Экология и естественные науки

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
38
 ~ 
 
2.  Бейсенова  А.У.  Учебник.  Теория  государства  и  права.  Алматы:  Атамура,  2008.-с 
23-24  
3. Гуценко К.Ф., Ковалев В.М.Правоохранительные органы. М.: Зерцало, 2000.-с 33-
34 
4. Зиманов С.З. Парламент и Конституция РК. Алматы: Жеті Жарғы, 2007.с 22-23 
5. Ибраева А.С. Теория государства и права. Алматы:  Жеті Жарғы ,2008.-с 45-46  
 
Түйіндеме 
Осы 
мақалада 
азаматтардың 
құқықтық 
мәртебесі 
туралы 
мәселе 
талқыланады.   
Summary  
Thisarticlediscusseshumandignityas the basisof law anddemocratic state. 
 
 
ӘОК 331.2. 
Э.И.Куккузова 
 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
 
МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРГЕ ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУ СҰРАҚТАРЫ 
 
Аңдатпа 
 Қазақстан  Республикасындағы  мемлекеттік  қызмет  институтының  дамуы 
қарқынды түрде өтіп жатыр. Осыған байланысты елімізде бірқатар  реформалар  да  
жүргізілуде.  Мемлекеттік  қызметтің  маңызды  сұрақтарының  бірі  болып  мемлекеттік 
қызметшілердің  еңбегіне  ақы  төлеу  мәселесі  де  бірнеше  рет  маңызды  орынға 
қойылып, талқыланғаны бәрімізге мәлім. Осы орайда, Қазақстан Республикасындағы 
мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысы  мәселесін  осы  мақалада  жан-жақты 
қарастыруды жөн көрдік.   
 
Кілт  сөздер:    мемлекеттік  қызмет,  мемлекеттік  қызметші,  еңбекақы,  заң, 
тәжірибе, әкімшілік реформалар, еңбек өтілі, лауазым, сыбайлас жемқорлық, кадр. 
 
Қазіргі таңда елімізде мемлекеттік қызметтің жаңа үлгісін қолдану қарқынды 
түрде  басталды.  Ол  қандай  үлгі?  Шет  елдердегі  мемлекеттік  қызметтің  үлгілерін 
саралай  келе,  біздің  республикамыз  ең  тиімді,  ең  қолайлы  әрі  сапалы  мемлекеттік 
қызмет  үлгісін  –  конкурстық-карьералық  қызметті  таңдаған  еді.  Бұл  өз  кезегінде 
әкімшілік  реформаға  өзгерістер  әкелді.  Мемлекеттік  аппаратқа  жай  ғана  адамдар 
емес, кәсіби мамандар талап етілді. 
Соңғы  жылдары  мемлекеттік  қызмет  мәселелері  бойынша  бірқатар 
нормативтік-құқықтық актілер қабылданды. Соның ішінде, біз қарастыратын мәселе 
– мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы төңірегіне қатысты келеді. 
Ата  Заңымыздың  24  бабының  2  тармақшасына  сәйкес,  әр  адамның  өзінің 
еңбегі үшін қандай да  бір кемсітусіз сыйақы алуға құқығы бар [1]. 
Аталған  талап  барлық  адамға,  соның  ішінде  мемлекеттік  қызметтегі 
мемлекеттік қызметшілерге де таратылады. 
Республиканың  экономикасындағы  өзгеріс  –  адамның  еңбекке  деген 
көзқарасын қалыптастырып, оның атқарған жұмысына қарай берілетін еңбекақыны 
талап  етеді.  Осыған  орай  мемлекеттің  дамуымен  халқының  материалдық  ахуалы 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
39
 ~ 
 
олардың  күн  көрісі  және  жалақысымен  анықталады.  Тәуелсіздік  жылдарынан  бері 
саяси-экономикалық реформалардың дамуының жолының басты кепілі ретінде біле 
отырып,  халықтың  тұрмыс  деңгейінің  жоғарлатуының  бір  көрінісі  –  еңбекақы 
саясатын жетілдіру болып табылады [2].  
Қазақстан  Республикасының  1999  жылғы  23  шілдеде  қабылданған 
«Мемлекеттік  қызмет  туралы»  Заңының  5  тарауы  «Мемлекеттік  қызметшілерді 
қамсыздандыруға»  арналған.  Осы  тараудың  21  бабы  «Мемлекеттік  қызметшілердің 
еңбегіне ақы төлеу» институтын қарастырған. 
Мемлекеттік  қызметшілердің  еңбегіне  төленетін  ақы  қызметтік  міндеттерін 
сөзсіз  және  тиянақты  атқаруы  үшін  жеткілікті  материалдық  жағдайларды 
қамтамасыз  етуге,  мемлекеттік  органдарды  білікті  және  тәжірибелі  кадрлармен 
жасақтауға жәрдемдесуге, олардың адал да бастамшыл еңбегін ынталандыруға тиіс.  
Бұдан  көретініміз,  еңбекақы  –  мемлекеттік  қызметші  үшін  өмір  сүрудің 
жалғыз  қайнар  көзі  болып  келеді.  Себебі,  «Мемлекеттік  қызмет  туралы»  Заңының 
талаптары  бойынша,  мемлекеттік  қызметші  өзге  табыс  көзін  түсіретін  қызметпен 
айналысуға ешқандай құқығы жоқ [3]. 
Мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысының  деңгейі  оның  ең  маңызды 
қажеттіліктеріне,  орындалатын  жұмыстың  ауырлығы  мен  жауаптылығына  сай 
келмейді деп осы күнге дейін айтылып жүр. Алайда, мемлекеттік қызметтің имиджін, 
соның ішінде сапасын арттыру мақсатында Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев жыл сайынғы 
халыққа Жолдауында осы мәселе төңірегінде сөз қозғап жүр. 
Еліміз  экономика  жағынан  қарқынды  түрде  өсіп  келе  жатыр.  Осыған  орай, 
мемлекеттік  қызметшілердің  өмір  ағымына  сай  келмейтін    төменгі  еңбекақылары 
мәселелері қазіргі күннің өзекті мәселелерінің қатарында тұр. 
Мемлекеттік  қызметтегі  еңбекақы  жеке  саладағы  қызметтегі  еңбекақыдан 
әлдеқайда төмен болғандықтан, білімді, қызмет өтілі бар, ынтасы бар жақсы-жақсы 
кадрлар  жеке  салаға  ауысуына  әкелуде.  Бұны  тоқтату  үшін  мемлекеттік  қызметті 
бәсекелестікке сай ету қажет. 
Олай  болмаған  жағдайда,  мемлекеттік  қызмет  бәсекелесу  қабілеттігін 
жоғалтады.  Ол  өз  кезегінде  мемлекеттік  қызметшілердің  сыбайлас  жемқорлық 
құқықбұзушылық 
жасауына 
итермелейді. 
Мұның 
барлығы 
мемлекеттік 
қызметшілердің еңбекақысы мәселесіне әкеліп тіреледі. 
Еңбекақы жөніндегі шет елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, Қазақстан 
еңбек  ақының  жиынтықты  мемлекеттік  саясатын  өңдеу  жолымен  мемлекеттік 
қызметтің беделі мен кәсіптілігін арттыру туралы міндетті шешу қажет. 
Бұл  міндетті  шешу  үшін  мемлекеттік  қызметке  мемлекеттік  қызметшілерді 
қабылдау процедурасы өте қатаң түрде өткізілуі қажет және тек құзырлы, білімі бар 
және мамандығы бойынша сай келетін адамдар ғана мемлекетке қызмет етуі қажет. 
Себебі, мемлекеттік міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру бойынша жұмыстың 
көп  мөлшерін  орындау  сапасы  осы  адамдарға  байланысты  болады.  Мемлекеттік 
қызметтегі  әр  мемлекеттік  қызметші  өз  болашағын  көруі,  болашақта  өз  еңбегінің 
мемлекетпен және қоғаммен әділ бағаланатынына сенімді болуы қажет. 
Қазіргі күні бюджетті үнемдеу арқылы мемлекеттік қызметшілердің кірістерін 
арттыру қажеттілігі туралы сұрақ қозғалып жүр. 
Мысалы, Сингапур елінде қазіргі жаңа техникалар мен компьютерді қолдана 
отырып,  аз  ғана  қызметшімен  жұмыстың  көп  мөлшерін  іске  асыруда.  Мемлекеттік 
қызметшілердің  қазіргі  саны  шамамен  алпыс  бес  мыңға  жуық.  Компьютерлендіру 
арқасында  сингапурлық  мемлекеттік  қызметшілердің  саны  азайғанымен,  олар  өте 
жоғары мөлшердегі еңбекақыны алып отыр. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
40
 ~ 
 
Ал,  Қазақстан  Республикасында  мемлекеттік  қызметшілердің  еңбек  ақысын 
жетілдіру  сұрақтары  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  қызмет  істері 
бойынша Агенттіктің қызметінің  ең маңызды бағыттарының бірі ретінде қаралады. 
Мемлекеттік  қызметшілердің  еңбек  ақысын  жетілдіру  үшін  аталған  Агенттік 
Батыста  кеңінен  қолданылып  жүрген  лауазымды  факторлық  –  баллдық  бағалау 
әдісіне  көшу  жөніндегі  жұмысты  жүзеге  асырып  жатыр.  Бұл  әдістің  мақсаты  неде? 
Ол жұмыстың орындаушыны дербес бағаламай, тек жұмысты ғана бағалайды. 
Осыған  байланысты,  біздің  еліміздің  ерекшеліктерін  ескере  отырып, 
мемлекеттік  қызметшілердің  қызметінің  сипатын  көрсететін  9  фактор  таңдап 
алынған  еді.  Олардың  қатарына  мыналарды  жатқызуға  болады  –  білімі  және 
дайындығы,  еңбек  өтілі,  жұмыстың  ауырлығы,  орындалатын  функциялардың 
сипаты, тілдік талаптар және мемлекеттік тілді білуді талап ету. 
Бұл  аталған  әдістің  бір  жақсы  жері  –  мемлекеттік  қызметшілердің 
еңбекақысын  әділ  анықтау  үшін  мемлекеттік  қызметтегі  әр  лауазымды    тиісті 
нысанда  бағалай  білуді  іске  асыруға  айтарлықтай  көмегін  тигізетіні  анық.  Себебі, 
еңбекақы – адамзаттың қажеттілігінің негізгі факторларының біріне жатады [4].   
Жоғарыда  айтылып  кеткендей,  Сингапура  еліндегідей  мемлекеттік  қызметті 
атқарып жүрген мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысын арттыру бағыты да біздің 
елімізде де қолға алынып жатыр.  
Мемлекеттік  қызметті  жетілдіру  –  елдегі  жүргізіліп  жатырған  әкімшілік 
реформаның  бір  сатысы  болып  табылады.  Сол  реформаның  басты  мақсаты  -  
мемлекеттік аппаратты қысқарта отырып, мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысын 
арттыру болып табылады.   
Мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысын  көтермей,  біз  мемлекеттік 
қызметке  жоғары  кәсіби  біліктілігі  бар  мамандарды  тарта  алмауымызға  әкеліп 
жатырғандығы құпия емес, ол туралы жоғарыда аталған еді. Мемлекеттік қызметте 
әкімшілік  сыбайлас  жемқорлықты  азайту,  мемлекеттік  қызметке  жоғары  біліктілігі 
бар  маманды  кадрларды  өзіне  тарту  және  де  қолда  бар  кадрлық  жетістікті  сақтап 
қалу  мақсатында  мемлекеттік  қызмет  істері  бойынша  Агенттіктің  төрағасы  З. 
Тұрысбеков  айтып  өткендей,  мемлекеттік  қызметте  жеке  сектормен  бәсекеге  тұра 
алатын  еңбекақының  деңгейін  ұсыну  қажет.  Мұның  маңыздысы  болып,  ұсынған 
мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысының  жүйесі  жұмыстың  соңғы  нәтижесіне 
әкелуі  және  де  мемлекеттік  қызметшілердің  кәсіптілігінің    артуына  негізделуі 
табылады [5].  Егер біз мемлекеттік органдардағы атқаратын функциясы бірдей тек 
қана  лауазымы  жағынан  әртүрлі  болып  келетін  лауазым  орындарын  қысқартатын 
болсақ,  сонда  ғана  мемлекеттік  функциялар  да  аз  болады.  Ал  егер  мемлекеттік 
функциялар аз болса, мемлекеттік қызметшілер саны да қысқарады. Ол өз кезегінде 
мемлекеттік 
қызметтегі 
сыбайлас 
жемқорлықтың 
азаюына 
әкеледі 
және 
еңбекақылары біршама артатын болады.   
Елбасы  да  республика  бойынша  мемлекеттік  қызметшілердің  санын  30 
пайызға  дейін  қысқартуды  қолға  ала  бастады.  Айтылып  кеткендей  бір-біріне  ұқсас 
лауазымдарды  қысқарту,  сыбайлас  жемқорлық    қылмысы  үшін  мемлекеттік 
қызметшілердің  жазасын  күшейту  жолға  қойылды.  Соның  ішінде  ұсынылған 
ұсыныстардың  ең  қызығы  әрине  мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысын  көтеру 
болды.  
Мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысын  жеке  сектормен  теңестіру  және 
оны  еңбектің  нақты  нәтижесіне  сай  төлеу  -  Елбасының  ой-пікірі  бойынша, 
мемлекеттік  аппарат  қызметкерлерінің  кәсіптілігін  және  олармен  орындалатын 
жұмыстың  тиімділігін  арттыруға  апаратын  қадам.  Өз  қызмет  орны  үшін  күресетін 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
41
 ~ 
 
және  айтарлықтай  жоғары  еңбекақыны  алатын  мемлекеттік  қызметшінің  тонауға 
деген  көзқарасы  өзгеше  болады.  Алайда,  біз  мемлекеттік  аппараттағы  кейбір 
лауазымдарды  қысқарта  отырып,  еңбекақыны  көтеру  мәселесін  шешкенімізбен,  ол 
екінші  бір  мәселенің  туындауына  әкелуі  мүмкін.  Яғни,  мемлекеттік  қызметтегі  бос 
лауазымды иелену жөніндегі конкурсқа қатысу қиындап кетеді.  
Мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысын  бірнеше  рет  көтеру  арқылы,  біз 
барлық мәселені шешпейміз. Себебі, сыбайлас жемқорлық мәселесі тек мемлекеттік 
қызметшілердің еңбекақысына қарап тұрған жоқ.  
Мемлекеттік қызметке жүргізілетін әкімшілік реформаларды енгізер алдында, 
елдегі  ділді  де  ескеру  қажет.  Мұндай  мәселелер  Батыстың  дамыған  елдерінде  де 
бар.  Батыстың  басқарушылары  он  жылдықтар  бойы  тәрбиеленген  болатын.  Біз  де 
шетелдік 
тәжірибелерді 
ескере 
отырып, 
өз 
мәселелерімізді, 
мемлекеттік 
қызметшілердің еңбекақысы мәселесін, бір реформа енгізу арқылы шеше алмаймыз, 
оған да көптеген жылдар кетеді. 
Республиканың  бүкіл  территориясында  мемлекет  еңбек  ақысы  аумағында 
барлық  мемлекеттік  қызметшілерге  өздерінің  құқықтарын  жүзеге  асыру  ортақ 
жағдайды  қамтамасыз етеді.  
Қазақстан Республикасының Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына 
Жолдауында  мемлекеттік 
қызметті  жылдан-жылға  реформалауды 
күшейту 
бағыттары  айтылған  және  де  мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысы  мәселесі  де 
айтылды. 
Экономика  өскен  сайын,  қазақстандықтардың  өмірінің  жақсаруы  да  қолға 
алынуда. 
Жылдан  жылға  мемлекеттік  қызметшілердің  және  бюджет  саласының 
қызметкерлерінің еңбекақысы дәйектілікпен өсіп жатыр.  
Мемлекеттік 
қызмет 
саласында 
қызмет 
атқаратын 
мемлекеттік 
қызметшілердің  атқарған  еңбегінің  жемісі  әрқашанда  сапасы  мен  саны  жағынан 
бағаланып  жатыр  деуге  болады.  Өйткені,  Елбасы  2007  жылдың  1  қаңтарынан 
бастап,  бюджет  саласындағы 
қызметшілердің, 
соның 
ішінде  мемлекеттік 
қызметшілердің  еңбеқ  ақысын  30  пайызға  арттыруы  жайдан  –  жай  емес.  Бұл 
процесс жылдан жылға жалғасын тауып келе жатыр[6].   
Қазіргі 
таңда 
өзекті 
мәселелердің 
қатарында 
тұрған 
мемлекеттік 
қызметшілердің  еңбекақысы  мәселесі  біртіндеп  шешіліп  жатыр.  Еліміздің 
экономикасы  әлеуметтік  мәселелерді  (соның  ішінде  -  еңбекақыны)  рет-ретімен 
шешуге көмегін тигізіп жатыр. Республикамыздың Халықаралық  сауда ұйымына енуі 
мен  әртүрлі  деңгейдегі  халықаралық  келісімдерге  қол  жеткізуі  болашақта 
мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысының халықаралық деңгейге жетіп, артуына 
бірден-бір себеп болып табылады. 
Мемлекеттік  қызмет  саласынан  қоғам  сапалы  қызметті  алғысы  келсе,  онда 
біз мемлекеттік қызметшілердің тиісті деңгейдегі еңбекақысын қолдауымыз қажет. 
Әлемдік  тәжірибелерді  қолдана  отырып,  мемлекеттік  қызметті  атқарып 
жүрген  мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысын  бірнеше  қайтара  көтеру  керек. 
Сонда  ғана мемлекеттік қызмет жоғары ақылы және болашағы мол  әрі беделі мол 
қызмет  болады.  Ол  өз  кезегінде,  ең  жақсы  деген  кадрларды  өз  аясына  тартатын 
болады. 
Бір  түйінге  келетін  болсақ,  егер  мемлекеттік  қызметшілердің  еңбекақысы 
көтерілетін болса, сонда ғана мемлекеттік қызметке жоғары білімді, еңбек өтілі бар 
жас  мамандардың  жеке  сектордан  ауысып  келуіне  мүмкіндік  туар  еді  және  де 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
42
 ~ 
 
мемлекеттік  қызметшілердің  сыбайлас  жемқорлық  қылмыстарын  жасауының 
азаюына жағдай туар еді.   
 
Әдебиеттер тізімі 
 
1.  Қазақстан  Республикасының  Конституциясы  (1995  жылғы  30  тамызда 
қабылданған). – Алматы: Жеті Жарғы, 2011. -10б. 
2.  Т.Р.  Сатаев  Қазақстан  Республикасындағы  жалақыны  көтеру  саясаты  
//Саясат. №4 2006.  – 30-31б. 
3.  Қазақстан  Республикасындағы  Мемлекеттік  қызмет.  –  Алматы:  Юрист, 
2005. - 21б. 
4.  А.  Турисбек      К  вопросу  об  оплате  труда  государственных  служащих.      
//Фемида. №5. 2003.  - С.59-61  
5.  З.  Турисбеков  «Мы  предлагаем  установить  такой  уровень  оплаты  труда 
госслужбе, чтобы он был конкурентоспособен с частным сектором». 
//Панорама. 11 августа 2008. - С.3 
        6 Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі              № 
119  Жарлығымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасы  мемлекеттік  қызметі  жаңа 
моделінің тұжырымдамасы [Электрондық ресурс]. - 2011.  
 
Резюме 
В  данной  статье  рассматриваются  актуальные  вопросы,  касающиеся 
оплатыгосударственных служащих в Республике Казахстан.  
 
Summary  
Pressing questions are examined in this article, touching payment of civil servants 
in Republic of Kazakhstan. 
 
 
УДК 341.61 
А.А. Салихова 
 
Атырауский государственный университет имени Х. Досмухамедова
 
 
МЕДИАЦИЯ КАК СПОСОБ РАЗРЕШЕНИЯ КОНФЛИКТОВ 
 
Аннотация 
Тема  работы  актуальна  потому,  что  в  условиях  структурных  изменений  в 
экономике  и  социальной  сфере  увеличивается  количество  противоречий  и 
конфликтов  хозяйствующих  субъектов.  Складывающиеся  конфликты  не  всегда 
удобно  решать  в  суде.  Судебная  тяжба  требует  много  сил,  энергии,  времени  и 
средств.  Эта  система  альтернативного  разрешения  споров  сегодня  активно 
развивается и находит все больше сторонников во многих цивилизованных странах.  
 
Ключевые  слова:  Медиа́ция,  медиатор,  закон  «О  медиации»,  процесс 
медиации, цели медиации, решении спора,посредник, суды биев, процесс медиации, 
без суда. 
 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
43
 ~ 
 
В  Казахстане  еще  очень  малоразвита  такая  альтернатива  судебным 
заседаниям  как  медиация -  решение  гражданских  споров  без  суда  и следствия. 
Медиация -  это  "процедура  примирения  конфликтующих  сторон  путем  их 
вступления  в добровольные  переговоры  с привлечением  нейтрального  лица - 
медиатора -  с целью  достижения  взаимопонимания  и составления  договора, 
разрешающего конфликтную ситуацию". 
Медиатор  (посредник) -  человек  или  группа  людей,  которые,  являясь 
третьей  нейтральной,  независимой  стороной,  не  заинтересованной  в  данном 
конфликте, помогают конфликтующим разрешить имеющийся спор. 
Цель  медиатора-  привести  стороны  к  соглашению.  Медиатор  не  примет  за 
стороны  решения,  он  лишь  помогает  им  совместно  прийти  к  нему.То  есть  две 
конфликтующие 
стороны 
вместо 
обращения 
в суд 
решают 
прийти 
к профессиональному  посреднику,  который,  выслушав  их,  предлагает  им 
оптимальный  путь  решения  проблемы.
Эта  система  альтернативного  разрешения 
споров  сегодня  активно  развивается  и находит  все  больше  сторонников  во многих 
цивилизованных  странах  и государствах,  стремящихся  создать  современную 
правовую  инфраструктуру.  Большие  плюсы  медиации  заключаются  в низких 
финансовых  издержках,  по сравнению  с судебными,  а также  в сокращении 
временных затрат и конфиденциальности
[1].  
 
Говоря о перспективах внедрения медиации, необходимо иметь в виду и то, 
что  восстановительное  правосудие  представляет  собой  особое  направление 
развития  правосудия.  Проблема  внедрения  элементов  восстановительного 
правосудия  является  сложной,  поэтому  ее  решение  должно  носить  взвешенный 
характер.  Прежде  всего  следует  определиться  с тем,  в каких  масштабах  оно  будет 
внедряться.  
Если  говорить  о Казахстане,  то прототипом  восстановительного  правосудия 
являлась  система  судов  биев.  Следовательно,  исторические  предпосылки  для 
развития  этой  системы  имелись.Впрочем,  даже  несмотря  на уже  имеющийся 
в Казахстане  опыт  медиации -  так  называемые  суды  биев -  по мнению  некоторых 
юристов,  к вопросу  внедрения  этого  института  в нашей  стране  надо  подходить 
очень осторожно
[2].  
 
В медиации  есть  и вторая,  так  называемая  теневая  сторона,  о которой  мы  иногда 
умалчиваем.  Не  секрет,  что  на практике  имеют  место  факты,  когда  отдельные 
представители криминальных структур под этой маркой могут приписать себе роль 
медиатора,  хотя  на самом  деле  медиацией  там  и не пахнет,  а наблюдаются 
признаки  криминального  характера.  Поэтому  к вопросу  внедрения  медиации  мы 
должны подойти очень осторожно.  
В   нашей  стране  еще  очень  много  людей,  придерживающихся  старых  стереотипов 
и предпочитающих прежние подходы в этих вопросах. 
Мы  не можем  не учитывать  их  мнения.  Наше  государство  ведет  постепенную 
целенаправленную  политику,  шаг  за шагом  убеждая  население  в необходимости 
введения этого института.  
28 января2011   года    в   Казахстане    принят,   и     августа   введен    в  
действие 
закон«Омедиации» 
[3]. 
Официальному  
принятию  
закона  
предшествовала   большая  подготовительная,   научно-исследовательская   работа.  
Ещё    9   лет  назад,   20  сентября  2002  года  Президентом   Казахстана   был  издан 
Указ  «О  Концепции  правовой  политики  Республики  Казахстан»[4].  Отмечая 
необходимость   гуманизации   уголовной  политики,  Указ   определил,   что   в 
уголовном  судопроизводстве   это  должно  быть  отражено  через   «более  широкое 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
44
 ~ 
 
внедрение  института  примирения  путем  расширения  перечня  преступлений, 
подпадающих под возможность освобождения от уголовной ответственности через 
процедуру медиации, возмещения потерпевшему имущества и морального вреда, а 
также  причиненного  вреда  здоровью». 
С    2011    года  медиации  обучают  уже 
несколько  организаций  в  Казахстане,  в  том  числе  есть  дистанционные  курсы 
Молодежного центра реконструкции и развития
[5].
 
Многие организации уже начали обучать медиации, хотя согласно п. 4. ст.9 
Закона  РК  "О  медиации"  медиатор  обладает  сертификатом,  подтверждающим 
прохождение  обучения  по  программе  подготовки  медиаторов,  утверждаемой  в 
порядке,  определяемом  Правительством  Республики  Казахстан,  и  состоящие  в 
реестре  профессиональных медиаторов.
Закон о  медиации,  как надеются эксперты, 
сможет  разгрузить  суды,  позволив  им  сосредоточиться  на  действительно  сложных 
делах,  где  спорящими  сторонами  нередко  сожжены  все  мосты.  Ведь  любой  юрист 
знает,  когда  в  судебном  споре  рождается  истина,  неприятный  осадок  все  равно  у 
кого-то остается. Это обратная сторона юридической медали: люди, встретившиеся 
в суде за барьером, если и не становятся врагами, то уж руку друг другу точно не 
подают
[6].  
Медиатор  не  обладает  полномочиями  судьи,  не  может  принять  решение  и 
обязать  стороны  к  выполнению  своего  решения.  Он  выступает  в  качестве 
катализатора  переговоров,  помогает  вести  переговоры  более  эффективно  и 
направляет их в нужное русло. Благодаря своему нейтралитету, медиатор способен 
объективно оценить обстоятельства спора и найти оптимальное решение проблемы. 
К  тому  же,  стороны  часто  делятся  с  медиатором  такой информацией, которой  они 
не поделились бы с оппонентом во время обычных двусторонних переговоров, что 
также  помогает  медиатору  составить  более  полную  картину  происходящего.  В 
случае  если  соглашение  было  достигнуто,  медиация  заканчивается  составлением 
письменного договора (мировой сделкой), разрешающим конфликтную ситуацию[7].   
Медиатор  не  имеет  права  принудить  стороны  подписать  соглашение,  с 
условиями  которого  они  не  согласны.  Отношение  казахстанских  экспертов  к 
перспективам развития медиации в Республике Казахстан неоднозначно. Некоторые 
из них считают, что медиация не приживется в Казахстане, так как является сугубо 
западным  явлением,  а  другие  -  в  числе  которых  немало  известных  и  уважаемых 
юристов - что медиация заслуживает пристального внимания со стороны общества 
и государства. 
Несколько  десятилетий  назад  США  и  страны  Европейского  союза 
столкнулись с проблемой, актуальной сегодня и в Казахстане — перегруженностью 
судов,  судебными  тяжбами,  затягивающимися  на  несколько  лет,  неисполнением 
решений судов и огромными затратами физических и юридических лиц на судебные 
издержки.   В  результате,  в  США  появился  термин  «альтернативное  разрешение 
споров»,  под  которым  понимают  арбитраж,  переговоры,  посредничество,  так 
называемые «мини-разбирательства» и прочие процедуры урегулирования споров. 
К сожалению, в Казахстане медиация пока используется очень слабо, и это 
несмотря  на  наличие  Закона  Республики  Кахастан  «О  медиации»,  прошедших 
обучение медиаторов и открытие центров медиации во многих областных городах. 
Существует ли вероятность развития данного института в Казахстане? Опыт других 
стран подсказывает,  что  самыми  необходимыми мерами по  внедрению  медиации  в 
Казахстане 
являются 
пропаганда 
и 
законодательное 
закрепление 
этой 
процедуры[8]. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
45
 ~ 
 
А  у  нас  получается  так,  закон  -  есть,  а  информации  о  нём  -  нет.  Менталитет 
граждан Казахстана, воспитанных в традициях восточного права, пока не позволяет 
 им  воспринимать  всерьез  медиацию,  а  многие  (до  90%)   не  знают  или  просто  не 
слышали о том, что же такое - медиация. 
Хочется  отметить  несколько  неоспоримых  преимуществ  данного  института  и 
перспективы применения медиации в Казахстане. 
Во-первых,  будет  повышена  эффективность  работы  судебной  системы 
Республики  Казахстан.  Часть  дел  будет  рассматриваться  посредством  медиации, 
суды будут существенно разгружены. Ожидается, что это положительно скажется на 
качестве и длительности рассмотрения дел в судах. 
  
Во-вторых,  медиация  имеет  явные  преимущества  в  области  решения 
корпоративных  споров.  Более  высока  вероятность  удовлетворения  интересов 
сторон  результатами  рассмотрения  спора.  Это вызвано тем,  что  стороны  являются 
активными  участниками  процесса  принятия  соглашения,  а  не  сторонними 
наблюдателями,  как  в  суде.  К  тому  же,  участники  урегулирования  спора 
посредством  медиации  могут  вполне  успешно  сотрудничать  в  будущем,  тогда  как 
отношения  между  участниками  судебного  разбирательства  часто  бывают 
безнадежно 
испорчены. 
Несомненным 
плюсом 
также 
является 
и 
конфиденциальность  процедуры  медиации,  тогда  как  судебные  споры  неизменно 
становятся достоянием общественности. 
В-третьих,  благодаря  тому,  что  услуги  медиатора  обходятся  намного 
дешевле,  чем  судебное  разбирательство,  правосудие  будет  доступно  практически 
каждому гражданину Республики Казахстан[9].  
Хотелось  бы  отметить,  что  исторические  предпосылки  обращения  к 
медиации в Казахстане есть. Можно провести аналогию между медиацией и судом 
биев, которые осуществляли судебную власть в казахской степи многие века. Как и 
медиаторы,  бии  действовали  как  посредники  в  возникавших  спорах,  при  этом,  не 
существовало какого-либо формального назначения на должность бия. 
Разумеется,  необходимо  приложить  максимум  усилий  для  того,  чтобы  права  и 
обязанности  участников  медиации  были  защищены  законом  и  медиация  не  стала 
инструментом  добычи  нужной  информации  или  оказания  давления  на  участников 
спора. 
Любой  межличностный,  семейный,  трудовой,  финансовый  и  другой 
конфликт  может  быть  разрешен  с  помощью  профессионального  медиатора,  не 
доходя  до  совершения  правонарушения,  преступления и  последующего  осуждения 
человека. В принципе в нашей повседневной жизни каждый из нас хотя бы раз уже 
выступал  в  той  или  иной  ситуации  в  роли  медиатора.  Пример:  конфликт  между 
нашими  родственниками,  скажем,  братом  и  его женой.  Медиаторами,  как  правило, 
выступают уважаемые люди, в возрасте, имеющие не только жизненный опыт, но и 
непререкаемый  авторитет.  Они  созывают  обычно  других  родственников, 
приглашают конфликтующих и пытаются разрешить семейный конфликт, если речь 
идет о распаде семьи. Медиаторы выслушивают обиды и упреки сторон, оценивают 
взаимные претензии с высоты своего опыта и подталкивают стороны к соглашению. 
Таким  образом,  семейную  пару  примиряют,  сближают  и  восстанавливают  те 
взаимоотношения,  которые  существовали  в  семье  до  конфликта.  На  этом  простом 
бытовом примере легко понять суть медиации
. 
 
Я  считаю,  что  медиация  -  наиболее  эффективный  способ  разрешения 
гражданских споров и уголовных дел. Не случайно Верховный суд Казахстана одним 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 3 (26), 2012 
~ 
46
 ~ 
 
из  первых  государственных  органов  республики  поддержал  идею о необходимости 
введения института медиации.  
Медиация  уже  давно  превратилась  в  серьезный  бизнес,  которым  в  каждой 
стране  занимаются  десятки  госструктур  и  частных фирм.  Наибольшую  известность 
завоевали центры медиации в Великобритании, Франции, Италии, в США при судах 
созданы  центры  или  советы  по  разрешению  споров  путем  медиации,  а  заняты  в 
этом  бизнесе  в  качестве  медиаторов  самые  компетентные  и  авторитетные  люди  в 
различных  сферах  экономики,  права  и  промышленности.  Наша  республика  не 
должна быть исключением. В современных условиях институт медиации просто был 
необходим
.
 
В  завершении  хотелось  бы  отметить,  что  развитие  в  нашей  стране 
альтернативных  инструментов  урегулирования  спора,  в  числе  которых  медиация, 
будет  признано  мировым  сообществом  как  серьезный  шаг  на  пути  к  вхождению  в 
число самых конкурентно способных стран мира.  

жүктеу/скачать 4,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: