Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы: «Дүниетану сабағында оқушылар танымын қалыптастыратын ойын түрлері»

3. Практикалық бөлім.

Жұмыстың мақсаты бастауыш мектепте дүниетану сабағының тиімділігін арттыруда ойын элементтерін пайдалану жолдарын анықтау. Осы мақсатқа сәйкес №2 жалпы білім беретін мектебінің үшінші сыныбында эксперименттік жұмыс жүргіздік. Оның мақсаты – 3-сынып оқушыларының оқу іс-әрекетінде біз жасаған дидактикалық ойындар жіктемесін пайдаланудың нәтижелілігін көрсету. 

Жұмыстың тиімділігі төмендегідей өлшемдер бойынша анықталды:
1. Білімді меңгеру деңгейі.
2. Іскерлік пен дағдының қалыптасу деңгейі.
3. Оқу үлгерімі.
Білімді меңгерту деңгейін біз төмендегі көрсеткіштер бойынша анықтадық (А.А.Кузнецов әдістемесі бойынша):
1. Саналық.
2. Беріктік.
3. Шоғырландырушылық (мобильность)
Саналық – оқу материалдарын жаңғырту қабілеті.
Беріктік – ұзақ уақытқа дейін оқу материалын еске сақтау қабілеті.
Шоғырланушылық – оқушының меңгерген білімін келешекте әртүрлі оқу жағдайында қолдану нәтижесі.
Осы белгілерді айқындау дәрежесі бойынша төмендегідей деңгейлер көрсетілді: жоғары, орташа, төмен.
Саналықтың жоғары деңгейлері:
1. Берік, қатесіз білімді жаңғырту.
2. Ережені мысал арқылы түсіндіру.
3. Берілген ережеге мысалдар келтіре білу.
Орташа деңгей:
1. Білімді 1-2 қатемен жаңғырту.
2. Ережені мысал арқылы қарапайым қателермен түсіндіру.
3. 1-2 қатемен ережеге мысалдар келтіру.
Төменгі деңгей:
1. 3 және одан да көп қатемен ережені орындау.
2. Ережені түсіндіру де деректі қателер жіберу.
3. Мысалы мұғалім көмегімен келтіру.
Беріктіктің деңгейлері:
Жоғары деңгей: Оқу материалын алғаш тапсырғаннан кейін бірінші күні жаңғырту.
Орташа деңгей: Оқу материалын алғаш тапсырғаннан кейін 2-3 қатемен жаңғырту.
Төменгі деңгей: Оқу материалын мұғалімнің көмегімен жаңғырту.
Шоғырланушылық деңгейлері:
Жоғары деңгей: оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша алған білімдерін басқа жағдайларда еркін қолдану қабілеті. 
Орташа деңгей: оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша алған білімдерін басқа жағдайларда мұғалімнің шамалы көмегімен қолдану қабілеті.
Төменгі деңгей: оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша алған білімдерін басқа жағдайларда қолдана алмауы, мұндай оқушыларға мұғалімнің көмегі керек.
Іскерлік пен дағдының қалыптасу деңгейі төмендегі көрсеткіштермен сипатталады:
1. Нақтылық.
2. Жылдамдық.
3. Іздемпаздық.
Нақтылық – тапсырманы дұрыс орындау.
Жоғары деңгей – тапсырманы қатесіз орындау.
Орташа деңгей – тапсырманы қарапайым қателермен орындау.
Төменгі деңгей – тапсырманы 50 пайыз қатемен орындау.
Жылдамдық - тапсырманы белгілі бір уақытта орындау.
Жоғары деңгей – тапсырманы көрсетілген уақытта орындау.
Орташа деңгей – тапсырманы берілген уақыттан 1-2 минут кеш орындау.
Төменгі деңгей – тапсырманы берілген уақыттан 3 және одан да көп минут кеш орындау.
Іздемпаздық - өз бетінен орындаушылықтың әртүрлі сатысында тапсырманы орындау.
Жоғары деңгей – тапсырманы ешкімнің көмегінсіз өз бетімен орындау.
Орташа деңгей – тапсырманың кейбір жерлерін мұғалімнің көмегімен орындау.
Төменгі деңгей – тапсырманы 50 пайыз мұғалімнің көмегімен орындау.
Оқушылардың оқу үлгерімі орташа балды, материалды меңгеру сапасының процентін (есептеу негізінде анықталады) және үлгерім процентін есептеу негізінде анықталады. Орташа балды шығаруда Ж.Б.Қоянбаевтың ұсынған білім мен іскерлікті бағалау өлшемдері пайдалынылады:
Дүниетануды оқытуда оқушылардың ақыл-ойын, дүниетанымын қалыптастырудың моделі

Мазмұнын сипаттау		Өлшемдер мен өлшеу
Психологиялық құрылымы	Түсіну маңызы бар табиғат	Түсіну үшін құндылығы natura morta.	Экологиялық білім беру мінез-құлық
Мотивация	- білімге деген қызығушылығын, жабайы өмір? - тілек, оқуға ұмтылу және тірі табиғаттағы? - сақтау қажеттілігі жабайы табиғат	тілек - білу табиғатты мертв,-әуесқойлық? - тілек білуге, табиғатты мертв. - қажеттілігі желіні қорғау natura morta (тіпті өмір	Қажеттілігі - қамқорлық туралы экологиялық қызметі * - ниет жақсы әдептер табиғаттағы? қоғамдық неге табиғатты сақтау үшін?
		Білім
Танымдық	- білу, өсімдіктердің * - білу, жануарлардың * - түсіну құндылықтар табиғат.	- білуге, табиғатты мертв. - білуге, табиғатты қайтыс болды, арасындағы байланыс туралы тірі табиғат; - түсіну құндылықтар natura morta.	- ережелерін білу мінез-құлық, қоршаған ортаға * - экологиялық мақсаттары мен құқықтары * - білім природоохранности.
		Біліктілігін
Мінез-құлық	- біліктілігі күту үшін өсімдіктер. - идеологиялық тұжырымдамасы адам-қоғам-табиғат * - бағалау мүмкіндігі мәні табиғат.	- қабілеті білімін табиғат, өлі өмір? - коммуникативті дағдылар ойын? - біліктілігі бағалау үшін табиғат мертв	- қабілеті ережелерін эколгического оның мінез-құлқы? - мүмкіндігін сақтап, қадір-қасиетін, табиғатта? - орындау қабілетін эколгическое дұрыс

Кесте 1. Дүниетанудан 3-сынып оқушыларының білімді меңгеру деңгейін айқындау

№

Оқушылардың аты-жөні

1 бақылау

Жалпы

2 бақылау

Жалпы

Сан.

Берк.

Шоғ.

Сан.

Берк.

Шоғ.

1

Қымбат А.

ж

о

ж

ж

ж

ж

ж

ж

2

Олжас А.

т

т

т

т

о

т

т

т

3

Ержан Б.

т

о

т

т

о

о

т

т

4

Бауыржан Б.

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

5

Саяхат Б.

ж

о

о

о

ж

ж

о

ж

6

Мирас Д.

о

о

о

о

ж

о

о

о

7

Мадина Е.

ж

о

о

о

ж

ж

ж

ж

8

Рахман И.

о

о

о

о

ж

ж

о

ж

9

Айсұлу Қ.

ж

ж

о

ж

ж

ж

ж

ж

10

Медет К.

т

т

т

т

о

о

т

о

11

Әдемі Қ.

т

о

т

т

о

о

о

о

12

Нұркен Қ.

т

т

т

т

т

т

т

т

13

Олжас М.

о

т

т

т

о

о

т

о

14

Саят С.

т

т

т

т

т

о

т

т

15

Эльмира С.

т

т

т

т

о

о

о

о

16

Ермек Т.

т

о

т

т

о

о

т

о

17

Әмина Қ.

ж

ж

о

ж

ж

ж

ж

ж

18

Ақтоты Д.

ж

о

о

о

ж

ж

о

ж

19

Жандос И.

о

о

о

о

ж

о

о

о

Ж:

7-37%

3-15%

2-10%

4-21%

10-53%

8-42%

7-26%

8-42%

О:

4-21%

10-53%

8-42%

6-32%

7-37%

9-48%

7-37%

8-42%

Т:

8-42%

6-32%

9-48%

9-47%

2-10%

2-10%

7-37%

3-16%

Кесте 2. Дүниетанудан 3-сынып оқушыларының білімді меңгеру деңгейін айқындау

№

Оқушылардың аты-жөні

1 бақылау

Жалпы

2 бақылау

Жалпы

Ізд.

Нақт.

Жылд.

Ізд.

Нақт.

Жылд.

1

Қымбат А.

ж

ж

о

ж

ж

ж

ж

ж

2

Олжас А.

т

т

т

т

о

т

т

т

3

Ержан Б.

т

о

т

т

о

о

т

т

4

Бауыржан Б.

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

5

Саяхат Б.

ж

о

о

о

ж

ж

о

ж

6

Мирас Д.

о

о

о

о

ж

о

о

о

7

Мадина Е.

о

о

о

о

ж

ж

ж

ж

8

Рахман И.

ж

о

о

о

ж

ж

ж

ж

9

Айсұлу Қ.

ж

о

ж

ж

ж

ж

ж

ж

10

Медет К.

т

о

т

т

о

о

о

о

11

Әдемі Қ.

о

т

т

т

о

о

т

о

12

Нұркен Қ.

т

т

т

т

о

т

т

т

13

Олжас М.

т

т

о

т

о

о

о

о

14

Саят С.

т

т

т

т

о

т

т

т

15

Эльмира С.

т

т

т

т

о

т

т

т

16

Ермек Т.

т

о

т

т

о

о

о

о

17

Әмина Қ.

ж

о

о

о

ж

ж

о

ж

18

Ақтоты Д.

о

о

ж

о

ж

о

ж

ж

19

Жандос И.

о

о

о

о

о

о

о

о

Ж:

6-32%

2-10%

3-16%

3-16%

9-47%

7-37%

6-32%

8-42%

О:

5-26%

11-58%

8-42%

7-37%

9-47%

9-47%

7-37%

7-37%

Т:

8-42%

6-32%

8-42%

9-47%

1-6%

3-16%

6-31%

4-42%

Бастауыш сынып оқушыларының ақыл-ойын дамытуда дүниетану сабағында ойын элементтерін оқыту үрдісінде кеңінен пайдалана отырып оқушылардың танымдық белсенділігін сабаққа деген қызығушылығын арттырдық. Оқушылардың ақыл-ой, логикалық ойлауы, байланыстырып сөйлеу тілі дами түсті. Мысалы экспериментке дейін эксперименттік топ оқушылардың ақыл-ойының даму көрсеткіші, сабаққа деген ынтасы, қызығушылығы 42% болса эксперименттен кейін ол 63%-ке көтерілген, орташа деңгейі 20% болса, эксперименттен кейін 29%-ке көтерілген, төменге деңгейі 38%-тен, 8%-ке түскен. 

Дейін эксперимент

Тобы	Жоғары	Орташа	Астында
Бақылау тобы	28%	36%	36%
Сарапшылар командасы	42%	20%	38%

Экспериментке дейін
Гистограмма 1.

Экспериментке дейін

Гистограмма 2.

Эксперименталды топ

Эксперименттен кейін

Тобы	Жоғары	Орташа	Астында
Бақылау тобы	34%	42%	24%
Сарапшылар командасы	63%	29%	8%

Гистограмма 3.

Эксперименттен соң

Гистограмма 4.

Зерттеу жұмысында көзделген мақсат-міндеттеріміз, яғни дүниетануды оқытуда ойын элементтерін пайдаланудың жүйесі жасалды. Жұмысты қортындылай келіп дидактикалық ойындар және ойын элементтерін бастауыш сынып оқушыларымен жүргізілетін барлық пәндерде пайдаланудың орны ерекше екендігін дәлелдеп отыр. Бұдан байқағанымыз бастауыш сынып оқушыларымен жүргізілетін оқыту үрдісінде дидактикалық ойындарды және ойын элементтерін пайдалана отырып оқушылардың білім сапасын, танымдық белсенділігін, сабақтың тиімділігін және ақыл-ойын дамытып, қызығушылығын арттыруға болады.

.