ҚОС ҚАБЫРҒАМ БІРГЕ СЫНЫП КЕТЕРДЕЙ

108
109
Ел тірегің – бар бақыттың ордасы,
Аман болсын алашымның бөбегі.
Алашымды – Тəңір-Алла қолдашы,
Атажұртым – əз жұмаққа төр еді.
Білімді бол, бірлік жеңер сайысса,
Туған елсіз ер бақыты бекердей.
Жалғыз жусан жат қолында майысса,
Қос қабырғам бірге сынып кетердей.
* * *
Ақ шағылға, аппақ сағым ілесіп,
Сай қолаттан сайран көңіл тұр өсіп.
Кез құйынның жылдам екен саусағы,
Арқан өрмек, құм есіп.
Атамекен алты қырдың патшасы,
Қажеті жоқ алтын сарай бақшасы.
Құлын болып құлдырайын мен де енді,
Ауыр ой мен қалың мұңды тасташы.
Елдің қамы берен қылыш ер ісі,
Туған елге ердің байрақ, жеңісі!
Өзіме бер, өзім ғана сүймекпін,
Жүрегім ғой, бұл Маңғыстау, менікі!
* * *
Тастап келген киіксіңіз қай белді,
Дəл қасыма ару емес, ай келді.
Шалқар шабыт шаттық көңіл дос-жаран,
Іздегенге сұраған жан сай келді.
Ақ балтыры ақ қайыңды шеттетті,
Біздің көңіл бек кетті.
Сусын шалық сұрқай сері ер едік,
Шарап келді, шаратабақ ет жетті.
Содан соң ба?! ...Таң асыпты белгісіз.
Ауырған бас, қос бүйірден келді сыз.
Арғы жағын арулардан сұрарсың,
Менен басқа не білмексіз, енді, Сіз!?..
* * *
Аққу іздеп «аһ» ұрады сыңарын,
Кімдер осы махаббатты жоқ деген.
Сен де қалқам ағыл-тегіл жылағын,
Ойнай бермей ішке салып от пенен.
Жыла жаным көз жасыңды бұлақ қыл,
Махаббаттың тал-құрағы сімірсін.
Босап алшы, бордай езіл жылап бір,
Сосын қалғып, кірпігіңіз ілінсін.
Көз жасыңмен бір жуып ал көңілді,
Қасірет пен қайғысынан тазарсын.
Сүй бірақ та жарық күн мен өмірді,
Аттай берсең асқар шыңға барарсың.
Тағдыр да сол бір Алланың жарлығы,
Өзгереді мəңгі емес ештеңе.
Сүйе білген жүректердің барлығы,
Бақыттырақ жалғыз ғұмыр кешсе де.

110
111
* * *
Періште емес пендеңізде мін болмақ,
Жан шыңғырар, жақ ішінде тіл қоздап.
Ым-жымы бір халық қана ұлт болмақ,
Ырылдасқан иттен басқа кім болмақ!?
Ниет бірге, жүрек бірге, намыстым,
Үнсіз ұғып, тілсіз жүріп табыссын.
Ордаңызда ортақ мүдде болмаса,
Егіз туған ер болсаң да алыссың.
Көздеріне қалам қылып кірпікті,
Қарашығын түртіпті.
Бата қалды, бақ тарады, сөз арзан,
Көп халықты көзсіз надан құртыпты.
ЖАЗАСЫН ЖАМАН АЛАР ТІРІСІНДЕ
Көрініп күндікшінің тілден мүгі,
Байқалды бақай есеп жүргендігі.
Əруағы өлілердің кешірмейді,
Жаласын тірілердің білген күні.
Көкбөрім азуыңды қайрадың ба?
Ит пен құс сен кеткен соң ай қабуда.
Сөз тиіп ас пен тойда құл-құтанға,
Бар шындық өтірікке айналуда.
Ерлердің күйе жақпа ерлігіне,
Кесірі тиіп жүрер кер күніңе.
Əруағы көрініп кеп атқан күні,
Ішқұсаң ағып кетер терлігіңе.
Батырдың өзіне бер сыбағасын,
Хақ куə, дала куə, құлама шың.
Жазасын жаман тартар тірісінде,
Əйтеуір сыбағаңды бір аласың!
Өшті өлер, өре тұрған кекті өлер.
Ер өлер, ел жолында текті өлер.
Тарихқа қиянатшыл өзімшілдер,
Тарихтың қанжарымен кескіленер.
Ар-ұят иманына құлып болар,
Қаны су, жүзі қара тұлып болар.
Рухы көрден шығып күнде қашып,
Есігін ұрпағының ұрып болар.
Тартып ап талақ ойдан дара көген,
Не деп жүр қу надандар қара керең.
Өсекші туысының етін жейді,
Немене өсек емей жала деген.
 
* * *
Бауырмын оттай қызынған,
Дəуірмін оқтай ізім қан.
Жауырмын заман кемірген,
Ауылмын айдай сызылған.
Бəрін де көрген аймақпын,
Тəлімге көген жайнақпын.
Тəрбие-тəлім иманнан,
Иманның құлы – байрақтым!
Апарды көрге табыттап,
Сыпырып бəрін алып қап.
Иман мен сауап жетектеп,
Жаның бір ұшты қалықтап.
Тепкілеп көміп жөнелді,
Дұғадан басқа не берді.
Алладан сауал болған күн,
Ақ сөйлеп пендем көр енді.

112
113
ӨЗ ТӨРІҢДІ ҚАДІРЛЕ
Айдың көркін күн біледі сен емес,
Күннен басқа тең емес.
Өз шарғаңнан өріс тауып қам қылғын,
Елес қуған ер емес.
Жел базарлап ақ қанатын сыланар,
Қауырсынын сұрап ал.
Өз туыңа тұғыр жасап мерей қыл,
Ту түбіне тұра қал.
Шың басында шынар барын білгенмін,
Сұрамақсың кімнен құн.
Өз биігің асқар ала айбының,
Босағаңнан кірген кім?
Аяласаң өз төріңді қадірле,
Осы сөзім кəміл ме?
Өз төріңде бақ-береке қыдыр бар,
Өзің бірақ білесің ғой бəрінде.
* * *
Кеудені кербез жыр қысып,
Көрінген жерден гүл құшып,
Бұлбұл да жырым бұлағай,
Бұрқанып көкке тұрды ұшып.
Айды да берсең тербеттім,
Күнді де берсең өрлеттім.
Именбей бастым алшаңдап,
Иесі мендей жер-көктің.
Шалқыған шалқар жырданбыз,
Қыдырға қоныс қырданбыз.
Таңдайдан дəмі кетпейтін,
Татқан да жанға бір дəмбіз.
* * *
Түн бесіктеп, ай бағам,
Жарты əлемді жайлағам.
Батыр сынды жатырмыз,
Бес қаруы жайраған.
Нар қомында жыр кетті,
Жар көзінде сыр кетті.
Ала таңнан шу қылып,
Қара тағы кім кетті?!
Жүк ауған күн керексіз,
Ер сүрінбес себепсіз.
Аз ғана күн бой салып,
Жайқалған біз терекпіз.
* * *
Айтылмасын өкпе-сын,
Бұрқанып бура шөккесін.
Аунаса бура өз жері,
Аяғы тиіп кетпесін.
Əр нəрсеге негіз бар.
Ерге де серік егіз бар.
Бұтына тығып бураның,
Басыңызды неңіз бар!?..
Ақ көбігін шашып жүр,
Аңқасын желге ашып жүр.
Аунаса бура өз жері,
Аяғы тисе қашып жүр.

114
115
* * *
Жапырақ жасыл, күн күміс,
Сырласқан жанға түн біліс.
Жаныңды жанып шуаққа,
Қанағат қыл да, жыр ғып ұш.
Алтыннан асыл кемері,
Табан ет, маңдай тер еді.
Бақыттың баян бесігі,
Бабамнан қалған жер еді.
Жаратқан Хақтың жарлығы.
Даламның тау мен нар құмы.
Атамнан қалған мұрам-ды,
Осынша бақтың барлығы.
* * *
Қауызын жарып тірліктің,
Бүр күттім жаннан жыр күттім.
Жапырақ күннен шық тамды,
Жаныммен ұрттап қылғыттым.
Бал-шырын гүлдер жоғалды,
Баянсыз өмір сол əлгі.
Ақ түсіп қара бұрымға,
Ай менен күнге тоналды.
Жан едік жақсы із көрген,
Қайдасың гүлзар қыз керуен.
Қолаң шаш соңғы сонау жыл,
Қоштасып кетті біздермен.
ТЫҒЫЛАРДА ТАУ ТҮСЕДІ ЕСІНЕ
Сөз обалын жүрек білмес құлақсыз,
Ер обалын елі білмес құлықсыз.
Шыңды құшар қар жамылған жылап құз,
Тау жағдайын біз сұрамас, бұзықпыз.
Тығыларда тау түседі есіне,
Шөлдегенде бұлақ қайда деп сұрар.
Пендеміз ғой жасырамыз несіне,
Құзды қажап, шыңды шырғап жеп тынар.
Құс болсаң да Алла қабыл еткен күн,
Талап бітсе, қанат бітсе самғайсың.
Төбе көрсең төбесіне тепкенсін,
Сен өзің де тау боп кете алмайсың.
Көңіл асса көлеңкесін жау көрер,
Аз ақылын шыртылдатып түкірмек.
Түлен түртіп төрт жағынан дау берер,
Бір қанағат қылмай кетер «Шүкір!..» – деп.
Тау қорқады бізді көрсе қашқақтап,
Дау қорқады бізді көрсе дірілдеп.
Пенде кетіп бара жатыр асқақтап,
Ниетінің екі көзі іріңдеп.
МЕНІҢ ЕЛІМ – МЕНДІК ОЙДЫҢ АСЫЛЫ
Не жазбағы бар дейсің бе мұның да.
Тонды пішсең, сырттан пішпе ғұмырда.
Дүниеге ат ойнатқан ел едік,
Бұл қазақтың кім жоқ дейсің ұлында.
Əр жусанның өз түбінде сыры бар,
Əр дəуірдің өз күнінде жыры бар.

116
117
Əр халықтың хақысы бар Ер тумақ,
Əрбір таудың өз биігі, шыңы бар.
Мендік елді мен танимын бастысы!..
Əрбір қазақ – бір Алланың ақ құсы.
Əр халықтың кеудесінде намыс бар,
Ешкім келмес табан асты жатқысы.
Менің Елім – Мендік ойдың асылы!
Бұла сезім буырқанды, тасыды.
Апанында мен бір жатқан көкбөрі,
Əлдекімнің деп жүрмеңдер жасығы!
КІРПІГІ ОНЫҢ БОЗ ҚЫРАУ
Көңілді көрген кімің бар, жағасы жайлау көл сынды,
Кетірді менің көркімді.
Көмейі құрғап ес танып,
Ер мұңайып, ел сынды.
Азаптың бəрі көзінде, қазақтың бəрі шөл сынды.
Базарлы көлде сайран жоқ,
Барады өмір майдан боп,
Босаға тимей ұлына, дұшпанның орны төр сынды.
Шырыл да торғай, шыр қақты,
Бір тамшы қанда жыр жатты,
Торғай да тағдыр ел едік, өлтірді, ойбай, өлтірді!..
Көңілді көрген кімің бар, боз бота сынды боз бұлау,
Кірпігі оның боз қырау.
Бодан да болған заманға,
Сөзімді бекер создым-ау.
Бүр жарып едім сəл ғана, жап-жасыл күйде тоздым-ау.
Орманың ойсыз қалғыған,
Қандай ем енді бар бұған.
Күресін болған күздегі, жапырақ сынды сөз мынау.
Қалғиды сана есінеп,
Нар қомында көшіп ек,
Ұлтының жайын көрмеген, ұйқыдан іскен көз мынау.
Оятар мені қайсың бар, көзімді ашып үйреткін,
Бұйдасын жаттың сүйреттім.
Қалғыған күйде жатсын деп,
Ұйқыны маған үйреттің.
Елімді қалай сүймекпін!?
Күлкілі мендік тірлікке, қарайды көктен күйреп күн.
Таң атты бірақ тұрмадым,
Тұр десе басты ырғадым,
Ай қадап кетті басыма найзасыменен түйреп түн.
Оятар мені қайсың бар, көзімді ашып үйреткін!?..
Атажұрт анау ақ бесік, қарайсың жолға не тілеп,
Ауыл тұр анау жетімек.
Жел үрлеп көрді санамды,
Аранның мынау шеті деп.
Айдамай түсіп аранға, құлауға біз де бекіп ек.
Даланың өңі күл сынды,
Көзіне жас кеп іркілді.
Етегі елпең қалаға, ауылды тастап кетіп ек.
Жусаны қырдың жоғалған,
Жоқ жерден жауға тоналған,
Төс етін жатыр құзғындар бір қарап сосын екі жеп.
ЗАМАНЫ БҰЛТАҢ, ЗАҢЫ ЖАТ
Тобылғы сайда тоным бар,
Тораңғыл сайда жолым бар.
Тоз төбеде ізім бар,
Торшолақ күнде сорым бар.
Тепеңдетіп терлетіп,
Торшолақ жүрмес кер кетіп.
Сүңгілі қалам қолға алдық,
Сүрініп жүріп ер жетіп.
Көп күннің жыртып парағын,
Көп іркілді талабым.
Заманы бұлтаң, заңы жат,
Түсінбей түкте барамын.

118
119
ЗАМАНЫҢА ТІК ҚАРА
Үргектейсің, тірек таппай сен неге,
Кімге барып тығыламын мен деме.
Заңды біл де, заманыңа тік қара,
Жерге қарау жеңіс емес пендеге.
Білгендерден біліміңді артық қыл,
Өз орныңа тартып кір.
Өзін-өзі қорғамайтын халықтың,
Несібесін ит пенен құс қарпып тұр.
Қорғансызды басып-жаншып бастайды,
Бір-бір құзғын қолтыққа сап жастайды.
Ең соңында ел болмасын бұлар деп,
Санасының көзін ойып тастайды.
* * *
Ай көрінбес, күн көрінбес түн басты,
Тасқа ұрып, тауға ұрып бір басты.
Айдын көлдің еңсесінен қыр басты,
Төбе біткен түнмен үнсіз жымдасты.
Тау мүжіліп, еміс-еміс бұлдырап,
Бір шалғайдан жетім бұлақ тұр жылап.
Тал иілді тасқа басын ұрғылап,
Көк жапырақ аша мойын құр құлақ.
Қара түннің қарашығы еңсер-ді,
Қара жер де қалыбында теңселді.
Жанға серік жан бар еді құшақтап,
Тас түнектен қорғаштадым еркемді.
Құшақтай түс..,
Қалқам мені сен де енді!..
* * *
Таныс көше, тар көшелер талаңғыр,
Кеңдік болмас саған бір.
Батпақтардан бас көтеріп тұра алмай,
Екі етек, бір жаға мен заман жүр.
Бағаналар бəрі таныс үңілді,
Алмақ менен бір үлгі.
Мен байғұс та білмей келгем қай тұсқа,
Қойсам екен жүгімді.
Шал болыпты анау ағам ер еді,
Бір ауылдың сүйеніші, терегі.
Қаласынан моласы көп мекен бұл,
Жолға шықсаң қабаттасып ереді.
Сонау аула мына кемпір жеңешем,
Енді бұған не десем?!..
Аққу еді, сыры да жоқ, сыны да –
Енді сені қандай құсқа теңесем!?
...Жеңешем!
Қайран өмір болар екен не десем!?..
* * *
Өмір сенің қойыныңда мұз бар-ды,
Содан, міне, сыз қалды.
Мен сезбейді деп жүрсің бе қарағым,
Қыраулаған, жылаулы аран ызғарды.
Дірілдесем сен тоңасың үнсізбін,
Қытығыма тиіп-ақ жүр қырсыз күн.
Өмір деген сен іздеген осы ма,
Тілдемеймін, тəубе еттім, мұңсызбын.

120
121
Не бітеді мұң айтқанда мұңдыға,
Екі жылау, бір бұла.
Көз жасыңды неде болса көрмесін,
Ұраншылдау ұл мына!
* * *
Мың жыл өтер, сосын тағы сан ғасыр,
Өмір жұмбақ, тау да тұнжыр, тал да сыр.
Мағынасы жоққа айналған тірлікте,
Жоқтан басқа бар ма сыр?!
Сен де жоқсың, мен де жоқпын, жоқ болған,
Бір атылған оқ болған.
Аққу өлді айдын қалды көрдің бе!?
...Күлді қарға, ол сол күні тоқ болған.
* * *
Тау екенсің, биік екен, тұлғаңыз,
Біздің жүрек жыр қабыз.
Қабыздадым, қауызынан жыр көрдім,
Таң нұрымен сырлаңыз.
Тау екенсің таңның емген үрпісін,
Көрдіңіз бе аппақ уыз жыр түсін.
Жүрегіммен келем саған арқалап,
Осы жырды ұлт үшін.
Тау екенсің бұлағың көп, бұлтың аз,
Өлеңімнің іші жалын, сырты наз.
Тыңдамауға шебер бəрі шетінен,
Сөз тыңдайтын жұртым аз.
Тау екенсің көпті көріп, күрсінген,
Жырлап берем саған келіп бір күн мен.
Аспан жақтан ай көрінді, түн бе бұл,
Тау басында тұрғам шығар кім білген!?..
* * *
Əлем сенің жүзің неткен жылтырақ,
Лақтайсың секеңдеген шымқып ап.
Көрінгенге ере түсіп маңырап,
Сөзіңде жоқ бір тұрақ.
Сен білесің, не сұмдықты жасырын,
Бүк түсті ме асығың?!
Жүрегіңнің сүртіп алып көз жасын,
Қалтырадың, дірілдедің, жасыдың.
Білдірмейсің күнің жақын құрықты,
Бірақ оны кім ұқты?!
От үстінде ойын ойнап, базарлап,
Ындын-құрдым дүниеге құнықты.
Қайда барып мəн табасың, күңгіртсің,
Ғасыр өтіп бара жатыр сырғып күн.
Қан тамбаған жері бар ма зорлықсыз,
Қабағында құрлықтың.
* * *
Ой-хой, шіркін, бұл енді төбет болды,
Білмеймін кімнен қандай көмек болды.
Қасқыр алып жарытпас енді, əрине,
Дегенмен күшігінен бөлек болды.
Күшігінде тістейтін балағыңнан,
Мұндайға сөзің шығын, сана құрбан.
Тфə!.. Тфə!.. Құрығыр көзіңді аудар,
Иттерден хабары жоқ қарағымнан.

122
123
Бұл өзі қарамайды ақ-қараға,
Сақ болғын, саққұлақтан қасқа бала.
Сөз айтып түсіндіріп əлек болма,
Тоқтайды сүйек пенен асқа ғана.
Иттен де озар-кетер дəуір дейді,
Өмірін қаңтар қажап, сəуір жейді.
Көк төбет өле қалса біз бармыз деп,
Шəлекей «шəкірттері» шəуілдейді.
ДОСТАР
Есігімді қағып тұрған періштем,
Сен дегенде көкіректе өріс кең.
Сен боп келіп еркелейді достарым,
Тай-құлындай тебіскен.
Босағамнан қыдыр кетпей шалқыдым,
Достарыммен күлкім күміс, бал шырын.
Кем жерімді кешіріммен толтырып,
Елемеген артығын.
Есігімді періштелер қағып тұр,
Төрелесіп, төрге шықпай нағып тұр.
Дос көңілі мейірім мен шапағат,
Қабағымды бағып тұр.
Қарыздармын тең-құрбыға, достарға.
Қарамаған жетер-жетпес, жоқ барға.
Дос қадірін қайдан білсін долы жан,
Өз-өзіне тоқ қарға.
ЕЛЕУСІЗ ҰЛДА АРМАН КӨП...
Опынып ойдан шаршадық, кеш кемел де, таң шалық.
Кім жазар жырдың жалғасын?!
Ешкіге біткен сақал мен мүйіздің құны қаншалық,
Отарды қырып алғасын.
Ауылдың іші мың күбір, сыр аңдысқан сырғақтап,
Үміттің шоғын үрлемек.
Елеусіз ұлда арман көп, ескінің жырын жүр жаттап,
Оны да біреу күндемек.
Көк бас серке бұл жолы оралмады өрістен,
Құр қалды байрақ, туынан.
Қойдың көзі азайды, қойшының көзі боз-бұлау,
Маңдайын ұрып суыған.
* * *
Нұрлы кітап, жырлы кітап, көп кітап,
Ой орманын орап алар от құсап.
Ал содан соң
Өзегіңді өртейді,
Жүрегіңе түсіп кеткен шоқ құсап.
Еңкілдейсің, елжірейсің жын қағып,
Заман өтер көз алдыңнан ырғалып.
Шындық іздеп шырқыраған дəуірдің,
Шырмауынан қолын созар жыр налып.
Дүниені, сан ғасырды шарлаған,
Үн қатады, ақ парақтан бар ғалам.
Тұңғиыққа бара жатыр сүйрелеп,
Сөресіне қаштым қойып жалма-жан.
Ер болмасаң ен парақты ақтарма,
Тап боларсың асу бермес шатқалға.
Төрде кітап, босағада мен тұрмын,
Дұға қылдым даналарға жатқанда.

124
125
ҚҰРМАНҒАЗЫ
Ей, Көшеке
1
,
Бұл Құрекең
2
 біздің елді сай көрген,
Жыл жайлаған, апта жатқан, ай көрген.
Анау Отпан, мынау тұрған Ман-Ата,
Қарасаң да бой көрсетер қай белден.
Қаратау тұр қара түнге шам іліп,
Бұлттар көшті жанығып.
Ай күледі аппақ шəлі жамылып,
Ай бетінде сұлу ноқат, қара мең,
Қандай тойға бара жатыр малынып.
Ай менен Күн көшкен бұлтқа еріп жүр,
«Адай»-күйін тартып бер» – деп жалынып.
Ентігеді етегіне шалынып.
Бұл не деген сиқырлы саз мəңгілік,
Санаң жетсе ал ұғып!..
Ай күледі: Құрекеңді білем деп,
Айтпай оны жүр ем деп.
Күй дегенің көк аспан мен тылсым ғой,
Құс сайрады күйге біткен тіл ем деп.
Құрекеңді
Ай менен Күн бермеді,
Қалай қалқам күйсіз өмір сүрем деп.
Көкте сосын көк найзағай ойнады,
Жалын шашты, от бүрікті, тойлады.
Ақша бұлттар күміс сақал желбіреп,
Бір тылсымға бойлады.
Сосын бұлттар Құрекең боп, құрсанды.
Аспан жақтан шал көрінді бір сəнді.
Күйдің аты: «Адай» болсын» – деп қойды,
Ел еді деп ұлтанды.
Ақ жаңбыр боп, ақ нөсер боп телегей,
1
 Көшекең – К.Байғазыұлы.
2
  Құрекең – Құрманғазы  Сағырбайұлы. (Ақтау  қаласының  орталық 
ала  ңына Құр манғазы Сағырбайұлының ескерткіш-мүсіні орнатылды. Мү-
сін ші: Көшер Байғазы ұлы ағамыз)
Күй төгілді жебедей.
Содан бері «Адай» – күйі көшіп жүр,
Нұх Пайғамбар тастап кеткен кемедей.
Нұр төгілген, жыр төгілген кеме жүр,
Күй сазына көңіліңді бере жүр.
Құрманғазы «Адай» –күйін селдетті,
Күй болмаса неге жүр!?
Жасындардан жаралған ғой,
Осы бір күй оттан-ды.
Күй балқытып көк жүзінен от тамды.
Жұлдыз қылып тағып алды қара түн,
Біздің күйден шашыраған шоқтарды.
Ай күледі: Құрекеңді көрдім деп,
Күн күледі: Осы күйге шөлмін деп.
Жай түсті де жасын жерге құлады,
Кесір күймен кескілесіп өлдім деп.
Жел жемсенді адырнасы мөңіреп,
Тегі нұрдан, көкті сүйген өңір ек.
Бəрі бірдей күйге айналып кетіпті,
Өңкей ерге сайғақ қадап көміп ек.
Дұға қылып тау жүгініп талықты,
Тау тілегін жан ұқты.
Ей, Көшеке,
Құрекеңді есіне сап еліңнің,
Ояттың ба алыпты!?..
Көк төрінде көк найзағай –
Біздің күйдің дабылы.
Наркескендер найзағайдың жарығы.
Жеті қат көк еншіңізге тисе де,
Құтылмайсың!.. Сол бір күйдің бар үні.
«Адай», «Адай»-күйдің аты, сол, «Адай» –
Күн көтерген көк аспан, тау көтерген Толағай!
Жарқыратып арасынан мың күйдің,
Сəулесіне алып кетті орап ай!
Біздер қалдық көкке қарап қол жайып,
Қара түнде шырақ жаққан моладай.
Өлі десең – ұшқан жанбыз көктегі,

126
127
Тірі десең – бір қамалмыз шеттегі.
«Адай»-күйі ен Алаштың ерлігі,
Ерлік деген – елдігіңнің мектебі.
Күймен бірге
Көкке кеткен нұр болып –
Күйден туған халқым қандай текті еді!..
ҚҰЙЫЛМАҚ СОЛАЙ КӨЗГЕ ҚҰМ
Жоғарыда аспаным,
Ортасында қара жер,
Жер астында қара көр,
Үш өмір де, үш ғайып,
Ажал ғайып – алған соң,
Дидар ғайып – кеткен соң,
Несіп ғайып – өткен соң.
Ғайыпты тастап шалдарым, ғарышты кезіп жүрсіз бе!?
Періште көңіл кірсіз бе?!
Атажұрт қалды
Ендеше,
Саңырау менен тілсізге.
Санамның керең құлағы,
Сан айтсаң да ұқпаспын.
Ой тұрақтар зерде жоқ, жанарыма жұқпас мұң.
Соқыр көзге бəрі бір,
Береке кетіп, құт қашсын.
Қайратсыз болса – ашу тұл,
Тұрлаусыз болса – ғашық тұл,
Шəкіртсіз болса – ғалым тұл, – деп зарлаған Абай да,
Соқыр мен саңырау қарай ма!?
Ол күндегі – он надан,
Бұл күндегі – мың надан,
Абайды сүйсе сабай ма!?
Жан тəттісі – Иманнан,
Мал тəттісі – жиғаннан,
Жар тəттісі – сүйгеннен,
Халық айтты қаладық, үш тəттіден алалық,
Алғанның несі жаңалық!?
Хақты ойласаң бере біл,
Кеудеңнен анау кеткенше, кесімді күні жан алып.
Ырыс, бақ, дəулет кімде жоқ,
Оның да болар сұрауы,
Елге келген Қыдыр-ды, ерге малды құрауы.
Ұйқы, тамақ, күлкі арсыз,
Жігіттің бір сəт құлауы.
Бұрыннан қалған қағида,
Азамат болмақ – бесіктен.
Балапан ұшпас қияға, мезгілінен кешіккен.
Кəне, қайда,
Кімің бар,
Атадан қалған мұраны, арымен мөрлеп бекіткен?!
Қалам алды даналар, қалдырды бізге сөздерін.
Босатпайды, мінеки, мақтан құмар өз демім.
Рəсуа жалғаншы-ай!..
Құйылмақ солай көзге құм.
ЖОЛАУШЫНЫҢ ОЙЫ
І
Қақ жарып қара түнді шырақтары,
Ақ қала алыс қалды, жырақтады.
Жалғаған жез бұйдасын бір-біріне,
Бағаналар еріп жүр бірақ-тағы.
Кері толғап саранау сары қырат,
Мұнаралар мұң айтты кəрі құлақ.
Көкірегін көк бұршақ тесіп кеткен,
Көгілжім тал иілді бəрі жылап.
Сол көрініс, сол əлгі терістігім,
Иелеп алған мынау өрісті кім?..
Сыңар аяқ сезіммен елге қайттым,
Жеке меншік бəрі де жер үстінің.

128
129
   ІІ
Жолаушымын!..
Жол менің сырласым-ды,
Құйып тұр құймақ бұлттар жырға сырды.
Жаныма медет таппай жайсызданып,
Жартылай кешіп келем бір ғасырды.
Саудасын сарттан сұрап келіндер жүр,
Боз шилан бос жүрістен желіндеп жүр.
Төменде төрт құбыланың бəрі құрдым,
Төрдегілер несіне «Елім» – деп жүр.
Түн қарынын таң жарып қанжарлады,
(Шəйға жұмсап кемпірін шалдар жағы.)
Атқан таңым қайтадан батты сосын,
Дүниенің қып-қызыл қан бармағы.
Темір жолдың тел тарап қос бұрымын,
Жол жүріп келем міне жоқ тынымым.
Əр төбенің тұсынан шырақ жағып,
Қол бұлғап қалып жатыр отты күнім.
* * *
Жастар қайда!?..
Аппақ жалын, ақ жалын,
Шүкір етпес барға кім!?
Жас дегенің – жасыл бақша екен ғой,
Бірі үміт, бірі асқақ арманым!
Жүздерін-ай,
Ай қарығып, күн күлген,
Сəулелі өмір сүрдім мен.
Жас дегенің – аппақ ту ғой, аппақ шың,
Шың басында жүрмін мен.
Көздерін-ай,
Бар жұлдыздың баяны,
Кіл періште саялы.
Күнді алып бер, жарық керек оларға,
Жапырағын осы қазір жаяды.

жүктеу/скачать 1,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: