары деңгей.

Оқу материалының құрылымы анық көрінуі үшін оны құрамдас бөліктерге бөлу:

    • бүтіннің бөлшектерін ажырату;

    • оқу материалының мазмұнын сезінумен қатар оның ішкі құрылысын қалайша құрылатындығын көрсетеді.

  1. Синтез(жинақтау, жүйелеу)таным мен ойлау деңгейі - жоғары деңгей.

Оқу материалының элементтерінен жаңашыл сипаттан бүтінді құрастыру. Жаңа нәтиже ретінде оқу материалдарын мүлдем өзгеше реттейтін хабарлама (баяндама) жұмыс жоспары, схемаларды атауға болады. Мұндай оқу нәтижелері жаңа мазмұнмен жаңа құрылымдарды жасап шығаратын шығармашылық әрекеттерді қолдануды талап етеді.

  1. Бағалау - таным мен ойлау деңгейі - жоғары деңгей. Оқу материалының маңызын анықтау, ол туралы өзіндік пікір келтіру, ойын білдіру. Бұл деңгей алдыңғы категориялардың оқу нәтижелеріне қолжеткізуді меңзейді.

Әдебиеттік оқу пәнін оқытуда сөздік әдіс, көрнекілік әдіс, тәжірибелік әдіс, түсіндірмелі-иллюстративтік әдіс немесе репродуктивті әдіс, эвристикалық (ішінара іздендіруші) әдіс, зерттеу әдісі, өзіндік жұмыс әдісі, проблемалық баяндау әдісі, мәтінді көркемдеу, мәнерлеп оқудың орны ерекше.
Академик Ю.Н. Бабанский өзінің «Оқу-тәрбие процесін оптималдандыру» деген еңбегінде әдістерді мынадай үш топқа жинақтайды.
1. Оқушылардың оқу-таным қызметін ұйымдастыру әдістері.
2. Оқушылардың оқу-таным қызметін көтермелеу әдістері.
3. Оқу-таным қызметінің тиімділігін бақылау әдістері.
Әр топ бірнеше оқыту әдістерінен тұрады. Мысалы, 1-топтағы оқыту әдістеріне: сөздік (әңгіме, дәріс, пікірлесу), көрнекілік (иллюстрация, портрет, суреттеу, мүсіндер), практикалық (поэтикалық талдау, көркем мәтінмен жұмыстар) әдістер жатады. Сондай-ақ репродуктивті, эвристикалық әдістерді де осы топқа жатқызуға болады. Жоғарыда атап кеткеніміздей, әр топтағы әдістемелердің өз мүмкіндігі, ерекшелігі болады.
Берілетін білім ақпараттық сипаттау болғанда, білімді қалыптастыру, соның ішінде теориялық білім беру, жаңа ұғымдарды оқушыға жеткізуде сөздік әдіс өте тиімді. Сөздік әдіс, әсіресе, әдебиет пәнінің күре тамыры деуге болатындай. Берілетін білім мазмұны көрнекілікті тілеп тұрғанда, уақыт үнемдеуде, әсіресе, оқушы психологиясына әсер ету мақсаттарында өте тиімді болады. Сондай-ақ оқушыны сабаққа қызықтыру, ынталандыру мәселелерінде де маңызы зор. Оқушылардың теориялық білімін практикада пайдалана білу дәрежелерін жетілдіреді. Бұл әдіс кітаппен жұмыс түрлері кезінде жазушы тілі, стилін анықтауда өте тиімді. Берілетін білімнің ғылымилығын арттыру, қосымша материалдармен байыту оқушыларды іздендіру, өз беттерімен проблема шештіру мәселелерінде тиімді. Оқушылардың өздігінен ойлануы мен іскерлігін, өз беттерінше қорытынды шығару дағдыларын жетілдіруде өте пайдалы.
Бастауыш сынып оқушыларының қабілеттері екі түрлі әрекетте дамиды. Біріншіден, кез - келген бала оқу әрекетінде адамзат баласының осы кезге дейінгі жинақталған тәжірибесін меңгерсе екіншіден, кез келген оқушы шығармашылық әрекеттер орындау арқылы өзінің ішкі мүмкіндіктерін дамытады. Оқушының шығармашылық қабілеттерінің дамуы басты нысана болып алынуымен байланысты, оқулықтарда берілген тапсырмалардан басқа өздігінен бақылау жүргізу, қарапайым суретпен, мәтінмен, сызбамен, диаграммамен жұмыс істеу жұмыстарын ұйымдастырамын.
эвристикалық әдістер – ол мұғалімдер қызметінің (сабақ беру әдістері) және оқушы қызметтерінің (оқу әдістері) шығармашыл міндеттерді шешудегі оқушы қызметінің интуитивтік процедурасын дамыту мақсатында педагогикалық басқару және өзін - өзі басқару принциптері мен заңдылықтарын ескере отырып дайындалған эвристикалық ережелер жүйесі.
Оқытудың тәсілдері мен әдістерінің сократтық деп аталатын бұл тобы практикада әрбір классификациясында кездеседі. Я.А.Коменский мұғалімдерді өздерінің оқушыларын «олар бақылау мен түсінікті түсініп қана қоймай, пәндердің өзін зерттеулері және танулары керек» тұрғысында оқытуға шақырды. Сократтық әдіспен эвристика элементтерін қолдануды біз орыс педагогі К.Д.Ушинскийден, неміс педагогі А.Дистервегтан кездестіреміз[32].
П.Ф.Каптерев өсіп келе жатқан буынға білім берудің үш формасын бөліп көрсетеді: догматикалық, аналитикалық және генетикалық. Соңғы формада сократтық және эвристикалық болып бөлінеді.
Педагогтар эвристикалық әдістердің негізгі екі сипаттамасын атап көрсетеді: дұрыс шешуге «бағыттаушы» қызмет және міндеттерді шешудің мүмкін жолдарын таңдау нұсқасын «қысқарту» қызметі.
Осындай түрдегі эвристикалық әдістерді эвристика деп атайды, оларды әртүрлі әдістемелік міндеттерді шешуде табысты пайдаланады.
Репродуктивтік әдістің де өзіндік ерекшелігі, мүмкіншілігі бар. Бұл әдіс тәсілдің ең тиімді жағы мұғалім білімді қысқа мерзім ішінде, барлық оқушыларды қамти отырып береді. Оқу материалын ақпараттық сипатта, әңгімелеу, түсіндіру сипатында жеткізеді. Оқушылар да өз мүмкіндіктерінше ол білімді қабылдап алады. Бірақ репродуктивтік әдісте оқушының дербес ойлауы арқылы жүргізетін өзіндік жұмыс түрлері әлсіз болып келеді.

Кесте-1 Репродуктивті және эвристикалық сұхбаттарды салыстыру[33]





Көрсеткіштер

Репродуктивті сұхбат

Эвристикалық сұхбат

Мақсаты

Оқушылардың білімін мойындау және тексеру; жаңа материалды оқуға қажетті білімді өзектендіру.

Оқушылардың қабылдауын, ойлауын, белсенділігін дамыту.

Мәні


Мұғалім мен оқушының сұрақ жауап түріндегі өзара қарым-қатынас

Мұғалім мен оқушының сұрақ-жауап түріндегі өзара қарым-қатынасы

Мұғалімнің қызметі
Репродуктивті сұрақтар жүйесін құру;
сұхбат барысына басшылық жасау.

Репродуктивті және проблемалық сұрақтардың жүйесін құру, сұхбат барысына басшылық жасау.

Оқушының қызметі

Білімді актуализациялау, пікірталастарға қатысу.

Жаңа білімді өзбетінше іздестіру, өз көзқарасын негіздеу.

Қолдану мүмкіндігі
Практикада үнемі

Базалық білім және жеткілікті жоғары деңгейдегі сынып
белсенделігі болған жағдайда.

Артықшылығы
Зейінін белсенді ету, кері байланыс орнату, білімді меңгеру деңгейін тексеру.

Оқушының зейінін, қабылдауын, ойлауын, қызығушылығын тарту және жинақтау.

Кемшілігіменқиындықтары
Сыныптың барлық оқушыларын сұхбатқа қатыстыруға болмайды.

Алынатын білімнің үздіктілігі оқушының жекелігін есепке алу мүмкіндігінің болмауы.

Бастауыш сыныпқа арналған «әдеби оқу» оқулығы қосымшада келтірілген әдебиетті оқыту бағдарламасын жүзеге асырады. Тұлғаны дамыту және тәрбиелеу міндеті бірінші орынға қойылды. Оқулықтың мазмұны тек білім, білік, дағдыларды жинақтауға ғана емес, сонымен қатар бастауыш сынып оқушысының танымдық, ерік-жігер, эмоционалдық салаларын дамытуға бағытталған, яғни бұл жалпы дамудың құралы.
Бағдарламаның тұжырымдамасы әдебиет пәнін оның ерекшелігі - бейнесі тұрғысынан қарастыруға негізделген.
Осылайша, оқулықты құру тәсілі біржағынан бастауыш оқыту міндеттерінің ерекшелігін түсінумен, екінші жағынан әдебиеттің оқу пәні ретінде өзіндік ерекшелігін түсінумен анықталады.
Осыған сүйене отырып, 3 - сыныптың оқулығында екі тапсырма шеңбері шешіледі:

  1. әдебиетке өнерге деген көзқарасты тәрбиелеу, шындық құбылыстарына эмоционалды - құндылық қатынасының тәжірибесін қалыптастыру;

  2. ауызша және жазбаша түрде сөйлеуді дамыту, оқу техникасымен жұмыс жасау.

Мәселелердің бірінші шеңберін шешу үшін балалардың көркем және ғылыми әдебиеттерді интуитивті түрде ажырата білу қабілеті бойынша жұмыс жүргізіледі; біртіндеп, бірақ табандылық пен прозаның поэзиядан жалпы айырмашылығы, әңгіменің, ертегінің, өлеңнің жанрлық айырмашылықтары туралы жалпы түсінік қалыптасады. Автормен оның кейіпкерлерінің арасындағы айырмашылықты интуитивті түсінуді, мәтінде авторлық позицияны білдіру құралдарын таба білуді, дамыту бойынша жұмыс жүргізілуде. Әдеби ұғымдарды интуитивті игеру және оларды практикалық қолдану негізінде мәтінді оқып,оны талдау қабілеті дамиды.
Есептердің екінші шеңберін шешу үшін интонацияны саналы түрде таңдай отырып, тұтас сөздермен мәнерлі мағыналы оқу пысықталады, рөлдер бойынша оқу, жатқа оқу, шығармаларды драматизациялау практикаланады, үлгі бойынша, суретке сүйене отырып және еркін түрде ауызша және жазбаша сөйлеу дағдысы дамиды.
Мәселелердің екінші шеңбері біріншісімен ажырамас шешіледі. Оқу техникасымен жұмыс мәтінді әдеби талдау барысында жүргізіледі. Мәтіннің көркемдік ерекшеліктерін бақылау әдебиетті түсінуді саналы оқу дағдысымен байланыстырады. Балалар шығармада ашқан және түсінген нәрселерін білдіріп оқиды. Оқулықтағы мәтіндерге арналған сұрақтармен тапсырмалар қайта оқуды ынталандыруға бағытталған: әртүрлі интонациямен, әртүрлі қарқынмен, кідірістер мен логикалық стресстердің орындарын өзгерте отырып, әр түрлі көлемде, әр түрлі көңіл - күйде - бұл мағынаны түсінуді тереңдетуге және мәтіннің ерекшеліктеріне сәйкес оқудың дәл әдісін таңдауға көмектеседі.
Бастауыш сыныпқа арналған оқулық төрт жылдық оқу барысында дамитын және жетілдірілетін білімнің, дағдылардың, дағдылардың негізін қалады. Мәселені шешу—оқу техникасын, оқуға деген қызығушылықты дамыту, балаларды көркем әдебиет өнерімен сөз өнері ретінде таныстыру бойынша жұмысты біріктіру екі фактормен байланысты - әртүрлі әдебиеттерді оқуды оқыту әдістемесі және материалды таңдау.
Оқулыққа белгілі бір шығармаларды енгізу бір жағынан әдеби жүйенің элементтерімен танысу логикасымен, екінші жағынан моральдық қақтығыстар, эмоционалды жауап, шығармашылық хабарлама жасау қажеттілігімен анықталады.
Зерттеу жұмысы жоғары танымдық деңгейлеріне сай дамыта оқу тапсырмаларын қолданылу маңызы мақсатында жүргізілді.
Зерттеу базасы: «Құлан мектеп-гимназиясы»
Қолданылған әдістер:
Бақылау, танымдық деңгейлеріне арналған сынақ
Тәжірибе барысында әдебиеттік оқыту сабағында 3 сынып оқушыларына бақылау әдісін қолдандым.
Зерттеу 2023 жылдың 6 наурыз бен 15 сәуір аралығында үш кезеңде жүргізілді:

  1. анықтау кезеңі.

  2. қалыптастырушы кезең.

  3. бақылау (қорытынды) кезеңі.

Зерттеу жұмыс Құлан мектеп-гимназиясының бастауыш мектеп базасында жүзеге асырылды, тәжірибелік - педагогикалық жұмысқа 3-сынып оқушылары қатысты.
Сыныпта 17 оқушы 11 ұл және 6 қыз бар. Сыныптағы 5 оқушы «өте жақсы», 7 оқушы «жақсы», 5 оқушы «жақсы» және «қанағаттанарлық» және 4 оқушы «қанағаттанарлық» деп оқиды. Жалпы, сыныптағы психологиялық атмосфера жақсы, оқушылар өз жас ерекшелігіне байланысты дамыған, оқу процесіне белсенді қатысады, қызығушылық танытады, көп оқиды.
Анықтау кезеңінің мақсаты: педагогикалық диагностика жүргізу және оқушылардың жеке ерекшеліктеріне cәйкес дамытушы оқыту жүйесін қалыптастыру арқылы оқушылардың әдебиеттік оқыту пәніндегі оқу үлгерімін, танымдық қабілеттерін анықтау, зерттеу.
Анықтау кезеңін өткізу үшін біз И.М. Чередовтың әдістемесін, бастауыш сынып оқушыларының әдебиеттік оқыту пәніндегі танымдық қабілеттерін бағалау әдістемесін қолдандым. Алдымен балаларға жеңіл тапсырмалар ұсынылды, егер бала оларды орындаса, біз келесі орта деңгейлі тапсырмаларды, содан кейін жоғары деңгейлі тапсырмаларды береміз.
Оқулықта балалар әдебиетінің «Алтын қорынан» алынған шығармалар да, мектеп бағдарламасына алғаш рет ұсынылған шығармаларда бар.
3 «Г» сынып оқушыларының сабақ үрдісінде, танымдық деңгейлерін анықтау барысында сынақ (қосымшаА) құрылып, алынды. Кездескен кедергілер:тіл байлығының аздығы, жасқануы, ұялуы.Сынып ішінде балалардың тіл табыса алмауы, бір – біріне деген сыңаржақты пікір, топ, жұп бойынша жұмыс жасай алмаулары. Кедергілерді жою жолдары: жазба жұмыстарын көбірек жаздыру(эссе, ойтолғау, хат, шығармашылық диктант) оны талдау, әдеби кітаптар оқуға қызықтыру. Сабақты бастамас бұрын ынтымақтастық ахуалын орнату, топ ережесін құру .
Жеткен жетістіктер: топқа біріктіру, топпен жұмыс жасау, өз ойларын айтуы, сыни ойлау дағдысы қалыптасты, берілген тапсырмаларды тиянақты орындауы, епті, шапшаң мінсіз оқушы бейнесі қалыптасты.
Алдағы жоспарым: оқушылардың қалай оқу керектігін үйрету, өзіндік көзқарасын қалыптастыру, ынталы, сенімді, сыни пікірі жүйелі дамыған тұлға қалыптастыру.

Кесте 2 -Әдебиеттік оқыту сабағында танымдық даму деңгейлері





Деңгей

Тапсырмалар

Төмен оқу дағдыларын игеруге және жетілдіруге, сәттілік жағдайын жасауға бағытталған тапсырмалардың репродуктивті сипаты

  • Мәтінді оқыңыз.

  • Түсініксіз сөздерге баса назар аударыңыз.

  • Оқу қиын сөздерді белгілеңіз.

  • Оқыңыз және екпін қойыңыз.

  • Мәтіннен кейін берілген тапсырмаларды орындаңыз.

  • Тікелей сөйлеуді мәнерлеп оқыңыз.

  • Автор сөзге қандай синонимдерді қолданды.

  • Карточкада берілген сөздерден мәтінде пайдаланылмаған сөздерді сызыптастаңыз және т.б.

Орташа деңгей
Танымдық қызығушылықты қалыптастыруға және оқылатын нәрсені білуге бағытталған тапсырмалардың орташа сындарлы сипаты

  • Шығарманың тақырыбына біртүбірлі сөздерді таңдаңыз.

  • Оқылған мәтіннен жетіспейтін сөздерді есте сақтаңыз.

  • Мәтіндегі баяндау уақытын өзгертіңіз. Өзгерістеріңізбен мәтінді оқыңыз.

  • Тікелей сөйлеуді мағынасы бұзылмайтындай етіп ауыстырыңыз.

  • Әр түрлі сөйлемдерден мәтін құрыңыз. Нәтижені түпнұсқамен салыстырыңыз.

  • Мәтіннен қосымша сөйлем табыңыз. Кітап бойынша тексеріңіз.

  • Мәтіннің бір бөлігін оқып шығыңыз, мәнерлілік үшін тиісті қимылдармен қимылдарды таңдаңыз.

  • "Табу және Түсіндіру" сөздігі бойынша жұмыс

Тапсырмалардың жоғары зерттеу сипаты жұмыс идеясын түсінуге және шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді

  • Неліктен бұл шығарманы ертегіге (өлең, әңгіме) жатқызуға болады?

  • Автор қандай көңіл-күйді жеткізеді? Ол қандай құралдарды пайдаланады?

  • Автор кейіпкерге деген көзқарасын қалай жеткізеді?

  • Осы мәтіннің сценарийін дайындаңыз.

  • Үзінді оқыңыз. Мәтіннің қай бөлігіне жататынын анықтаңыз. Неліктен?




  • Неліктен мәтін осылай аталады. Дәлелдеу.

  • Жолдың ортасына назар аударыңыз. Бүкіл жолды "бір көзқараспен" көруге тырысыңыз. Сондай-ақ-екінші, үшінші және т.б.оқыңыз, көзбен тек төмен қарай қозғалыстар жасаңыз.

Төменгі деңгейдегі тапсырмаларды оқушылар саны -6, орта деңгейдегі тапсырмаларды 9 адам, жоғары деңгейдегі тапсырмаларды 2 адам орындады


Қосымша (А)
Кесте 3 -Анықтау кезеңіндегі оқушылардың білім деңгейлері



Деңгейлер

анықтау көрсеткіштері

Жоғары

2

Орташа

9

Төмен

6



Диаграмма 1 -Анықтаушы зерттеу кезеңіндегі оқушылардың білім деңгейлерінің көрсеткіштері


Келесі әдістеме оқушылардың әдебиеттік оқыту сабағындағы танымдық қабілеттерін анықтау барысында тест өткізілді (ҚосымшаА) 3 сынып оқушыларының танымдық қабілеті орташа 65%-ды көрсетті.
Сонымен, анықтау кезеңіндегі зерттеу жұмыстарының тұжырымдамасы оқушылардың білім деңгейімен танымдық қабілетін анықтау мақсатында жүргізілді. Оқушылардың танымдық қабілетін, оқу деңгейін қалыптастыру мақсатында дамытушы оқыту жүйесін қалыптастыру жүйесін, әдістерін қалыптастыру кезеңінде қолдандым.

2.2.Дамытушы оқыту жүйелері бойынша әдебиеттік оқытудың ерекшеліктерін зерттеу нәтижелерін тұжырымдау


Дамыта оқыту жүйесіндегі сабақтар типологиясы:


Педагогикадағы түсіндірмелі - иллюстративті әдісі алмастырады. Бұл әдіс тұлға дамуымен тығыз байланыста.

  • Дамытудың барлық заңдылықтарын ескереді, жеке бастың өзіндік деңгейімен ерекшелігін сәйкестендіреді.

  • Бала іс-әрекеттің толыққанды субъектісі болып табылады.

  • Бала қоршаған ортамен өзара қатынасқа түсетін дербес субъект рөлі беріледі.

  • Тұлғаның барлық қасиетін тұтас дамытуға негізделген.

  • Баланың жақын даму аймағында жүзеге асады.

Осылайша, дамыта оқыту бойынша сабақ кезеңдерінде оқушылар сабақтың мақсат, міндеттерін өздері анықтайды, проблеманы шешу жолдарын іздестіреді, жаңаны өздері табады, оқушылармен кеңеседі.
Дамыта оқыту жүйесі бойынша сабақтарды даярлау және өткізу этаптары.
Әдістемелік іс-әрекет жағдайында мақсат пен міндеттерді меңгеруі.
Сабақтың мазмұны.
Оқу жағдайларын ескеру.
Әдістемелік тәсілдерді қолдану.
Келесі сабақтың моделін жоспарлау.
Сабақтың негізгі мақсаттарын анықтау.
Сабақтың әр этапында оқушының негізгі іс - әрекеттерін анықтау.
Оқушы іс-әрекетін ұйымдастыру әдіс - тәсілдерін таңдау.
Сабақты жүргізу.
Әр сабақтағы баланың іс - әрекетін ұйымдастыру.
Оқушымен жанама қарым - қатынас.
Жұмыс барысын бақылаужұмысы.
Рефлексия.
Сабақтың қорытынды бағасы.
Мақсатқа жету.
Тақырып бойынша өзгерістер енгізу.
Оқыту нәтижесін талдау.
Дамыта оқытудағы мұғалімнің басты міндеті:
-оқу материалдарын оқушыға дайын күйде көрсету емес, оқушымен бірлесіп, жалпы іс - әрекетті ұйымдастыра отырып, алға қойған міндеттерді түсіндіру, оларды шешудің тәсілдерін, жолдарын іздестіру арқылы өз іс - тәжірибесінде қолдануды үйрету.
Мен өз сабақтарымда дамыта оқыту технологиясы бойынша жоспарлап жүргіземін. Мұғалімнің оқыту шеберлігіне байланысты оқушыларды топқа бөліп орталықтарға бөлу тәсілі және
- Оқу және жазу орталығы

  • Математика орталығы

  • Ғылыми зерттеу орталығы

  • Өнер және драма орталығында оқушыларға тапсырма береміз. Мұғалім тек басшылық жасап, қорытындылап отырады.

  1. - әдіс тәсілі. Проблеманы қою және оны шешу. Ортаға бір ситуациялық сұрақ тастап содан шығу жолдарын іздеу жауап беру. Оқушылар алдында түрлі проблемалық жағдайлар қойып, соның шешімін тапқызу, тіл арқылы білдіру, онда да тілін әсерлі де дұрыс, дәл, орынды болуын қажет ету. Сондықтан да әдістер жүйесін іріктеуде проблемалық әдістер жүйесін танымдық, ізденімпаздық тұрғыдан қалыптастырып, дамытатын әдістер ретінде қарастырудың маңызы ерекше. Проблемалық жағдайды шешу кезінде оқушылар өзіне сенімді болады, қызығушылығы артады, білімге деген көзқарасы өзгеше сипат алады.

  2. - әдіс тәсілі. Өз ойларын толық жеткізу, сұраққа жауап беру. Оқытушы оқушы ойымен санасу, тыңдау, жауабын құптау, оқушыны сыйлау, әр баланың қабілетіне сену, жоғарыдан қарамай, оқушы бойының деңгейінде болуын мұғалім естен шығармағаны жөн.

  3. - ойын әдіс тәсілдері. Ойнай отырып ойлау дағдылары, сөйлеу мәдениеті, өзіне таныс емес сөздердің мағынасын ашады. «Фермерлер» ойынын бала шаршаған сәтте, балаларды сапқа тұрғызып әр баланың жауырыны саған қарап тұрған сенің сатып алған жекеменшік жерің деп ойлаймыз. Сендер фермерсіңдер. Осы жерді күтіп, баптаймыз деп сергіту жаттығуын жасай отырып баланы еңбекке баулимыз, үлкендердің еңбегін құрметтеуге, мамандық таңдауға және бір–біріне жақсылығы үшін алғыс айтуға тәрбиелейміз.

Білім кілті бастауышта тіл дамуы, тәрбие, білімге деген құштарлықтың оянуы да осы бастауыш сыныптарында ойын арқылы тәрбиелеу. Оқыту балағада оқытушығы да жеңіл рольдерге бөліп ойнау. «Алақан жылуы», «Денсаулық сақтау» хирург ойындарын баланың шамасына қарай ойнатамын. 3 сыныптарда дамыта оқыту технологиясының ғылыми орталықтарға бөлу әдістерін қолдану арқылы жүргізген сабақтарымды оқушының шығармашылықпен жұмыс жасауына, өзбетінше ізденуіне, ауыз біршілікке және пәнаралық байланыс жасауда маңызы зор. Мұғалім ұзақ түсіндіріп, оқушыдан сұрап уақытын зая кетірмейді.
Сыныппен төмендегідей жұмыс түрлерін жүргіздім . Енді әдебиеттік оқыту сабағында дамытушы оқыту жүйелерінің әдіс – тәсілдеріне негізделген шығармашылық тапсырмалардың кейбіреуіне тоқталайық.
І. Тапсырма ретінде қате құрылған мәтінді, сөйлемдерді орын - орнына қойып, логикалық жүйелікті сақтап, қайта құрастырып жазу керек. Мысалы: тышқан не айтарын білмейді де, жылды кім бұрын көрсе сол жыл басы болсын деп бір қулық ойлап табады. Ерте заманда хайуандар жыл басы болуға таласыпты. Өзі түйенің үстіне шығып, өркешіне мініп отырып алыпты.
Олардың әрқайсысы адамға тигізетін пайдасын айтып, өздерін жыл басыболуға лайықпын деп дәлелдейді. Түйе бойына сеніп құр қалыпты. Сонан соң тышқан жылды бәрінен бұрын көріп, хабар беріп, жылбасы болыпты.
Бұл жерде балаларға әдейі сюжеті таныс ертегі беріліп отыр. Мұның себебі, оларға ертегіні қалай басталып қандай оқиға болатынын, соңы немен аяқталатынын білетіндіктен, сөйлемдерді орын - орнына қойып, жүйелі түрде жазып беру жеңіл болады.
ІІ. Аяқталмаған мәтінді логикалық ойды бұзбай жалғастырып айту. Мысалы: қоңырау соғылып, балалар үзіліске шықты. Келесі сабақ математика болатын. Мұғалім үйге қиын тапсырма берген еді. Сыныпта Нұрланнан басқа
ешкім қалмаған еді. Ол Әділеттің отырған партасына барып, сөмкесін ақтара бастады. Оқиғаны әр бала бірін - бірі қайталамауға тырысып, өз ойларымен аяқтау қажет. Әңгіме соңынан Нұрланның іс - әрекетіне баға беріледі. Нұрланның орнында сендер болсаңдар не істер едіңдер? деген сұраққа оқушылар дәлме - дәл нақты жауап беріп келді.
ІІІ. Сөз туынды шешу,артық сөзді алып таста.

  1. я,м,а,у,и,ғ,а (Мағауия)

  2. й,а,қ,ы,б,а,л (Ақылбай)

  3. қ,ш,у,ы,а,н,т,а (анықтауыш)

  4. о,й,а,д,а,ғ (одағай)

  5. й,ө,е,м,с,л (сөйлем)

Түсінік: Оқушы берілген әріптерден әрқатар бойынша бір - бір сөз шығаруы тиіс, ол сөздерден мағынасы бөлегін шығаруы тиіс. Яғни артығын алып тастау керек.
ІV. Буынды тап.

  1. жұм…ша (бақ) жұмбақша

  2. тыр…ша (нақ) тырнақша

  3. дом…ра (бы) домбыра

  4. қар…ғаш (лы) қарлығаш

  5. жел…сан (тоқ) желтоқсан

Түсінік: Оқушы бір - бір сөз шығаруы тиіс, ол сөздерден мағынасы бөлегін алып тастау керек.

  1. Мағыналас сөздер.Берілген жауабы

    1. Батыр…тоқым ер

    2. жылқы…есім ат

    3. аспан…түс көк

    4. әлем…зат дүние

    5. бәйге…айтыс жары

VІ. Сөз тізбектерін жазу (ассоциация)

  1. мектеп…парта, орындық, мұғалім

  2. оқушы…дәптер, мектеп, кітап

  3. қазақ тілі…жаттығу, сөйлем, тыныс белгісі

  4. теледидар…үй, диван, ата - ана

  5. мұғалім…жаңа сабақ, жетекші, ақылшы

Түсінік: оқушы берілген тапсырмаға қауымдасатын басқа да сөзді жазуы мүмкін, егер ол қауымдастыққа кіретін болса, берілген жауаптағыдай болу керек деген ұғым болмасын.
VІІ. Суретті ертегі құру тапсырмасы.
VІІІ. Үй жұмысына негізделген тағы бір шығармашылық жұмыс түрі:

  1. образға кіру,

  2. талдау және қиялдау,

  3. суырып салма ақын,

  4. диалог - ертегі, жұмбақ - мақалдар құрастыру.

Сонымен қатар әдебиеттік оқыту сабақтарынан дамытушы оқыту жүйесін қалыптастыру мақсатында технологиялар мен әдіс - тәсілдерді қолдану арқылы сабақтар жүргізілді (Қосымша Ә, Б, В)
Қалыптастыру кезеңінде оқушыларға тапсырма беру арқылы олардың дамыта оқыту жүйесі қалыптасты, өзіндік пікірі, өзіндік ойы пайда болды және талқыға түсу арқылы ортақ бір шешімге тоқталды. Дамыта оқыту жоғары танымдық деңгейлеріне сай оқу тапсырмалары арқылы оқушылардың танымдық деңгейлері артты.
Төменгі деңгейдегі тапсырмаларды оқушылар саны - 6 , орта деңгейдегі тапсырмаларды 9 оқушы, жоғары деңгейдегі тапсырмаларды 2 оқушы орындады. Қосымша(А)
Кесте 4 - Оқушылардың білім деңгейлері



Деңгейлер

Көрсеткіштері(оқушылар саны)

Жоғары

5

Орташа

8

Төмен

4

Диаграмма 2 - Оқушылардың білім деңгейлерінің көрсеткіштері


Анықтаушы және бақылау кезеңіндегі деңгейлерді сәйкестендіре отырып салыстырмалы көрсеткіштерді төменгі суретте ұсынамыз.


Диаграмма 3 - Анықтаушы және бақылау кезеңіндегі оқушылардың білім деңгейлерін анықтау көрсеткіштері


Көрсеткіштерді аңғарсақ, оқушылардың төменгі деңгейдегі білім деңгейлері 6 –дан 4-ке дейін төмендеді, орташа деңгейі 9-дан 8-ге төмендеді, бірақ жоғары деңгей 2-ден 5-ке дейін жоғарылады.


Келесі әдіс әдебиеттік оқыту пәнінде оқушылардың танымдық қабілеттерін анықтау мақсатында анықтаушы кезеңінде алынған болатын. Бақылау кезеңінде алынған көрсеткіштер төменгі суретте берілген.

Диаграмма 4 - 3 «Г» сынып оқушыларының анықтаушы және бақылау кезеңдеріндегі танымдық қабілеттері


Бөлімді тұжырымдай келе, 3 «Г» сынып оқушыларының әдебиеттік оқыту сабағында дамытушы оқыту жүйесін қалыптастыруы арқылы танымдық қабілеттерімен оқу үлгерімдері дамыды. Осындай бағыттағы жұмыс оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып, шығармашылықтары да қалыптасты. Сонымен қатар дамытушы оқыту жүйесі қалыптастып оқушылар мен мұғалімге де жеңіл форматта сабақ беру және сабақты ұғынумен қоса, танымдық қабілеттері де артты. Дамытушы оқыту жүйесі бастауыш сыныптың әр пәнінде қолданылса, оқу үлгерімі де артады деген ойдамын. Дамытушы оқыту жүйесі бойынша әр - түрлі әдістерді қолдану оқушылардың ақпаратты, жаңа тақырыпты жеңіл түрде меңгеруді қалыптастырады.
Қорыта келе, оқушылардың дамытушы оқыту жүйесін қалыптастыру барысында әдіс - тәсілдерді қолдана отырып, кіріктірілген үйлесімді сабақ жүргіздім. Сабақ барысында жаңа технологиялармен әдістерді қолдандым. Негізгі курстық жұмыстың кіріспесінде қойылған мақсат, міндеттерді орындап, болжамды қалыптастырдым. Дамытушы оқыту жүйесін дамытудың тиімді
әдіс - тәсілдерін қарастырып, сабаққа қолдана отырып, оқушылардың оқылым дағдыларының деңгейлерін арттырдым.

Қорытынды




Әдебиеттік оқыту пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен дамыта оқыту жүйесі құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Дамытушы оқыту жүйесінің маңыздылығы – білім алушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ –ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс - тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары). Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі шиыршық қағидатпен берілуі. Мақсатқа сәйкес дамытушы оқыту жүйелері бойынша әдебиеттік оқытудың ерекшеліктеріне зерттеу жүргізілді. Қорытындылай келе, келесідей міндеттер атқарылды: Педагогикалық және арнайы әдебиеттерге теориялық талдау жасалды. Бастауыш сынып оқушыларында дамыта оқытудың әрекетін деңгейін бағалау әдістемесін қарастырдық. Оқу үрдісінде даму динамикасын қамтамасыз ететін әдебиеттік дамыта оқытудың әдістері бойынша сынақтан өткізілді. Жүргізілген зерттеу жұмысын қорытындылай келе, келесі ұсыныстарды беруге болады: 1. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру барысында көптеген жаңа әрі қызықты тапсырмалар жинағы құрастыру қажеттілігі туындайды; 2. Зерттеу нәтижесінде алынған материалдар бастауыш сынып оқушыларының әдебиеттік оқуға деген жолдарын дамыту барысында әдістемелік ұсыныстар ретінде ұсынылуы мүмкін. Білім алушы білімін бағалау жаңа білім беру мазмұнында бес балдық бағалау емес, критериалды бағалау арқылы бағалануы – білім алушылардың оқу жетістіктерін нақты айқындалған, бірге даярланған, оқу үдерісінің барлық қатысушыларына алдын - ала белгілі, білім берудің мақсаттары мен мазмұнына сай критерийлермен салыстыруға негізделген бағалау үдерісі. Критериалды бағалау оқыту, тәлім-тәрбие беру және бағалаудың өзара байланысына негізделген. Бұл бағалау жүйесінің білім алушы үшін, ерекше екендігін тәжірибе барысында байқадым: Қалыптастырушы бағалау шынайылыққа бағытталады. Оқушының өз бетімен жұмыс жасап, тұжырым жасауына ықпал етеді. Педагог үшін қай білім алушының қандай деңгейде екендігін байқауға мүмкіндік береді. Білім алушының өзара бір-бірін бағалауын қалыптастырады. Ата-ана өз баласының қай оқу мақсатынан төмендігіне көз жеткізіп , сол бойынша жұмыс жасауға мүмкіндік жасап отыр. Әр педагог қалыптастырушы бағалау тапсырмаларын жасау арқылы өздерінің кәсіби бағытта дамуына қол жеткізетіндігі. Шығармашылық – бұл адам іс-әрекетінің түрі, бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігімен сапалы, дәлелді шешімдер кезінде қабылдай білуге үйренуі керек. Тек шығармашылық қана адамға өмірдің мәнін түсінуге, бақытын сезінуге мүмкіндік әпереді. Мұндай күрделі мәселені шешуде үздіксіз білім беру ісінің алғашқы сатыларының бірі болып табылатын бастауыш мектептің алатын орны ерекше, өйткені бастауыш мектеп: 1.Білім алушылардың интеллектуалдық, рухани, табиғи нышандарын дамытуға өзінің қызығушылықтарымен бейімділіктерін іске қосуға жағдай жасайды. 2.Жеке адамдық сенімдерін қалыптастыруға жағдай жасайды. 3.Ұжымдық және жеке іс - әрекеттер тәсілдеріне үйретеді. Баланың еркін шығармашылықпен ойлауына, оның барлық қабілеттерін дамытуға, өз күшіне деген сенімнің болуына жағдай жасайды. Кіші жастағы баланың оқуға, оқу арқылы қабілеттерінің дамуына көп мүмкіндіктер бар. Ұстаз үшін ең маңызды мақсат - әр сабағын түсінікті, тартымды, тиімді өткізу.Оны жүзеге асырудың бір жолы –білім алушыларғабілім беру, тәрбиелеу барысында кеңінен қолданылып келген, білім алушылардың білім сапасын көтеруге жағдай жасайтын, сабақты тиімді ұйымдастыруға, сабақ уақытын ұтымды пайдалануға, оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытуға көп көмегін тигізетін әдіс – эссені қолдана білу. Өз пәнімде эссені жиі қолданамын, оқушылардың өзіндік шығармашылық ойлау және сол ойды жазбаша бере білу дағдылары дамиды. Осылайша, бастауыш сынып оқушыларын дамытушы оқыту жүйелері бойынша әдебиеттік оқытудың ерекшеліктері, жолдары, әдістері анықталды. Ұсынылған ұсыныстар бастауыш сыныптардың оқу процесінде тәжірибемен нығайтылды. Орындалған жұмыстың ғылыми-теориялық деңгейі алынған нәтижелермен расталады.




жүктеу/скачать 0,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11



©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
Lessons
Curriculum vitae
Documents