Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет98/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   133
Байланысты:
berpa genezis

АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
199 
вя биткийя нясил тюрядян - тотем кими йанашанда йейилмяси-
ня табу тятбиг едилир вя беля йасаглары позанларын агибяти 
юлцмля нятиъялянирди. Еляъя дя гядим инсанларын буьданын, 
цзцмцн йетишмясиня - дирилмясиня инамы олдуьу щалда, ке-
чинин йенидян ъанланмасыны гябул етмяляри мцмкцн иди. 
Тябиятин горхунъ гцввяляри иля баш-баша галанда улу яъдады 
йалныз бир мясяля дцшцндцрцрдц, йашамасына мане олан 
янэялляри арадан галдырмаг. Онун мифик эюрцшляри, ритуаллары 
да буна хидмят едирди. Она эюря дя бязян Дионис юкцз га-
ныны (мифя эюря, юз ганыны) исти-исти ичян йердя тясвир едилир 
вя адына «юкцз йейян» дейирдиляр. Бу, барбарлыг дюврцнцн 
мифик тясяввцрляринин галыглары иди. Инсанлар «вящши» тябиятин 
гойнунда йашамаг уьрунда мцбаризя апарырдылар. Тябии 
сечмя ганунунда олдуьу кими щяйат эцълцлярин вя би-
линмяз горхунъ щадисялярин ялиндя иди. 
Дцнйа халгларынын мифолоэийасында кечинин горуйуъу 
рущ функсийасыны йериня йетирмяси щаггында даща мараглы 
тясяввцрляря раст эялирик. Тахыл якиляндян сонра зямийя 
зяряр дяймяйя гоймайан, мящсулун боллуьуна чалышан 
чюряк рущу (йахуд тахыл рущу) кими даща чох кечийя 
мцраъият едирдиляр. Ъ.Фрезер норвечлилярин вя прусларын 
гядим ритуалларындан данышаркян гейд едирди ки, «чох щал-
ларда чюряк рущу кечи шякли алырды» [325, 324]. Чюряк рущу 
о демякдир ки, инсанлар тахылы якяндя сцнбцлцн ъцъяриб йе-
тишмясини щяр щансы бир щейванын (яксяр щалларда кечинин) 
давранышлары иля ялагяляндирир вя зяминин онун тяряфиндян 
щимайя едилмясиня инанырдылар. Тахыл йетишянядяк щямин 
щейвана гайьы иля йанашырдылар. Тарлаларда сцнбцлляри кцляк 
тярпядяндя еля билирдиляр, кечи рущу онларын цстцндя эязир. 
Ушаглара тапшырырдылар ки, зямийя эириб, шитилляри мящв етмя-
синляр, йохса кечи рущу онлары ъязаландырар. Яски инама 
эюря, буьданын сон дяняси хырмандан топланыб совурула-
надяк кечи рущу тарлада йашайыр. Еляъя дя мящсулун бол 
олуб-олмайаъаьыны зямилярдя сахланан «мцгяддяс ке-


Бярпа, эенезис 
200 
чи»лярин ящвал-рущиййяси иля мцяййянляшдирирдиляр. Онун 
башына бир щадися эялирдися (ъанавар тяряфиндян парчала-
нырдыса, мящсулун йетишмяси яряфясиндя хястяляниб юлцрд-
цся вя с.), буну тахылын мящви кими баша дцшцрдцляр вя щя-
мин сащядян яллярини цзцрдцляр. Еля билирдиляр ки, кечи рущу 
инъийиб эетмиш, сцнбцлц горуйан йохдур. Тарлада дцшмян 
рущлар мяскян салмышдыр. Шцбщясиз, яски чаьларда Азяр-
байъанда да бу ъцр рущлара инам олмушдур. Инанъларда 
дейилир ки: «Кечи кечим олсун, отурдуьум йер саманлыг»
йяни кечинин рущу саманлыьа эялся, орада да тахыл йетишяр. 
«Кечи касыбын иняйидир», «Кечийя бир сцрц гойундан бир ке-
чи йахшыдыр», «Кечиляр йер якя билсяйдиляр, юкцзляр ишсиз га-
лардылар», «Кечинин готуру сярчешмядян су ичяр» вя б. Бир 
халг инанъында ися: «Хырмандан соврулмамыш буьда 
эютцрянин оьлу юляр, соврулмуш буьда эютцрянин оьлу олар» 
- дейилир. Суал доьур, соврулмамыш буьда эютцрянин оьлу 
нийя юлмялидир, йазыг щансы эцнащын сащибидир? Чцнки 
соврулмамыш буьда рущлудур, Йел баба кечи рущуну онун 
ъанындан щяля чыхартмамышды, она эюря дя ял дяйянин ян 
истякли адамынын ъаныны алырды. Йахуд кечинин дилиндян оху-
нан бир халг няьмясиндя («Цч ай гыш юлмярям, аллащ 
кяримдир, Шейтан-шейтан балаларым вар мяним...) Кечи (йаз) 
балалары иля (апрел, май, ийун айлары) гышын - Косанын вя 
онун цч гяддар ювладынын (декабр, йанвар, феврал айлары) 
бцтцн язиййятляриня дюзцр.
Кечинин мифик тяфяккцрдя башга щейванлардан цст-
цнлцйц ону демяйя имкан верир ки, ев щейванларынын ящил-
ляшмясиндя, щямишялик инсанларын мяишятиня дахил олмасын-
да биринъилик мящз кечилярин бойнуна дцшмцшдцр. Гядим 
мянбялярин бириндя йазылыр ки, «Кечи вя кечи сцрцсц ибтидаи 
инсанын тясяррцфатынын ясас предмети щесаб едилирди... Кечи 
сцдц йемяк цчцн чох файдалы иди, синя хястяликляринин дяр-
маны щесаб едилирди. Соломон (Сцлейман) дейирди: «Кечи 
сцдц иля бюйцк бир иъманын гидасыны тямин етмяк 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет