Әдептің сипаты мен мәНІ
Моральды зерттеу: әр түрлі тәсілдер
жүктеу/скачать 139,5 Kb.
|
Моральды зерттеу: әр түрлі тәсілдерАдамгершілік және этика теориясы туралы идеяларды әр түрлі әдістерді қолдана отырып зерттеп, дамытуға болады, бірақ әдебиетте негізгі үш әдісті ажырату әдетке айналған. Олардың екеуі қандай да бір нақты моральдық ұстанымды ұстанбай, адамгершілік құбылысын сипаттап, талдайды. Үшінші әдістің жақтастары айқын адамгершілік ұстанымды ұстанады және адамгершілік пен әдептің белгілі бір ережелерін қайта қарауға шақырады. Оларға мынадай тәсілдер жатады: дескриптивті (сипаттау); концептуалды; прекриптивті (нормативтік). Белгіленген санаттар әр тәсілдің нақты және нақты анықтамасын әрдайым бере бермейді, бірақ оларды кең мағынада түсінетін болсақ – полярлық, концептуалды бірліктерге қарама-қарсы болса, онда біздің иелігімізде бір-бірінен ерекшеленетін зерттеулердің үш құнды моделі болады. Әлеуметтік ғылымдар өкілдері этиканы ғылыми зерттеу құралы ретінде алғашқы, сипаттамалық (сипаттамалық) тәсілді жиі қолданады. Фактілерді сипаттау және моральдық мінез-құлық пен адамгершілік туралы идеяларды түсіндіру антропологтарға, әлеуметтанушыларға, тарихшыларға тән. Моральдық көзқарастарды сипаттау, Корпоративтiк этикалық саясатты әзiрлеу кезiнде, сексуалды қолсұғушылық сияқты әртүрлi "өткір" мәселелер бойынша пiкiрлер жүйесiн әзiрлеу талап етiлсе немесе сауда фирмаларының этикалық кодекстерiн дайындауда және т.б. Әдiстемелiк көзқарасты қолдану мысалдарын бизнес-газеттер мен журналдарда жарияланған және корпорациялардың жоғары басшылығы өкiлдерiнiң пiкiрлерiн көрсететiн мақалалар мен сауалнамалардан табуға болады. моральдық жол берілетін және жол берілмейтін әрекеттер. Екінші тәсіл этиканы концептуалды түсінумен байланысты; Ол құқық, парыз, әділдік, жақсылық, абырой, жауапкершілік сияқты негізгі этикалық терминдердің мағыналарын талдайды. Мұқият және терең талдау іскерлік этиканың негізгі ұғымдарына – «міндеттеме» және «алдау» ұғымдарына лайық. «Адамгершілік» ұғымын (дәріс басында анықталғандай) және адамгершілік пен жауыздық мінез-құлықтың өзара байланысын зерттеу ұғымдық көзқарасқа тән проблемалар класын құрайды. Үшінші тәсілдің (нормативтік) жақтастары өздеріне адамгершіліктің негізгі нормаларының ақиқаттығын тұжырымдау және дәлелдеу міндетін қойды. Олар шындықта байқалатын шынайы тәртіп алыста жатқан қандай да бір идеалды үлгі жасауға тырысады. Нормативтік тәсіл бойынша этика теориясы жеке адам мен қоғамның адамгершілік принциптер мен игіліктердің тұтас жүйесін қабылдауына негіз болуы тиіс. Осыған байланысты Кант этика мектебі мен утилитаризм мектебі жиі еске түсіріледі, дегенмен, әрине, басқа да бағыттар бар. Сөйтіп, утилитаризм тұрғысынан әрекетті адамгершілік деп анықтайтын бір ғана іргелі қағида бар, оны мынадай сөздермен қорытуға болады: «Мінез-құлық моральдық сипатқа ие болса, тек егер ол кез келген басқа мінез-құлық бағытына қарағанда біреудің жағдайының әлдеқайда нашарлауына әкелмесе ғана». Кантиандықтар, екінші жағынан, этиканың іргелі постулаттарының утилитаризм принципіне қарама-қайшылығын айтады және мысал ретінде үзілді-кесілді императив келтіреді, оның бір оқылуында былай делінген: «Ешқашан басқаны өз мақсаттарына жету құралы ретінде қарастырмаңыздар». (Бұл теориялардың екеуі де басқа этикалық ұғымдармен қатар кейінгі дәрістерде де егжей-тегжейлі талқыланады.) Нормативтік этика принциптері, әдетте, нақты этикалық проблемалар: аборт, аштық, мүдделер қақтығысы, жануарларға қатыгездік, нәсілдік және сексуалды кемсітушілік туралы белгілі бір көзқарасты дәлелдеу үшін қолданылады. Кейбір жағдайларда кез келген саладағы этикалық көзқарастар жүйесі біршама қате «қолданбалы этика» деп аталады. Медициналық этиканы, инженерлердің, журналистердің, заңгерлердің этикасын және іскерлік этиканы зерттеуге философиялық көзқарас жалпы этикалық принциптер белгілі бір кәсіпке тән адамгершілік проблемаларды шешуге қызмет ететін білімнің жекелеген салаларының пайда болуына әкеледі. Кәсiби салада, яғни кәсiби этика шегiнен толық шығып тұратын салаларда туындайтын мәселелердi шешуде де осындай жалпы этикалық қағидаттар қолданылады. Осылайша, үлестік қатысу қағидатының көмегімен салық салу, медициналық сақтандыру, экологиялық жауапкершілік, қылмыстық жаза және кемсітушілік проблемаларын анықтауға және шешуге болады. Сол сияқты шыншылдық қағидаты халықаралық қатынастар саласындағы құпиялылық пен алдау, іскерлік этика саласындағы жосықсыз жарнама, журналистикадағы басылымдардың біржақтылығы, науқастан ауру фактісін медициналық этикада жасыру туралы пікірталастарда қолданылады. Ақиқат хабарлануы тиiс шарттардың және оны жасыруға жол берiлетiн шарттардың нақты сипаттамасы жоғарыда аталған бағыттардың әрқайсысында моральдық мiндеттемелердi түсiнуге теориялық тұрғыдан ықпал етуге тиiс. Келесі тұсаукесерде бірқатар дәрістерде ғылым ретіндегі этика ережелеріне жүгінумен қатар, бизнестегі белгілі бір мінез-құлықтың негіздемелерін іздеу мәселесі қозғалды. Тәжірибеде механикалық міндеттерді шешуге арналған нормаларды тікелей қолдану сирек кездеседі. Шын мәнінде принциптер нақтыланған, яғни нақты практикалық шындық контекстінің негізінде конкреттелгендей онша қолданылмайды. жүктеу/скачать 139,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|