Әдебиет теориясы. 1-том
«The Heights and the Depths», 100. 10
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
- Бұл бет үшін навигация:
- Тәжірибе жүзіндегі теория. «Құштарлық» оқиғалары: эмпирикалық зерттеу
| 9.
«The Heights and the Depths», 100. 10. Arthur O. Lovejoy-дің «Milton and the Paradox of the Fortunate Fall,’ Essays in the History of Ideas» (Baltimore 1948) кітабындағы «felix culpa» дəстүрінің тарихы, 277–95. 11. Бұл істің басталуына Тенанттің дəлелдерді жоғалтып алғаны, өртеп алғаны, куəлердің қайтыс болуы себеп болып, заң бойынша оның чемпион мен демандант чемпион арасындағы тартысқа құқығы бар еді. Бұл істе жеңіске жететініне құдай көмектеседі деп үміттенген болатын. (Coke’s commentary on Fortescue, quoted in John Beames A Translation of Glanville [Washington 1900] 35n). Бұл спектакльде Эдгардың дуэльге келіскен себебі – оның жеке басы мен есімін Эдмунд узурпация жасап алған болатын (5.3.119–22). 12. Қараңыз : Beames A Translation of Glanville 36: егер дуэльге келіссе, жауапкер демандант құқығынан бас тартуы тиіс, ол үшін алдымен деманданттан бас тартатынын мəлімдеуі қажет. 13. See Levin, «The Heights and the Depths», 103. ОН БІРІНШІ ТАРАУ Тәжірибе жүзіндегі теория. «Құштарлық» оқиғалары: эмпирикалық зерттеу Бриджет Сьюзан Логафер Айова университетінде дәріс беретін Сьюзан Логафер осы мақалада өз студенттерінің оқу дағдыларына сүйене отырып, Элис Манроның «Құштарлық» ( Passion ) әңгімесінің баяндау стратегиясын зерттейді. Ол студенттерден әңгіменің соңғы абзацындағы сөйлемдерді қайта реттеуді өтінеді де, өзі баяндау түйінін зерделейді. Ол: «Манро метапрозашы ( metafictionalist ) болмаса да, сол жанрда өзін сынап көріп, оқиғаны баяндаудың дәстүрлі формаларын бұзды», – деп қорытынды жасайды. Егер сіз «Құштарлық» əңгімесі Грейс жайлы деп ойласаңыз, онда дəл үстінен түстіңіз. Əңгіменің көп бөлігі осы жігерлі қыз, кедей əрі еті тірі бойжеткеннің Треверс отбасын кездестірген жаз мезгілінде өтеді. Əлгі отбасындағы қарым-қатынас қайшылыққа толы. Қазір, қырық жылдан аса уақыт өткен соң, Грейс ойша романс яки қылмыс оқиғасына, не осы екеуінің де көрінісіне қайта оралды. Құрылымы жағынан дəстүрлі əдісте жасалған повесть аясындағы арнау-əңгіме болғанымен, бұл баяндау түрі, бір қарағанда, жеңіл емес. Жап-жас арудың үлкен өмір табалдырығын аттайын деп тұрған сəті алпыстағы əйелдің есіне түседі. Қартаң əйел оқырманға бірінші жəне соңғы беттерде ұшырасады. Грейс тағдыр тауқыметін тартып жүрген шағында оның өмірін өзгерткен адамдардың үйін іздеп, көзге таныс һəм өзгеше жолмен жалғыз өзі көлік айдап келе жатыр. Грейстің мінез-құлқын барынша түсінуге тырысатын əдебиет сыншысы бұл шығарманы оқып шыққан соң не айтар еді? Оның өмірі жайлы баяндаған сөйлемдерді талдауға тырысатын тіл маманы ше? Манроны күрделі құбылыс ретінде көретін шағын проза теоретигі қандай тоқтамға келер еді? Осылармен бірге, ең соңында, бірақ маңызы бəрінен кем түспейтін, «бұл əйел кім жəне оған не болып жатыр?» деп ойға қалатын студент дейміз бе, жалпы, осы оқырманның бəріне қатысты мəтінде бір саңылау бар. Əңгімеде Грейстің жиырма мен алпыс жас аралығындағы өмірі сипатталмайды, кейіпкер сол кездері Австралияда тұратын секілді. Əйтеуір, сол жылдар əңгімеде жоқ. Десек те, əңгіме осы уақытты айналып өтпейді, əйтпесе əңгіме аясының (шеңберінің) еш мəні болмас еді. Анығында, бұл солай ойластырылған. Бұл бізге тылсыммен бетпе-бет келу үшін бос кеңістікке көз тастауға жетелейді. Біз бірнеше ай бойы өмірі бұралаңға толы əлгі қыз жайында ойға қаламыз. Ол сол кезде қандай еді? Аңғал ма еді, əлде қарақан басын ойлап жүрді ме, əлде бірбеткей не айтқанға көнбейтін... жүргізуші əлде жолаушы болды ма? Біз Грейсті шағын əңгімеде кездестіргендіктен, бұл сұрақтарды оның өмірінен хабардар ететін баяндау типологиясына назар аудармай қоя алмаймыз. Қысқа əңгімеден, ғибратты əңгімеден, халық ертегісінен бастау алатын бұл жанрда «кейіпкер деп отырғанымыз – реттілік, реттілік деп отырғанымыз – кейіпкер». Грейстің кім екенін тану үшін жүріп өткен сүрлеуді Треверстер отбасының көмегімен техникалық тұрғыдан өте мұқият кескіндеуіміз қажет. Бірақ сүрлеу көкжиекке сіңіп кетеді. Мен шағын əңгімені оқығанда қарапайым оқырман қауымның бейсана даналығына иек артып, осы мəтін мен жанр табиғатына терең зер саламын. Бес жасқа қарай адам «кемел əңгіме» ( жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|