Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет108/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   133
Байланысты:
berpa genezis

АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
219 
йаратмаьа башламышдыр: цчцнъц эцн су, дюрдцнъц эцн од, 
бешинъи эцн торпагла баьланан варлыглары йаратмыш; алтынъы 
эцн йаранышларын щамысына ъан (рущ) вермиш, йеддинъи эцн 
бцтцн ишлярини тамамлайыб истиращят етмишдир. Бу инама 
эюря, бцтцн йарадыъылыг ишляринин бцнюврясинин гойулмасы 
чяршянбяйя дцшцр. Гядим тцрклярдян фяргли олараг ярябляр-
дя ян уьурлу эцн ъцмя ахшамы, христианларда ися Исусс Хри-
стос дирилян эцн - базар эцнцдцр. 
СУ ЧЯРШЯНБЯСИ, ЙАХУД ЯЗЯЛ ЧЯРШЯНБЯ. 
Улу бабаларымыз щаглы олараг беля гянаятя эялмишляр ки, 
«Сулу ев абад, сусуз ев бярбад олар». Тясадцфи дейил ки, 
Мцгяддяс Илахыр чяршянбялярин биринъиси су иля баьлыдыр. 
Чцнки су щяйатын, ъанлылыьын, йашамаьын ясас мянбяйидир. 
Мифик тясяввцрлярдя олдуьу кими, эерчякликдя дя тябиятин 
ойанмасына тякан верян башлыъа гцввядир. Су щяр шейин 
язяли, чыхыш нюгтясидир. Бцтцн варлыгларын мейдана эялмяси-
ня, йер цзяриндя мювъудлуьуна вя мящвиня сябяб судур. 
Сусуз щяйатын давамы мцмкцн дейил.
Шумер-аккад мифоложи системиндя бцтцн дцнйаны ящатя 
едян йералты ширин сулар вя дцнйа океаны Абзу адланыр. Ма-
раглыдыр, «абзу» сюзцндяки биринъи щеъа – «аб» фарсъа (бу 
сюз биздя дя ейни мянада ишлянир), икинъи щеъа «зу/су» 
тцркъя су мянасыны верир. Абзунун сащиби Енкидир. О, Еред-
уда йашайыр. Сонралар Енки Уредя йерляшян мябядя кючцр. 
Мящз щямин йер яввялляр Абзу, йахуд «Енгурранын еви» 
(Крамеря эюря, «Енгурра» шумерлярдя «Абзу» сюзцнцн 
синоними кими ишлянир [224, 33]) адланырды. Ейни заманда 
Абзу йерин дярин гатларында эизли галан сирли йер мянасыны да 
верир, ора щятта танрылар эедя билмирляр. Илащилийин «ме» ад-
ланан мяьзи щямин йердя сахланылыр. Абзу мябядинин Енки-
нин табелийиндя олан сакинляри абгалиляр мядяниййятин йа-
радыъылары вя дашыйыъыларыдырлар. Крамеря эюстярир ки, «абгал» 
аккадъа «мцдрик» демякдир [224, 119]. Бу сюзцн дя кю-
кцндя «аб»а раст эялирик. Су айдынлыгдырса, мцдриклик дя 


Бярпа, эенезис 
220 
фикрин айдынлыьыдыр. Шящяр салмаг иши абгалилярин ады иля 
баьланыр. Шумер мифляриндя Енки иля Нинмащ илк инсаны Аб-
зунун дибиндяки эилдян дцзялдирляр. Шумерляр «аб» кялмя-
синдян фяргли олараг «су» сюзцнц айрылыгда да ишлядирдиляр. 
М.Белиски б. е. я. III миниллийин биринъи йарысына аид бир лю-
вщядяки кичик мятнин транскрипсийасыны верир: «Лулу азу. 
Лулу – Уре дя «суйун билиъиси» кими тяърцбя газанан танры-
дыр» [146, 366]. Суйун танрылыг функсийасы дашымасы Ва-
вилйон космоложи тясяввцрляриндя дя юзцнц эюстярир. Ак-
кадларын «Енума Елиш» дастанында эюстярилдийи кими, АпСу 
дцнйа океаныны билдирир вя щяйатын, ъанлылыьын мянбяйи, ил-
кин тябии фялакятлярин сябябкары щесаб олунур. Апсу Тиа-
матла евляняндян сонра юз ширин суларыны арвадынын аъы сула-
рына гатыб илк шяр аллащларыны – Лащму вя Лащамуну 
(горхунъ танрылардыр, йары адам, йары балыг шяклиндя тясвир 
едилирляр, бядбяхтликлярин, гязаларын, фялакятлярин тюрядиъиля-
ри сайылырлар) йарадыр [289, 22]. Апсунун бу щярякяти эянъ 
аллащлар няслинин гязябиня сябяб олур. Ики нясил аллащлары 
(йашлылар вя эянъляр) арасында эярэин мцбаризя башланыр. 
Апсу мяслящятчиси Мумму иля эянъ аллащлары йох етмяк 
гярарына эялир, тядбирляр арайыр. Лакин эянъ аллащларын 
нцмайяндяси Еййа даща аьыллы тярпянир, щийля ишлядиб 
Муммуну арадан эютцрцр вя Апсуну йухуйа вериб 
юлдцрцр. Апсунун гябри цзяриндя мягбяря уъалдырлар. 
Дцнйанын бцтцн сулары ещтирам эюстярмяк цчцн йолуну 
орадан салыр. Мифдя саф суйун йарадыъысы юз няслини йер 
цзцндя йарадандан сонра мейдандан чыхарылыр. Апсунун 
тюрямяляри ики гисмя бюлцнцрляр: ширин вя аъы сулара. 
Азярбайъан мифоложи тясяввцрляриндя су чох щалларда 
одла ялагяли тясвир едилир. Беля ки, бир чох архаик наьылларда 
су щяйатын ясас мянбяйи кими эюстярилир. Лакин инсанлар су-
дан гытлыг чякирляр, она эюря ки, чайын мянбяйиндя чохбашлы 
яждаща яйляшмишдир. Она йалныз эюзял гыз гурбан веряндя 
азъа су бурахыр. Яждаща аьзындан од пцскцрцр. Исти вя гу-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет