Бярпа, эенезис
132
рини тарихилийин яламяти тяк эютцрцб оьузларын Азярбайъанда
отураг щяйата башладыглары чаьла ялагяляндирмяк мцмкцн
олмур. Мянбялярдя дя бу щал даща яввялки чаьларла ялагя-
ляндирилир. Щеродот скифлярдян данышанда онларын бир адятинин
тясвирини верир ки, епосдакы Байындыр ханын мяълисини хатыр-
ладыр.
Суал доьур: мятндя щадисяляр илин щансы мярщялясиндя
башлайыр? Ахы, тарихи-гящряманлыг епосларында заман бязян
ян кичик щиссясиня гядяр (саатла, эцнля, айла, фясилля, бядии
дилин имканларындан истифадя едилдикдя ися «йелляр ясяндя,
эцн доьанда» шяклиндя) конкрет эюстярилир. «Дирся
хан оьлу
Буьаъ...» бойунда щадисялярин заманы поетик фигурларын
мятня усталыгла дахил едилмяси иля мцяййянляшир. Беля ки,
той мяълисиня чаьрылан Дирся хан сящяр тездян – «алар са-
бащ галгубаны йериндян уру турыб, гырг йиэиди бойына алыб
Байындыр ханын сющбятиня эялир».
Бу епизодун мящз йаз эирян яряфядя баш вердийи ися
долайы шякилдя тягдим олунур:
«Салгум-салгум тан йелляри ясдиэиндя,
Сагаллу боз аъ турьай сайрадыгда,
Сагалы узын
тат яри банладыгда,
Бядяви атлар иссини эюрцб оьрадыгда,
Аглы, гаралы сечян чаьда,
Кюкси эюзял гайа таьлара эцн дяэяндя,
Бяэ йиэитляр ъыласынлар бир-бириня гойулан чаьда».
[58, 34]
Заман вя мяканын бу гядяр эениш, конкрет шякилдя
тясвириня анъаг йазылы ядябиййатда раст эялмяк
мцмкцндцр. Шифащи епик янянядя ися надир щал кими нязяря
чарпыр. Доьрудур, бирбаша щансы замандан бящс ачылдыьы
гейд едилмир. Лакин поетик ифадялярин архасында эизлянян
анламлардан анлашылыр ки, йазын эялишиндян сющбят эедир.