Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет39/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
79 
Чагатай хан вя Бурщатай хан даьларында битян
гараьаъдан йаранмысан,
Ана Йерин нишаняси кими дцнйада галмысан, 
Танрылар ханынын ялляри иля галанмысан…» [306, 408].
Асийада тарихин бцтцн мярщяляляриндя (мядяниййятин 
ашаьы пиллясиндян башламыш йцксяк инкишаф сявиййясинядяк) 
ода ситайишин нязяря чарпдыьыны вурьулайан Е.Тайлора эюря, 
туран тайфалары да ону мцгяддяс цнсцр саймышдылар. Бир чох 
тунгус, алтай, монгол вя тцркмян аиляляри атяшя гурбанлар 
эятирир, бязиляри ися бишмишин бир дамъысыны оъаьа атмадан 
йемяйя башламырды. Мараглыдыр ки, бу щал азярбайъанлылар 
тяряфиндян бу эцн дя бир гядяр башга формаларда давам 
етдирилир. Эялян бялалары ювладларынын цстцндян эютцрмяк 
цчцн бир чимдик дузу оьлунун, йахуд гызынын (чох заман 
бцтцн аиля цзвляринин) башынын цстцндя щярляйиб оъаьа атыр-
лар. Еляъя дя тяндирин вя галанан тонгалын пайыны вермядян 
чюряйя, билмишляря тохунмурлар. 
Е.Тайлор даща сонра XVIII ясрдя йазылмыш мянбяйя 
ясасян Бакыда фяалиййят эюстярян бир атяшпярястлик мя-
бядинин тясвирини верир: «Асийада атяшпярясляр щаггында 
йазыланлар арасында 1740-ъы иля аид Ъонас Ганвейин 
«Сяйащят»индя Хязяр дянизи щювзясиндяки Бакынын 
йахынлыьында йанар гуйуда сюнмяйян аловун 
мювъудлуьундан бящс ачылыр. Мцгяддяс йердя бир нечя 
гядим даш мябяд йерляширди ки, щцндцрлцйц 10-15 фута 
гядяр олан гювсвари таь шяклиндя тикилмишди. Бюйцклцйц ня-
зяря чарпмайан мябядлярдян бири щяля фяалиййят эюстярирди. 
Цч фунт юлчцсцнядяк галдырылан сяъдяэащын йанында ичибош 
галын гамышла йердян газ чякилмишди. Гамышын сонундан 
эюй алов галхырды. Бурада юзцнцн вя башгаларынын явязиня 
тювбя етмяк цчцн эялян 40-50 няфяр йохсул ади абид варды 
вя ибадятдя олдуьу мцддятдя онлар анъаг чий сийянякля, 
йахуд она уйьун йемяклярля гидаланырды. Ъонас Ганвей 


Бярпа, эенезис 
80 
ардынъа йазыр ки, бу гярибя адамлар юз алынларында зяфяранла 
няся нишан гойурдулар. Онлар хцсусиля кцрян иняйя хош 
ниййятля йанашырдылар. Чох касыб эейинирдиляр. Бир гядяр 
хошбяхтляри бир ялини башына гойур, йа да башга дурушла тяр-
пянмяз галырды. Онлар эебрляр (зороастризмин тяряфдарларына 
верилян адлардан биридир, «парс» да бу гябилдяндир), йахуд 
эурлар идиляр ки, адятян мцсялманлар атяшпярястляри беля 
чаьырырдылар» [306, 409].
М.Каланкатуклунун «Албанийа тарихи»нин VII йцзиллийин 
сонунда Азярбайъанда йашайан тцрк тайфаларынын инанъла-
рындан данышылан щиссяляриндя мараглы фактларла растлашырыг. 
Христиан албанлар ган гардашлары щунлары юз динляриня эятир-
мяк цчцн мцхтялиф тядбирляря ял атырлар. Онларын юз инамла-
рына ясасланан адят-яняняляря инкарчы мювгедян йанашараг 
билдирирдиляр ки, «Шейтанын тящрикиля йолуну азмыш вя аьаъа 
ситайиш эцнащына гярг олмуш бу гябиля, шимал кцтбейин ах-
маглыьына эюря, уйдурулмуш вя йаланчы инамларына садиг 
олараг юз мурдар бцтпяряст айинлярини башга динлярдян йцк-
сяк тутурдулар, яэяр эурултуйла мцшайият едилян вя фязаны 
йандыран илдырым бир инсаны вя йахуд бир щейваны вурурдуса, 
щесаб едирдиляр ки, бу, онларын Куар адлы илащиляриня гур-
бандыр» [57, 156]. Гянаятлярдя Гафгаз щунларынын лап 
гядимлярдя ики ясас танрыйа - аьаъа вя ода йарадыъы тяк йа-
нашмаларына ишаря вар. Тцрк инанъында оьуз тайфаларынын бир 
ганады аьаъдан вя нурдан (оддан) тюряйян беш ъоъуьун 
ювладлары кими характеризя олунур. Тяхминян албанларын 
Гафгаз щунларыны христианлыьа чаьырдыьы яряфядя Азяр-
байъанда формалашан «Китаби-Дядя Горгуд» епосунда Ба-
сатын «Анам адын сорсан габа аьаъ» ъавабы да ейни тя-
сяввцря сюйкянир. Лакин М.Каланкатуклунын мятниндя 
бунлардан даща мараглы факта тясадцф едирик. О хцсуси 
вурьулайыр ки, «фязаны йандыран илдырым бир инсаны вя йахуд 
бир щейваны вурурдуса, щесаб едирдиляр ки, бу, онларын Куар 
адлы илащиляриня гурбандыр». Гядим албан дилиндя йазыйа 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет