1921 жылы РКП (б) Х-ші съезінде ұлт мəселесі туралы проблема көтерілді. Осы съезде қосымша баяндама жасаған Ə. Ермеков қазақ даласының жалпы əлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайына тоқталды
Орталық Қазақстаннын тарихи тұлғаларының бірі — Ж. Садуақасов. Ол 1924 жылдың қыркүйек айынан 1925 ж. мамыр айына дейінгі аралықта Қызылорда қаласында Қазақ автономиясының Халық Комиссариатының орынбасары болып қызмет атқарады.
23. 1916 ж. Қазақстандағы ұлт-азаттық көтеріліс, оның алғышарттары, сипаты, ерекшеліктері және тарихи маңызы. Елеуов Т. Народно-освободительное восстание 1916 г. В Казахстане. Алма ата 1955г. Асфендиаров С.Д. Национально-освободительное восстание 1916 года в Казахстане Алма-Ата: Казахстанское краевое издательство, 1936. — 150 с. Қойгелдиев М., Тілеубаев Ш. Қазақ ұлт азаттық қозғалысы. Том 11 Алматы: Елшежіре, 2008. — 310 б. Восстание 1916 г. В. Казахстане. Сборник воспоминаний и материалов Алма ата 1937г. Восстание 1916 года в Средней Азии и Казахстана Сб. Документов М. 1960 Грозный 1916-й год : Сборник документов и материалов ; сост. : С. А. Асанова [и др.] ; ред.: А. Р. Садыков, А. Бермаханов ; редкол. М. К. Козыбаев [и др.]- Алматы : Қазақстан, 1998 .– Т. 1 .– 423 с. : 720 тг. 1916 ЖЫЛҒЫ ҰЛТ – АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІС 1914-1918 жылдардағы Ресей үшін Қазақстанның шикізат көзі ретіндегі рөлі бірінші дүниежүзілік соғыс мәселесіне байланысты күшейді.
І дүниежүзілік соғысқа 38 мемлекет қатысты.
1916 жылы осы негізде әр үйден «соғыс салығы» алынды (әр отбасы 1 сом 84 тиын төлеуге міндетті болды).
1916 жылғы ұлт - азаттық қозғалыстың себептері:
Ұлт – азаттық қозғалыстың әлеуметтік-экономикалық және саяси себептері – жерді тартып алу, салықтардың көбеюі, ұлт араздығын қоздыру, еңбекшілерді аяусыз қанау.
1917 жылға қарай Қазақстанда қазақтардан тартып алынған жердің көлемі 45 миллионнан асты.
