Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет41/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
83 
байъанлыларын щям йазылы ядябиййатында, щям дя фолклорун-
да дярин изляр бурахмышдыр. 
Биринъиси, Гафгаз щунлары ситайиш етдикляри Танры-хан ал-
лащларына ат кясиб гурбан верирдиляр. Христиан албанлара эюря
о «нящянэ вя ейбяъяр» иди (йягин сющбят Танры-ханын 
аьаъдан, йахуд дашдан йонулмуш бцтцндян эедир), фарслар 
тяряфиндян Аспандиат адландырылыр. З.Бцнйадов бу сюзцн 
йунан вя ермяни мянбяляриндяки шярщи иля разылашараг бил-
дирир: «Н.Адонс Маркварта истинадян «Арменийа» ясяриндя 
(сящифя 447) йазыр ки, «Бязи ишаряляря эюря, Иранда атлы го-
шунлар Спандиат няслинин ялиндя иди. Иран яфсаняляриндя Ви-
стасп оьлу Спандиат бир чох халгларын цзяриндяки гялябяляри 
иля мяшщур иди» [57, 226]. Аспандиат танры ады иля Спандиат 
нясли арасында защири сясляшмяйя бахмайараг онларын 
функсийалары арасындакы дярин учурум эюз габаьындадыр. 
Страбона истинадян академик юзц дя тясдигляйир ки, щунла-
рын Аспандиаты эцняш танрысыдыр. Н.Адонсун нишан вердийи 
Спандиат ися атлы гошунлары ялиндя сахлайан няслин адыдыр. 
Биринъидя атлар гурбан кясилир, икинъидя ися яксиня дюйцш 
цчцн горунуб сахланылыр. 
Икинъиси, Гафгаз щунлары йас мярасимляри заманы мейит-
лярин цстцндя думбул вя зурна чалыр, бычаг вя хянъярля юз 
йанагларыны, ял вя айагларыны чяртиб ган ахыдырдылар. «Эюз-
дян ган чыхарма» адланан щямин ритуал барядя Ъ.Фрезер 
эениш бящс ачмыш, инсанларын башгаларынын аьры-аъысыны юз 
бядяниндя чякмяйя щазыр олдуьуна щейрят етмишдир. Гаф-
газ щунларынын дяфн адятляри ган чыхарма иля мящдудлаш-
мырды, юлянин иэидликлярини нцмайиш етдирян сящняляр эю-
стярилир, мцхтялиф дюйцш характерли йарышлар кечирилир, мяр-
щумдан галан силащлар фярглянянляря щядиййя едилирди. Чох 
вахт кишиляр лцт-црйан щалда бир-бири иля вя йа дястя дястяйля 
гябирстан йахынлыьындакы мейданда гылынъларла дюйцшцр, 
эцляшир, бюйцк-бюйцк дястяляр бир-бири иля ютцшцр вя сонра 
да ат чапмаьа башлайырдылар. Доьрудур, христианлар адятляр-


Бярпа, эенезис 
84 
дя нязяря чарпан мараглы тясвирляри эюздян салмаг мяг-
сяди иля кялмябашы «ейбяъяр вя мурдар сящняляр» кими 
ифадяляр ишлядир, щунлары «щеч бир саьлам фикри олмайанлар», 
«мцхтялиф ейбляря дцшянляр», «позьунлуьа эиришянляр» 
дейя характеризя едирдиляр. Диэяр тяряфдян онларын гцдрятли 
щюкмдар Ъаванширля гощумлуьуну, щятта онун юлцмц за-
маны щунларын гязябляниб щюкмдара гясд едянлярдян инти-
гам алмаг истядиклярини дя бюйцк шювгля вурьулайырдылар. 
Бир дя ахы ат чапан заман щансы позьунлуглар баш веря би-
лярди? Яслиндя йас мярасиминдя юлянин шяряфиня кишилярин 
мцхтялиф йарышлар тяшкил етмяляри, гадынларын аьлайыб цз 
ъырмаларынын «мурдарлыгла», «ейбяъярликля», «позьунлугла» 
щеч бир ялагяси йох иди. Щунларын юлян сойдашларынын о бири 
дцнйадакы язаб-язиййятиня шярик чыхмаларыны нцмайиш етди-
рян щярякятляринин христианлар тяряфиндян ашаьыдакы шякилдя 
тягдими тясдигляйир ки, китаб грабаръайа дцшмян гялямийля, 
сонсуз тящрифлярля чеврилмишдир: «Кимся аьлайыб улайырды, 
кимся дя шейтан кими юзцндян чыхырды. Онлар дилхошлуг едир, 
ойнайыр, рягс едир вя ейбяъяр ишлярля мяшьул олуб мурдар-
лыьа гярг олурдулар, чцнки Халигин нурундан мящрум иди-
ляр» 
[
57, 156]. Бяли, тякаллащлы динин нцмайяндяляринин эял-
дийи нятиъяйя эюря, щунларын бир «ейби варды» - о да Гри-
горйан динини гябул етмямяляри иди. 
Цчцнъцсц, щунлар ода, суйа, сыхйарпаглы аьаъа вя илана 
гурбан эятирир, намялум йоллар илащисиня, айа вя онларын 
эюзляриня тяяъъцблц эюрцнян бцтцн мяхлуглара ситайиш 
едирдиляр. Йепископ Исраилин щунлар гаршысында чыхышындан 
мялум олур ки, онлар сямада чахан илдырымы, шимшяйи дя 
танры щесаб едир, еляъя дя Эцняшля йанашы Айын да 
мцгяддяслийиня инанырдылар. Китабда албан йепископунун 
дили иля щунлара тювсийя олунур ки, «Эцняшя вя Айа ситайиш 
етмяйин, Эцняши вя Айы, дянизляри вя йери вя онларда ня 
варса, хялг едян Аллаща ситайиш един. Чцнки Эцняш вя Айа 
ситайиш едянлярин пайына йалныз сюнмяйян атяш дцшцр. Сула-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет