Үлкен әлеуметтік топтардың психологиясы

макроәлеуметтік деңгейде қальштасады" (Дилигенский, 1971). 
Тарихи нақты элеуметгік нормалар, құндылықтар, бағдарлар, 
қажеттіліктер - үлкен топтардьщ тарихи тәжірибесіиің негізінде 
қалыптасады. Сондықтан да индивид психикасының мазмүны 
түсіндірудің "кілті": үлкен топтардың элеуметтік-психологиялық 
талдамасы деп қарастыруға болады. Үлкен топтар тәжірибесімен 
қатар, топтық әлеумеггік процестер мен қөзғалыстарды да қарастыру
- қоғамдық психологияны түсіну үшін маңызды.
Сонымен "үлкеи элеуметтік топ" дегеніміз не?
1. Аяқ астынан топтасқан (стихиялы), қысқа мерзімде өмір 
сүретін топтарға: көшедегі топтар, көпшілік кауым (тыңдаушылар, 
телекөрермендер, т.б.), аудиториялар жатады.
2. Екінші топқа үзақ уақыт өмір сүретін, түрақты, қоғамдық 
қатынастар жүйесінде өзіндік орны бар топтар: әлеуметтік топтар, 
страталар түрлі этникалық топтар (негізгісі - үлттар), кэсіби топтар, 
жьныс, жас ерекшеліктеріне байланысты топтар (жастар, эйелдер, 
қартгар, т.б.) жатады.
Алдымен осьгадай топтарды қарастырайық. Осы топтардың, 
шағын топтардан өзгеше ортақ белгілеріне тоқталып өтейік. Үлкен 
топтарда әлеуметтік мінез-қүльщтың арнаулы реттегіштері болады. 
Олар: әдет-ғұрып пен салт-дэстүр. Осындай топтардың өмірлік 
позйцияларының ерекшеліктерімен қүлық реттегіштерін бірлікте 
қарастырғанда, топтың маңызды сипатгамасының бірі - топтьщ өмір 
сүру қалпы бейнесі туьгадайды. Оны зерттеу, адамдар арасьшдағы 
ерекше эрекет, ерекше қарым-қатьшасты зерттеумен байланысты. 
Белгілі бір өмір сүру қалпында: қызығулар, құндылықтар, 
қажеттіліктер аса маңызды орын алады. Аталған үлкен топтардың 
психологиялық сипаттамасында, сол топқа тең, арнаулы тілдің болуы 
да өте маңызды. Этникалық топтар үшін "тіл", белгілі бір жаргон, 
ретінде болуы мүмкін мысалы, кәсіби топтарға немесе жастарға тән 
өзіндік тілдің болуы.
Үлкен әлеуметгік топтардың психологиялық құрылымында 
көптеген элементтер бар. Жеке адамның психикасындағы 
психикалық қасиеттер, психикалық көңіл-күй, психикалық процестер 
үлкен топтарға да тән. Әлеуметтік психологияны зертгеушілер — 
Г.Г.Дилигенский, 
А.И.Горячева, 
Ю.В.Бромлей 
жэне 
т.б. 
психологиялық 
қүрылым 
элементтерін 
нақтырақ 
анықтау 
мақсатымен, ондағы екі бөлікті бөліп қарастырады: тұрақты құрылым 
ретіндегі: 1) психикалық кейіп (оған элеуметтік және ұлттық мінез -
54

салт-дәстүр, әдет-ғұрып, және т.б.) және 2) қозғалмалы динамикалық 
құрылым ретіндегі (қажеттіліктер, қызығу, көңіл-күйлер) эмоциялық 
сферасы. Осы элементтердің әрқайсысы арнаулы әлеуметтік- 
психологиялық талдаудың нысаны болуы керек.
Сонымен бірге, топтьщ психологиялық сипаттамасы, сол 
топтағы нндивидтерге тэн типтік қасиеттерді көрсетеді.

жүктеу/скачать 4,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: