Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет47/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
95 
Икинъи фясил 
МИФОЛОЖИ ДЦШЦНЪЯНИН ЭЕНЕЗИСИ 
 Мифоложи дяркетмянин 
 илкин мярщяляляри 
лу яъдад, илк нювбядя, йашайыш тярзи иля тябият щадися-
ляри вя щейванлар алями арасында охшарлыг эюрмцш 
(гидаланмада, доьумда, щярякят вя давранышда, 
еляъя дя диэяр защири яламятлярдя), щямин алямлярля юзц 
арасындакы гейри-ади ялагяйя тясир эюстярмяйя чалышмыш, 
бунунла да нящянэ вящши ъанлылар тяряфиндян эюзлянилян 
тящлцкяляря гаршы никбинликлярини горуйа билмишдир. Онларын 
йашамаг уьрунда мцбаризясиндян вя топладыглары тяърц-
бядян доьан инанышлар «сынаглардан чыхарылараг» йаддашла-
рында мющкямляндикъя тясяввцрляря чеврилмишдир. Улу 
яъдад дцнйайа щямин тясяввцрлярин бахыш буъаьындан, йа-
худ пянъярясиндян бахмышдыр вя онлар системляшдирилдикъя 
тотемизм, анимизм, аниматизм, маэийа вя култ мцнасибят-
ляри шяклини алмышдыр. Тябият варлыгларынын фетишляшдирилмяси 
ися мцхтялиф айин вя мярасимлярин кечирилмясиня мейдан 
ачмышдыр. Овчулуг, малдарлыг вя якинчиликдя газанылан 
уьурларын да сябябини щямин тясяввцрлярин доьурдуьу 
гейри-ади мяхлугларла ялагяляндирмишляр. Мифоложи ан-
лайышлар да бу тясяввцрлярин ичярисиндян кечяряк юз модел 
вя структурларыны гурмушдур вя йухулар ибтидаи эюрцшляря 
тякан верян ясас васитялярдян бири олмушдур.
Йухулар щаггында бюйцк тядгигат ясяри йазан З.Фрейд 
горхунун, ягли чатышмазлыьын йуху просесиндя гярибя об-
разлар йаратдыьыны дяфялярля мцшащидя етмиш вя гядим 
мядяниййятлярин материаллары ясасында йухуларын кортябии 
У 


Бярпа, эенезис 
96 
формада мейдана эятирдийи гейри-ади тясвирляринин ибтидаи 
чаьларын инсанларынын мифик дцшцнъясиня тясирини хцсуси 
вурьуламышдыр. Улу яъдада еля эялирмиш ки, онун шцурлу 
истякляри йалныз йухуларда эерчякляшир вя йухуларын йашанты-
ларла ялагялянян щяр щансы бир кичик деталы «кортябии са-
щянин» нящянэ кюмякчиляринин (мифоложи тясяввцрлярин) из-
лярини тапмаьа йардым эюстярирди. Йухуларын вя мифлярин 
инсан психикасындакы ясас яламяти сайылан «кюртябии шцур – 
азшцурлулуьу юз ящатясиндя йерляшдирян бюйцк даирядир; щяр 
бир йеткин шцурлулуьун илкин кюртябиилик мярщяляси вардыр, 
лакин кортябии шцурлулуг щямишялик башланьыъ мярщялядя 
галса да, там гиймяти иля психи фяалиййят кими юзцнц эю-
стярмишдир» [322, 534]. Еляъя дя бязи яламятлярини шцурун 
инкишафынын йцксяк пиллясиндя дя эюстярмишдир. З.Фрейд бу 
гянаятя эялир ки, «Йуху – кортябии шцурун йаранышларындан 
биридир» (322, 530]. Мифоложи системляри мейдана эятирян 
ясас сябяб инсанын тябиятдян там асылылыьы олса да, кортябии 
шцурда йухуларын тяглиди (имитасийасы) иля йаранан архетипляр 
мцхтялиф инанъ формаларынын тясириня мяруз галараг чохал-
мыш, ящатя даиряси эенишлянмиш вя иътимаиляшмяйя – топ-
лумун, иъманын бцтцн цзвляринин давранышларыны тянзимля-
мяйя башламышдыр.
Беляликля, инсанларын илкин тясяввцрляри инкишафын ашаьы 
пиллясиндя бир нечя мярщялядя вя башга-башга формаларда 
тязащцр етмишдир:
Биринъи тотемизм мярщялясидир. Тотемизм

айры-айры 
инсан дястяляринин еля бир инанъ формасындыр ки, иъма цзвля-
ринин щяр щансы бир щейван, йахуд битки иля гощумлуьунун 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет