Досмурзин ержан
жүктеу/скачать 8,45 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- К.Маркс*
| Мәдениеттану
қа, таптарға бөлінген қоғамдағы қабатшасына керек- тілі-әсемділіктің түсінігі, іске асырылуын табады. Марксистік эстетика, эстетикалықты талғамды, қо- ғамдылық қатынастардың, адамдардың шыгармашы- лықты қызметтілігінің өнімі ретінде, тарихи қарайды. Эстетикалық талғамның тәнлікті белгісі, оның тіке- лей айқындылықтысында бекітілген. Бүл субъектінің*, неге деген — немен өзара қатынасатынға сезімділікті жауабы. Ең алдысымен, талғам — бүл “сүлулық туралы ой- пікір алысуға деген қабілеттілігі” дейді И. Кант*. Эстетикалық талғам — жалпылықтының, ерекше- ліктінің және жекеліктінің, қогамдылықтының және түлғалықтының, үжымдылықтының және жеке дара- лықтының, диалектикалық* бірліктісі. Талгамның ең алғашқы салаулары; үнайды-үнамайды, әдемі — әдемі емес. Айтылмаған бағалаудың мағыналығына ие бола- тын, күрделену беталысына баратын, бүл импульсивтик* ж ау ап , с о ң ғы л ы қ т ы е с е б ін д е , т ү л ғ а н ы ң ө зім е н саналықтанады. Бүл адамның әрекеттеріне және күйзе- лісіне, тікелей әсерілігін көрсетеді. Эстетикалық тал- гам, оның сезімділікті жауаптарын реттейді. Ж анама түрде, эстетикалы қ талгам, субъектінің* зияттылық өміріне де эсер етеді. Ф. Шиллер* белгілейді: “Тек қана талгам, қогамга үйлесімділікті енгізеді, өйткені ол, жеке адамда жарасымдылықтыны ашады. Басқа барлық түсініктердің түрлері, адамды бөледі, өйткені олар, сезімділіктік немесе оның жаратылысымының рухани бөлігінде негізделеді. Тек қана әдемілік түсінігі, адамды түтастылы жасайды, өйткені оның екі табиги болмыстыгының келісімділігін талаптайды” . Эстети- калык талгамга ие бола түрып, адам өзін қоршаган әлемді ж әне өзін, ең алды сы м ен, негізділі, эстети калы қ 30 Мәдениеттану санаттарды есепке ала отырып, қараулайды. Мысалы: әд е м іл ік п е н -с ү р ы қ с ы зд ы қ ты н ы , үстір ттіктіл ім ен - о п а с ы зд ы қ т ы н ы , т р а г и к а л ы қ т ы м е н -к ү л к іл ік т ін і. Эстетикалық талғамның дүниетанымдылықтысымен, ең алдысы, әлеуметтік өмірдің, әдептанулы қ ф актор- ларымен байланысы, анық. Адамның ш ындыққа деген эстетикалық қатынасы бойынша- өнер жоғарғы және пәнділікті-заттайланған түрі ретінде, эстетикалық талғамның түрақты ката лизаторы* болып, қызмет атқарады. Дәл солай түлға- ның, онердің — әр түрлі түрлерімен және нысандары- мен тілдесуінің қажеттілікті болуы түрақсыз болса, эсте- тикалық талғамның қалыптасуы ойдан тыс болады. Эстетикалық талғам, коркемділікті талғамнан айтар- лықтай кең. Э стетикалы қ талғам, эстетикалы қ тәрбиелеумен бірлеседі. К.Маркс* жазады: эстетикалық тәрбиелеу дегенім із, адам ны ң тиім ділікті қалы птасуы ндағы , қоғамдылық-эстетикалық мүрағият жағынан қамтылған қабілетімен, омірдегі табиғаттағы, онердегі эстетика - лықтыны танып-білуі, бағалауы және әдеміліктінің- заңдары бойынша - өмір сүру, әлемді қайталықты озгерту “екінші табиғатты” туындылау қабілеттілігі. Қоғамның дамуындағы әр бір кезеңінде, эстетика - лықтымен-көркемділіктіні, әдеміліктімен-күнделіктіні, трагикалықтымен-күлкіліктіні туралы озінділік түсінік- тері қалыптасады. Бүлар, жақсылық пен зүлымдық, ақиқат пен өтірік, әділет пен әділетсіздік түсініктерімен тығыз байла- нысады. Адамға, мақсаттылы бағытталған, ықпал жасау қүралдарына, әртүрлі эстетикалық зерзаттар, үдерістер, қүбылыстар, эстетикалықты-коркемділікті қүндылық- тарды, сезімділікті-үтымдылықты қабылдаудағы қабі- 31 Мәдениеттану леттердің тиімділікті дамуына қызмет атқаратынның барлығы апарылады. Адамның еңбегі, іс-әрекеттері, шешім қабылдаулары, басқа адамдармен қатіынасы, күйзелістері, үмтылыстары және мүрағияттары, эстетикалық көзқарас жағынан әр түрлі мінезде болады. Сондықтан, эстетикалық тәрбиелеу өзінің есептерін, коммунистік тәрбиелеудің барлық; и д е я л ы қ -с а я с а т т ы л ы қ , қ ү қ ы қ т ы қ , п а т р и о т т ы қ , үлтаралы қты қ, еңбектілік, и м анды лы қты қ, эколо- гиялықтық, атейстіліктік* көркемділіктік және дене- қарулықтық түрлерімен тығыз байланыста орындайды. Қоғамның эстетикалық түсініктерінің түйіні, эстетика- льщ м ү р ағи ят. Э стети к ал ы қ м ү р ағи ят, тү л ған ы ң эстетикалық ақылының барлық қүрамдылық элемент- терін; эстети калы қты қабы лдауы н, күй зелістерін , сезімдердің талғамын, қажеттіліктерін, көзқарастарын және сенімдерін жарықтайды. Эстетикалық тәрбиелеу қоғам ны ң мүрағияттарының салтанатына күресетін, қабілеттілі адамдарды қалыптастырады. Эстетикалық тәрбиелеу адамзаттың дамуындағы ең алғашқы кезендерінде пайда болды. Ертелікті теория- сын, ілімдерін, Антикалық* философтар; Платон* және жүктеу/скачать 8,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|