Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет42/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
85 
ра гурбан эятирянляр даш кими суйун дибиндя боьулаъаглар. 
Йарпаглы аьаълара ситайиш едянляр вя онлара нязир верянляр 
щаггында Инъилдя беля сюзляр дейилиб: «Чюлдя олан щяр аьаъ 
од тутуб йанаъаг, ганунпозанлары удаъаг вя сюнмяйяъяк» 
(Инъил, Ийеремийанын китабы, VIII, 20). О ки галды синяляриндя 
илан тясвирли гызыл вя эцмцш бязякляр эяздирянляря онларын 
барясиндя Инъилдя дейилир: «Аллащын гязябли эцнцндя онлары 
ня гызыллары, ня дя эцмцшляри хилас едя биляъяк» (Инъил, 
Хуруъ, ХХ, 23). 
Дюрдцнъцсц, Муса Каланкатуклу Гафгаз щунлары ара-
сында христианлыьы гябул едян илк шяхс барядя эениш бящс 
ачараг билдирир ки, «Гцввя вя щцнярлийиля фярглянян бу 
адам... цч юлкядя мяшщурлашмышды» [57, 161]. Эюрясян, 
1300 ил яввял Йунан олимпиадасында йарышларын галиби олмуш 
Азярбайъан тцркц кимдир? Юз эцъц вя шцъаяти иля башгала-
рындан фярглянян бу шяхс щямчинин Тцркцстанда Хязяр ха-
ганынын йанында бюйцк шцъаятляр эюстярмиш, хаганын 
мящяббятини газанмагла йанашы онун гызынын да цряйиня 
йол тапмыш вя ил-итуер мянсябиня лайиг эюрцлмцшдцр. Бялкя, 
бу иэид «Китаби-Дядя Горгуд»ун бир йериндя албанларын 
башчысы кими хатырланан, ханлар ханы Байындыр ханын гызыны 
алан Газанын прототипляриндян биридир? Доьрудур, «Алба-
нийа тарихи»ндя о, кнйаз Алп Илутуер адыйла тягдим едилир. 
Щяр шейдян яввял тящрифля йазы йаддашына кючцрцлян ады 
дягигляшдирмяйя чалышаг. З.Бцнйадов П.Голденя истинад 
едяряк шяхс адынын «Алп ел Тябяр» шяклиндя олмасы иля разы-
лашыр [27, 225]. «Тябяр-Тябяристан»ла уйьунлуьуну нязяря 
алсаг, бу ъоьрафи терминин Гафгазда, Хязяр ятрафында 
йашайан щун тайфасы иля щеч бир ялагяси йохдур. Шцбщясиз, 
«Илутуер» мцряккяб сюзцнцн илк компоненти «улу», со-
нунъусу «яр»дир. Ола билсин ки, иэидин ады «Тцркяр» иди, 
Йунан олимпиадасындакы парлаг гялябяляриндян сонра «Улу 
Тцркяр»я чеврилмиш, Хязяр хаганынын йанында шцъаятляр 
эюстяряркян ися «Алп» титулуну газанмышдыр. Муса Калан-


Бярпа, эенезис 
86 
катуклунун йаздыьына эюря, Алп Улутцркяр христианлыьы гя-
бул едяндян сонра, илк нювбядя, сойдашларынын кющнялмиш 
никащ вя йас мярасимляринин ялейщиня чыхмыш, юлянлярин 
цстцндя «аьылсыз ащ-зарлары вя бычаглашманы» тядриъян ара-
дан эютцрмяйя чалышмыш, юз ата-баба динини «мурдар вя 
натямиз» щесаб едяряк анд ичмишди ки, Аспандиата вя башга 
сахта илащиляря щяср олунмуш бцтханалары даьыдаъаг. 
Мцсялман Шярги иля дейил, христиан вя бцтпяряст Гярби, 
еляъя дя Шималы иля сых баьлананан Алп Улутцркяр ъямиййя-
тин инкишафында тякаллащлы динин бцтпярястлийя нисбятян 
мцтярягги аддым олдуьуну дярк етмиш, ятрафда йашайан 
тцрк еллярини дя христианлыьа чаьырмышдыр. О, ямр вермишдир 
ки, инсанлар бцтляря дейил, йер вя эюйлярин Йарадыъысына - 
гадир Аллаща ибадят етмялидирляр.
Бешинъиси, мялум олур ки, Аспандиат танрысынын йердяки 
нишаны – бцтцн аьаълардыр вя яслиндя щунлар атларыны щямин 
аьаълар цчцн гурбан кясирдиляр. Муса Каланкатуклу албан-
ларын йепископу Исраилин Дярбянд йахынлыьындакы Чала 
дарвазасында йерли ящали иля эюрцшляриня щяср етдийи фясилдя 
щунларын инанъ йерлярини бир гядяр дя дягигляшдирир. Демя, 
щунлар щцндцр вя сых йарпаглы палыд аьаъларыны хцсуси олараг 
Аспандиатын адыйла баьлайыр, ян бюйцйцня ат гурбан кясир, 
щейванын ганыны аьаъын йарпагларына чиляйир, кяллясини вя 
дярисини ися будагларындан асырдылар. Палыд аьаъыны бцтцн 
башга аьаъларын анасы сайыр вя щунлар юлкясиндя чохлары, о 
ъцмлядян бюйцк кнйаз Алп Улутцркяр яйанлары иля бирликдя 
она ситайиш едирдиляр. 
Беляликля, азярбайъанлыларын улу бабаларынын бахышларына 
ясасян бир нечя архетипик символун (йухары-ашаьы, эюй-йер, 
даь, ган, ишыг, од, Эцняш, аьаъ вя с.) ибтидаи чаьларда мей-
данаэялмя амиллярини вя инкишафын сонракы мярщяляляриндя 
мядяниййятин факторуна чеврилмясини нязярдян кечирдик. 
Онларын сайы, функсийасы вя ишляк даиряси сайдыгларымызла 
мящдудлашмыр. Бу, айрыъа тядгигатын предметидир. Арашдыр-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет