Ежегодной научно-практической конференции студентов и магистрантов

402

№ 87 Бірлесу бостандығы және кәсіподақтарға бірігу құқығын қорғау туралы Конвенциясын бекіткеніне 

қарамастан,  еңбекші-мигранттардың  кәсіподақ  құру  құқықтары  жоқ  және  олардың  бұрын  жұмыс  істеп 

келген қызметкерлер бірлестіктері қызметіне қатысу мүмкіндіктері де әбден шектелген. Бұл жұмыс беруші 

тарапынан  кемсітушілік еңбек жағдайының орын алуының алғышарты болады. 

  Қазақстанда  еңбекші-мигранттардың  зейнетақымен  қамсыздандыру  және  міндетті  әлеуметтік 

сақтандыру жүйесіне қол жеткізу құқығы жоқ. Бұл мұндай тиісті мүмкіндіктердің Қазақстанда тұрақты 

тұру құқығын алған адамдарға ғана берілуімен байланысты. Тіпті, екі жағдайда да, жұмыс беруші еңбекші-

мигранттар бойынша тиісті төлемдерді жүзеге асыру міндетінен босатылған. Осыған орай, Қазақстанның 

қолданыстағы  заңнамасының  шетелдік  қызметкерлердің  әлеуметтік  сақтандырылу  құқықтарына 

қатысты  ережелерінің  Барлық  еңбекші-мигранттардың  және  олардың  отбасы  мүшелерінің  құқықтарын 

қорғау  туралы  Халықаралық  конвенциясы,  ХЕҰ  №143,  №157  конвенциялары  белгілеген  халықаралық 

стандарттарға сәйкес келмейтінін атап өту қажет. Дегенмен, қызметкердің еңбек міндеттерін атқару кезінде, 

оның  өмірі  мен  денсаулығына  келтіріліген  зиянды  өтеу  құқығына  келетін  болсақ,  еңбекші-мигранттар 

ұлттық заңнамаға сәйкес жергілікті қызметкерлер пайдаланатын құқықтарды пайдалана алады. 

Мемлекетте  орын  алған    қазақстандық  қызметкерлерінің  дискриминациясы  кең  өріс  алуда.  Қазіргі 

таңда  Ақтөбе  облысындағы  ЖШС    «Поиск  нефти  и  газа»  компаниясында  жұмыс  істейтін  шетел 

мамандандарының жалақысы -2250 АҚШ доллар, ал осы санаттағы қазақстандық маманы-бар болғаны  

450 АҚШ доллар ғана алып отыр. Сонымен, табыстағы айырмашылық- 1800 доллар құрайды. Қызылорда 

облысындағы   «ПетроКазахстанКумкольресорсэз» компаниясында ұлттық заңнама облысында біліктілігі 

жоқ – заңгерлер, қауіпсіздік техника инженерлері жұмыс істеуде.  Ақпараттарды жүйелей келе: Жалақы 

дескриминациясы  -  ең  күрделі  мәселелерінің  бірі.  Шетел  азаматының  жалақысы  дәл  сол  санаттағы 

біздің мамандарымыздың айлық табысына қарағанда едәуір жоғары. Мысалға алатын болсақ, «KazEnter» 

компаниясының басшысы жобаның бас инженері лауазымындағы Түркия елінің азаматына қазақстандық 

паспорты бар инженеріне қарағанда жалақысын үш есе жоғарылатып төлейді. «Sinоoil» фирмасының қытай 

аудармашысына қазақстандық аудармашыға қарағанда төрт есе жоғары төлем ақы төлейді. Елімізде тілдік 

және жастық критерийлері бойынша дискриминация орын алды. Қалалық прокуроры тексеріс жүргізген 

шетелдік 50 өнеркәсіптің  45-і еңбек, әкімшілік заңнамаларына қарсы іс-әрекеттер жасаған.

Еңбек  көші-қон  саласын  реттеудің  тиімділігін  арттыру  мақсатында    өркендеген  мемлекеттердің 

тәжірибелерін ескеріп, қолдану қажеттілігі екерілу тиіс. 

Жұмыс  берушілер  мен  қызметкерлердің  бірлестіктерімен,  жергілікті  органдармен  еңбек  нарығының 

ахуалын талдау және консультациялар негізінде қызметкерлер мен әртүрлі секторлардың әртүрлі санаттары 

бойынша  мигранттарды  еңбекке  тартуда  Қазақстанның  орта  және  ұзақ  мерзімді  қажеттілігін  айқындау 

(жоғары  білікті  қызметкерлер;  төмен  білікті  қызметкерлер;  өнеркәсіптің,  ауыл  шаруашылығының  және 

т.б.  маусымдық  қызметкерлері).  Қажеттіліктерді  бағалауда  шетелдік  жұмыс  күшін  тартуға  рұқсатты 

рәсімдеусіз мигранттардың еңбегін белсенді тартып отырған экономиканың, мысалы үй еңбегі, құрылыс 

секторларын,  ескеру  де  өте  маңызды.  Соңғы  нәтиже  ретінде  сырттан  жұмыс  күшінің  ағылуына  үлкен 

сұраныс  тудыратын  секторлар  мен  мамандықтардың  (кәсіптердің)  тізбесі  айқындалуы  керек,  тапшы 

мамандықтар (кәсіптер) бойынша еңбекші-мигранттарды жалдау жергілікті еңбек нарығында пайда болған 

бос орындар бойынша іздестіру қажеттігінсіз жеңілдетілуге тиіс. Осындай тізбені қалыптастыру рәсімі 

аясында бос жұмыс орындары жөніндегі деректерді талдау және мүдделі тараптардың өкілдерінен (жұмыс 

берушілер, мемлекеттік органдар, кәсіподақтар) және тәуелсіз сарапшылардан тұратын консультациялық 

кеңестер  құруды  енгізу  керек.  Тапшы  мамандықтардың  (кәсіптердің)  осындай  тізбесі  кезең-кезеңімен 

қайта қаралуға тиіс.

Шетелдік жұмыс күшін тартатын жұмыс берушілерге кәсіптік білім беру және жоғары білікті жергілікті 

мамандар  мен  қызметкерлерді  даярлауға  ақы  төлеу  жөніндегі  ерекше  шарттарды  қолданудың  мақсатқа 

лайықтылығы және тиімділігі туралы мәселені қарау жөн.

1990 жылғы Барлық еңбекші-мигранттар мен олардың отбасы мүшелерінің құқықтарын қорғау туралы 

Конвенцияда,  ХЕҰ-ның  1949  жылғы  №  97  Еңбекші-мигранттар  туралы  (қайта  қаралған)  және  1975 

жылғы № 143 Еңбекші-мигранттар туралы (қосымша ережелер) Конвенциялары белгілеген халықаралық 

стандарттар негізінде ұлттық заңнаманы әзірлеуді жалғастыру.

Ұлттық заңнаманы Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар жөніндегі Халықаралық пактімен, 

ХЕҰ-ның  №87  Еңбекші-мигранттардың  кәсіподақтар  құру  және  олардың  қызметіне  қатысу  құқығына 

қатысты  бірлесу  бостандығы  және  кәсіподақтарға  бірігу  құқығын  қорғау  туралы  Конвенциясымен 

үйлестіру. 

Жөнсіздіктердің  сипатына  қарай  (рұқсат  алмай  жұмыс  істеу,  көші-қон  заңнамасын  сақтамау,  қанау, 

адам  саудасы  және  оларды  шекарадан  заңсыз  алып  шығуды  ұйымдастыруды  қоса,  заңсыз  көші-қонға 

жәрдемдесу,)  еңбек  көші-қоны  саласындағы  заң  бұзушыларға  анағұрлым  тең  қарауды  қамтамасыз  ету 

үшін жөнсіздіктерге қолданылатын жазалау шаралары мен оларды қолдану тәжірибесіне талдау жүргізу). 

Еңбекші-мигранттардың  жұмыс  орнын  ауыстыру  жөніндегі  шектеулер,  әсіресе,  зәру  мамандықтар 

бойынша қызметкерлерді жұмыстан босату жағдайында барынша азайтылуы тиіс. Еңбекші-мигранттарға 

қолданылатын әлеуметтік сақтандыру және зейнетақымен қамсыздандыру мәселелері жөніндегі ұлттық 

заңнама әзірше халықаралық стан- дарттардан тым алыс.

403

ХЕҰ осы саладағы ахуалды жақсарту жөніндегі алғашқы қадам ретінде әлеуметтік қамсыздандыруға 

байланысты еңбекші-мигранттарға теңдей қарауға қатысты №118 және №157 Конвенциялары бойынша 

хабардар  етуді  жақсарту  және  оқыту  жөнінде  жұмыс  ұйымдастырылуы  мүмкін.  Сондай-ақ,  еңбекші-

мигранттарға, ең болмағанда, осы саладағы құқықтардың ең төмен көлемін беретін қажетті заңнамалық 

өзгерістерді әзірлеу жөніндегі жұмыс тобы құрылуы мүмкін. 

    Санитарлық  нормаларға  сай  лайықты  тұрғын  жайға  қол  жеткізу  мүмкіндігі  –  біліктілігі  төмен 

жұмысшыларға жұмыс берушілер еңбекші-мигранттардың санитарлық нормаларға сай лайықты тұрғын 

жайға қол жеткізуіне кепілдік беруі тиіс. Заңсыз мигранттарға қатынас – БҰҰ Конвенциясы (1990 жыл) 

және ХЕҰ-ның №143 Конвенциясында барлық еңбекші-мигранттарға, олар тіпті сырттан келген немесе 

бейресми арналар арқылы жұмысқа орналасқан және заңдастырылу мүмкіндіктері болмағанда да қорғаудың 

негізгі деңгейін қамтамасыз ету жөніндегі ережелер бар. Бұл әсіресе адам құқықтарына, еңбекақы төлеу 

мен еңбек жағдайларына, жедел медициналық көмек алу мүмкіндігіне, балаларды оқыту мүмкіндігі мен 

тұтқындау немесе қудалау жағдайындағы құқықтарға қатысты.

Қайнар көздер:

1.  Халықтың көші-қоны туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 22 шілдедегі № 477-IV Заңы  4-бап. Халықтың көші-

қоны саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттары мен міндеттері.

404

Алматы 

Менеджмент 

Университет

Наше государство в этом году перешло на новый уровень, став полноправным участником мировой 

экономической  системы.  Казахстан  медленно,  но  верно  шел  к  цели  и    достиг  ее.  Причина,  по  которой 

вступление во Всемирную Торговую Организацию затянулось на 19 лет, это законодательство, если быть 

точнее,  законодательство,  регулирующее  внешнеэкономические  отношения.  Также  причиной  является 

повышение  конкурентоспособности,  поскольку  данная  организация  устанавливает  свои  тарифы  на 

международном рынке, и невозможность конкурировать с иностранными поставщиками будет серьезно 

снижать количество отечественных производителей. 

Наш  сосед  Российская  Федерация  вела  переговоры  о  вступлении  в  ВТО  18  лет,  поскольку  многие 

моменты тарификации и взаимодействия с членами ВТО долго вызывали сомнения у России, после чего 

они выбрали наиболее благоприятные для себя обязательства. К примеру, при принятии специфических 

обязательств по доступу на рынок услуг и «режима наибольшего благоприятствования» вместо того, чтобы 

снизить таможенные пошлины до 3%, как это сделали другие участники этой организации, Россия снизила 

с  15%  до  8,5%.  Этому  примеру  последовал  и  Казахстан,  достигнув  консенсуса  и  снизив  таможенные 

пошлины до 6%. Чем оказало небольшую поддержку отечественному производителю, уменьшив нагрузку 

на наши товары и продукты. 

Причина столь затяжного вступления Республики Казахстан в ВТО было законодательство. Переговорный 

процесс по присоединению Казахстана к ВТО начался в 1996 году, после подачи официального заявления 

о вступлении. 

Начальный  этап  вступительного  процесса  в  ВТО  можно  характеризовать  как  ознакомительный  для 

стран-членов ВТО с внешнеторговым режимом Казахстана и его совместимости с соглашениями ВТО. 

Дальнейшие переговоры были направлены на регулирование доступа на рынки товаров и услуг, а также 

системных  вопросов,  изменений,  в  законодательстве  Республики  Казахстан  в  области  стандартизации 

и  сертификации,  гармонизации  стандартов  и  требований  по  сертификации  товаров.  То  есть  нашему 

законодательству  необходимо  было  соответствовать  международному  уровню,  чего  мы  добиваемся  по 

настоящее время. 

Казахстан уже получил опыт интеграции в ЕврАзЭС, а до этого в Таможенном союзе. Далее необходимо 

будет сосредоточиться на том, чтобы требования к казахстанским товарам были выполнены в соответствии 

с международными требованиями, для возможности конкурировать.

Касательно регулирования внешнеэкономической деятельности, 27 октября 2015 года был принят закон 

РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан в связи 

с вступлением во Всемирную Торговую Организацию». 

По данному закону были изменены и дополнены статьи Гражданского кодекса РК, к примеру: в статье 

1032 ГК РК «Ответственность за нарушение права на товарный знак», часть вторую изменили:

Редакция 2014 года: «Лицо, неправомерно использующее товарный знак либо обозначение, сходное 

с  ним  до  степени  смешения,  обязано  прекратить  нарушение  и  возместить  владельцу  товарного  знака 

понесенные им убытки (статья 9 настоящего Кодекса).

Лицо, неправомерно использующее товарный знак, обязано уничтожить изготовленные изображения 

товарного  знака,  удалить  с  товара  или  его  упаковки  незаконно  используемый  товарный  знак  или 

обозначение, сходное с ним до степени смешения.

При  невозможности  выполнить  требования,  установленные  частью  второй  настоящей  статьи, 

соответствующий товар подлежит уничтожению.»

Изменено: «Лицо, неправомерно использующее товарный знак, обязано:

1)  уничтожить  товар,  упаковку  товара,  на  которых  размещены  незаконно  используемый  товарный 

знак, наименование места происхождения товара или обозначение, сходное с ним до степени смешения, 

за исключением оригинальных товаров с товарным знаком, нанесенным самим правообладателем. В тех 

случаях,  когда  введение  таких  товаров  в  оборот  необходимо  в  общественных  интересах,  уничтожить  с 

товара  и  его  упаковки  незаконно  используемое  изображение  товарного  знака,  наименования  места 

происхождения товара или обозначение, сходное с ним до степени смешения;

2) удалить товарный знак или сходное с ним до степени смешения обозначение с материалов, которыми 

сопровождается выполнение работ или оказание услуг, в том числе с документации, рекламы, вывесок»;

часть третью исключить.

Это  заметно  усиливает  контроль  законодательства  за  неправомерным  использованием  товарных 

знаков,  и  это  только  одно  изменение.  Остальные  изменения  в  Гражданском  законодательстве  даются 

непосредственно в Законе РК «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты 

Республики Казахстан в связи с вступлением во Всемирную Торговую Организацию», сравнивая редакции 

2014 и 2016 годов.

о

собенности

 

регламентации

 

внешнеЭкономической

 

деятельности

 

в

 

связи

 

со

 

встУплением

 к

азахстана

 

в

 вто

Текебаев Искандер 

ЮП – 1202

Научный руководитель:

Тлеужанова А.И., к.ю.н., доцент

405

Помимо  Гражданского  кодекса  РК  были  внесены  изменения  в  кодексы  РК  «Об  Административных 

правонарушениях»,  «О здоровье народа и системе здравоохранения», в Законы: «Патентный закон РК», 

«О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров», «О миграции 

населения» и многие другие. 

Регулирование внешнеэкономической деятельности законодательством в государстве становится более 

обоснованным,  поскольку  этого  требуют  международные  стандарты.  Строя  субъективные  прогнозы  на 

ближайшее время, учитывая экономический кризис во всем мире, можно сделать вывод, что вступление 

в  ВТО  является  шагом  в  преодолении  последствий  этого  кризиса.  Набираясь  международного  опыта, 

Республика Казахстан способна достичь поставленных перед государством  задач, описанных в «Стратегии 

«Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшегося государства». 

Источники:

1.  Международное экономическое право. Учебник для студ. вузов, магистрантов и докторантов / К. С. Мауленов, В. М. Шуми-

лов ; ред. К. С. Мауленов. – Алматы.

2.  Гражданский Кодекс Республики Казахстан (редакция 2014 года).

3.  Гражданский Кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 24.11.2015 г.)

4.  Научный семинар «Право ВТО», проведенный 2 ноября 2015 года д.ю.н., профессором Шумиловым В.М. в Алматы Менед-

жмент Университете

5.  Информационный портал – www.zakon.kz 

406

Алматы 

Менеджмент 

Университеті

Кез  келген  қылмыс-  адамдардың  қоғамдық-қауіпті  жүріс-тұрыстарының  актісі  болып  табылады. 

Сондықтан, барлық жағдайда қылмыс жасамау туралы қылмыстық заңның талаптары тек адамдарға ғана 

бағытталған.  Демек, қоғамдық-қауіпті іс-әрекет(әрекетсіздік) жасаған адам ғана қылмыстың субъектісі 

болып табылады. 

Қылмыстық құқық қылмыстың субъектісі туралы мәліметтерді зерттеуге көп көңіл бөледі, себебі кез 

келген қылмыстың қоғамдық қауіптілігі, айтарлықтай, қылмыскердің қауіптілігімен анықталады. 

Қылмыс  субъектісі-  қоғамдық  қауіпті  әрекет  жасаған  және  сол  ісі  үшін  заңға  сәйкес  қылмыстық 

жауапкершілікке тартылатын тұлға. 

Әр  нақты  оқиға  сайын  қылмыс  субъектісінің  ерекшеліктерін,  оның  өзіндік  қасиеттерін  анықтау 

қылмысты саралау сұрағы кезінде маңызды рөл атқарады. 

ҚР ҚК 15 бапқа сәйкес қылмыстық жауапкершілікке Қылмыстық кодексте белгіленген жасқа жеткен, 

ақыл-есі дұрыс жеке тұлға ғана тартылады. 

Қылмыс  субъектісі-  қылмыстық  заңмен  қарастырылған  қоғамдық  қауіпті  әрекетті  әдейі  немесе 

абайсызда жасаған тұлға болуы мүмкін, алайда ол заң белгілеген жасқа жеткен, ақыл-есі дұрыс, кейбір 

жағдайда сәйкес нормада көрсетілген арнайы сипаттарға ие болуы қажет. 

Айтылғандарды  нәтижелей  келе,  қылмыс  субъектісінің  негізгі  сипаттарына  мыналар  жатады:    жеке 

тұлға; ақыл-есінің дұрыстығы; заңмен белгіленген жасқа жету.

Барлық қылмыс субъектілерінің ішіндегі осы елеулі сипаттары жалпы қылмыс субъектілерінің ғылыми 

түсініктерін  қалыптастырды. 

ҚР ҚК 15 б жалпы қылмыс субъектісінің сипаттарының бірі ретінде жеке тұлғаны атайды. Бұл қылмыс 

субъектісі болып тек адам ғана бола алады дегенді білдіреді. ҚР ҚК 15 б. 1 б.-де айтылған жеке тұлғаға 

Қазақстан Республикасының азаматтары, азаматтығы жоқ тұлғалар және шет ел азаматтары жатады. Бұл 

ҚР ҚК 7 және 8 бабтарының мазмұнынан туындаған. 

Қылмыстық құқық қылмысты әлеуметтік құбылыс ретінде қарай отырып, қылмыс субъектісі ретінде 

ақыл есі бар және салыстырмалы ерік бостандығы бар адамды ғана мойындайды. Бұл қылмыстық заңның 

міндеттеріне, оның қағидаларына, қылмыс түсінігіне және жазаның мақсаттарына сәйкес келеді. 

Адамдар әр түрлі іс-әрекеттерді, оның ішінде қылмыстарды жасай отырып өздерінің күштерін біріктіре 

алады және бірлескен шешім қабылдай алады. Алайда, қылмыстық жауапкершілік әрқашанда қатал түрде 

дербес болып табылады.  

Осылайша, егер шынжырдан босап шыққан ит адамды қапқан болса; онда иттің емес, оның иесінің 

азаматтық-құқықтық немесе әкімшілік жауапкершілігі туралы сұрақ туындауы мүмкін. Ал  итті иесі әдейі 

адамды қабуы үшін жаман оймен босататын болса, онда денсаулыққа әдейі зиян тигізгені үшін иесінің 

қылмыстық жауапкершілігі туралы сұрақ туындайды. Қылмыс субъектісі ретінде итті мойындау мүмкін 

емес. 

Заңның  ережелеріне  сүйенетін  болсақ,  ұйымдар,  мекемелер  және  басқа  да  заңды  тұлғалар  қылмыс 

субъектісі  бола  алмайды.    Қандай  да  бір  кәсіпорынның  адамның  денсаулығына  зиянын  тигізетіндей 

етіп,  еңбек  қауіпсіздігі  ережесі  бұзылатын  болса,  жауапкершілікке  кәсіпорын  емес,  осы  ережелердің 

орындалуына жауапты лауазымды тұлға жауап береді(ҚР ҚК 156 б «Еңбектi қорғау қағидаларын бұзу»). 

Алайда,  заңды  тұлғалардың  қылмыстық  жауапкершілігін  жүргізу  туралы  сұрақтар  бірнеше  рет 

қылмыстық құқық теориясында көтерілген болатын. 

«Қылмыстық  құқық  ғылымында  және  құқықтанушылар  арасында  заңды  тұлғалардың  қылмыстық 

жауапкершілігі туралы сұрақтар өзекті мәселе болып отыр, - деп И. Ш. Борчашвили айтып өтті [1].

Заң ғылымдарының доктары, профессор Джекебаев У.С.  заңды тұлғалардың қылмыстық жауапкершілі 

жайлы  ең  алғаш  айтқан  адамдардың  қатарында.  Оның  ойынша  «заңды  тұлғалардың  қылмыстық 

жауапкершілігін орнату нарық жағдайында жаңадан бет алып, халықаралық дәрежеде талқылауды және 

заң деңгейінде өзгерістер енгізуді талап етеді» [2].

Заңды тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігін жүргізудің жақтастарымен қатар қарсыластары  да бар. 

Әрі Республика көлеміндегі ғалымдардың арасында қылмыстық жауапкершілікті орнатудың қарсыластары 

әлдеқайда  басымырақ.  Біздің  ойымызша,  экономиканың  дамуы,  меншіктің  түрлі  формасындағы  заңды 

тұлғалардың көбеюі және экономикалық қылмыстардың жыл емес күн санап өсіп келе жатқаны, заңды 

тұлғалардың әрекеттерін қадағалайтын ерекше қатаң заң нормаларын қабылдауға алып келді.

Ақиқатында, Қазақстанда болып жатқан жағдайлар (әр түрлі шағын жеке кәсіпорынның, жауапкершілігі 

шектелген  серіктестерінің  пайда  болуы,  олардың  көбісі  қоршаған  ортаны  қорғау  мәселелеріне  емес, 

мезеттік пайда алуға қызығушылық білдіруде) заңды тұлғалардың экологиялық қылмыс үшін қылмыстық 

жауапкершілігін орнату орынды етеді. 

Қ

ылмыстыҚ

 

ҚұҚыҚ

 

жүйесіндегі

 

заңды

 

тұлғалардың

 

ҚұҚыҚ

 

бұзУшылыҚ

 

сУбъектісі

 

ретінде

 

танылУ

 

мәселелері

Тұрақбаева Рысгүль Қыдырғалиқызы

Құқық мектебінің 4-курс студенті

Ғылыми жетекші: 

Калишева Ж.Г., з.ғ.к., доцент

407

Заңды  тұлғалардың  қылмыстық  жауапкершілігін  ензігуге  қатысты  қарама-қайшы  позицианы  Е.И. 

Каиржанов алады [3].

Заңды тұлғаларды қылмыстық жауапкершілікке тартудың негізі- заңмен қарастырылатын қылмысты 

жасау болып табылады.  Қандай жағдайда заңды тұлға қылмыс субъектісі болуы мүмкін деген сұрақтар 

қылмыстық заңда көрсетілуі қажет. Осыған байланысты, ҚР ҚК-на заңды тұлғалардың жауапкершілігін 

қарастыратын ережелерді енгізіп, оны келесідей баяндау қажет: жеке тұлға заңды тұлғаның мүддесіндегі 

қылмыстық іс-әрекетті әдейі немесе абайсызда жасаса, бірақ заңды тұлғалардың мүшесіне жататын тұлға 

бұл жағдай туралы біліп және осы іс-әрекетті болдырмау үшін ешқандай шара қолданбаса, онда қылмыстық 

жауапкершілікке заңды тұлғалар тартылады. Бұл ережені ҚР ҚК 15 бапқа 5 бөлім ретінде орналастыруға 

болады. 

Заңды  тұлғалар  жауапкершілікке  тартылуы  мүмкін  қылмыстардың  тізімі  заңда  белгілі  бір  ретпен 

көрсетілуі керек.

Заңды тұлғаның мүддесін көрсететін жеке тұлғаның құқыққа қайшы іс-әрекеті мен келтірген зиянының 

арасында  себепті  байланыстардың  болуы  жағдайында  ғана  заңды  тұлғалардың  жауапкершілігі  пайда 

болуы керек. 

Заңды  тұлғалардың  құқыққа  қайшы  әрекеттерін,  біздің  ойымызша,  заңды  тұлғаның  мақсаты  мен 

мүддесі үшін әр түрлі қызметтер атқаратын  мүшелері мен тұлғаларының құқыққа қайшы іс-әрекеттерінен 

көруге  болады.  Демек,  заңды  тұлғалардың  кінәларын  олардың  құқыққа  қабілетті  өкілдерінің  кiнәлары 

ретінде түсінуге болады, олар әдейі  және абайсызда әрекет етуі мүмкін. 

Францияның қылмыстық құқұғында заңды тұлғалар қылмыстық жауапкершілікке тартылады, сонымен 

қатар,  олардың  өкілдерінің  де  қылмыстық  жауапкершілігі  қарастырылған  [4].  Қылмыстық  құқықтың 

қағидасы бойынша, бір адам бір қылмыс үшін екі рет жазаланбайды. Бірақ, бұл мәселеде заңды тұлғаның 

өкілі  айыппұл  немесе  бас  бостандығынан  айырылу  жазаларына  үкімделсе,  заңды  тұлғаны  келтірілген 

зиянның орнын толтыру және қылмысты болған ұйым ретінде тіркеуге алу бекітілген.

Біздің ұсынатынымыз, заңды тұлға өзінің экономикалық қызметін жүзеге асыру барысынды, қасақана 

тікелей ниетпен, белгілі бір материалдық пайда алу үшін, қылмыстық әрекеттер жасайтын болса (қоршаған 

ортаны ластау, алаяқтық келісімдер, кредиттік алаяқтық, бәсекелестікті қылмыстық жолмен болдырмау, 

салық  төлемдерін  төлемеу)  жазаланады(қылмысты  болған  ұйым  ретінде  ХҚО  және  Прокуратура 

деректерінде тіркеледі, келтірілген зиянның орнын толтырады, практикада бұл азаматтық құқық аясында 

жүзеге асырылады). Қоғамға бұның қажеттілігі бар. Себебі, жеке тұлғалар белгілі бір тауар, қызмет немесе 

жұмыс  түрін  алу  мақсатында,  өндіретін  кәсіпорындарды  таңдау  барысында,  олардың  қызмет  үрдісінің 

тазалығын  көре  алады.  ХҚО-дан  сұраныс  арқылы  мәлімет  алып,  кәсіпорынның  қылмыстық  әрекет 

еткендігін немесе таза кәсіпорын екеніне көз жеткізуге мүмкіндік туады.

жүктеу/скачать 6,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: