Бярпа, эенезис
138
лакин бу адилийин ичярисиндя еля бир сирли алям эизлянир ки,
ону там дярк етмяк цчцн ясрляри адлайыб илкинлийя баш вур-
маг лазым эялир;
b)
мянзил башына чатмаг цчцн гят едилян йол; гящря-
ман сещирли яшйа вя тапшырыг ардынъа эедир, илляр бир-бирини
явязляйир,
анъаг она еля эялир ки, санки заман пресляниб,
мцбаризя апаран бязян «космик сцрятля» щярякят едир,
«учур», бир айлыг ишини бир саата йериня йетирир, лакин вахт
дяйишмялярини щисс етмядян бир сирли мякандан диэяриня
чатыр, тябии яламятлярин беля башгалашмасы (эеъянин эцнд-
цзля, гышын йазла явязлянмяси) бир эюз гырпымында баш вер-
дийиндян заман узунлуьу дуйулмур.
Заман узунлуьу топосунун бу
ики формасы епик яня-
нядя ясярдян ясяря мцхтялиф поетик вя фуксионал
хцсусиййятляр кясб едир. Мясялян,
•
Еля мифоложи епос вя наьыллар вар ки, орада
щадисяля-
рин заман ардыъыллыьы вя узунлуьу илин дюрд фясли иля
мцяййянляшир, бири иля башлайыб диэярлярини адламагла со-
нунъуда тамамланыр;
•
Башга функсийада щадисяляр бир фясил (пайыз, йахуд
гыш, йаз, йай) чярчивясиндян кянара чыхмыр;
•
Бязян заман щяр щансы бир мяканын тябии шяраитиня
уйьун яламятля мцяййянляшир; гызылэцлляр ачыр, аьаълар йар-
паглайыр (бащара ишарядир), шимшяк чахыр,
баьлар бар верир
(пайыза ишарядир). «Дядя Горгуд» да суларын ъошуб дашма-
сы, даьларын уъалыьы мяканла заманы шяртляндирян ясас
яламятлярдян биридир. Беля ки, Оьуз бяйляри узаг йердян
вятяня гайыданда илк олараг тябият варлыгларына цз тутурлар:
...Гаршу йатан гара даьдан
ашуб эялдцэиндя-кечдцэиндя
Бейряк адлу бир йиэидя булашмадынмы?
Ташгун-ташгун сулары ашуб эялдцэиндя-кечдцэиндя
Бейряк адлу бир йиэидя булашдынмы?..» [58, 61]